Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 έχει ξεκινήσει να εμφανίζεται σε πολλά εκπαιδευτικά συστήματα σε διεθνές επίπεδο μια νέα …
Αναγνωρίζοντας τα οφέλη της μη τυπικής εκπαίδευσης
Σήμερα η μη τυπική εκπαίδευση αποτελεί έναν ευρέως διαδεδομένο όρο στις συζητήσεις μεταξύ των εκπαιδευτικών, καθώς και μεταξύ των εμπλεκομένων προσώπων στις εκπαιδευτικές διεργασίες. Στόχος, λοιπόν, του παρόντος άρθρου είναι αρχικά να αποσαφηνιστεί το περιεχόμενο της μη τυπικής εκπαίδευσης και στη συνέχεια να αναδειχθεί η πολύτιμη σημασία της για τη μάθηση.
Καταρχάς, ως «μη τυπική εκπαίδευση» (non-formal education) ορίζεται «οποιαδήποτε οργανωμένη εκπαιδευτική δραστηριότητα εκτός του καθιερωμένου εκπαιδευτικού συστήματος – είτε λειτουργώντας μεμονωμένα είτε ως μέρος κάποιας ευρύτερης δραστηριότητας – που αποσκοπεί στην εξυπηρέτηση συγκεκριμένης ομάδας μαθητευόμενων και στηρίζεται σε συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς στόχους» (Coombs et al., 1973).
Επίσης, ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα μη τυπικής εκπαίδευσης αποτελούν προγράμματα εκπαίδευσης αγροτών, προγράμματα αλφαβητισμού ενηλίκων, προγράμματα κατάρτισης εκτός του τυπικού συστήματος, σύλλογοι νέων με ουσιαστικούς εκπαιδευτικούς σκοπούς και ποικίλα προγράμματα κοινοτικής εκπαίδευσης στην υγεία, τη διατροφή, τον οικογενειακό προγραμματισμό, τους συνεταιρισμούς και άλλες παρόμοιες εκπαιδευτικές δραστηριότητες (Coombs & Ahmed, 1974).
Επιπλέον, όσον αφορά την Ελλάδα, ως «μη τυπική εκπαίδευση» ορίζεται «η εκπαίδευση που παρέχεται σε οργανωμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο εκτός του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος και μπορεί να οδηγήσει στην απόκτηση πιστοποιητικών αναγνωρισμένων σε εθνικό επίπεδο. Περιλαμβάνει την αρχική επαγγελματική κατάρτιση, τη συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση και τη γενική εκπαίδευση ενηλίκων» (ν. 3879/2010, αρ. 2, παρ. 4).
Τα οφέλη της μη- τυπικής εκπαίδευσης
Παράλληλα, αξίζει να τονιστεί πως η μη τυπική εκπαίδευση μπορεί να προσφέρει στους μαθητές πολλαπλά οφέλη, τα οποία δεν θα μπορούσαν να αποκομίσουν υπό άλλες συνθήκες μέσω της τυπικής εκπαίδευσή τους. Πιο συγκεκριμένα, ένα σημαντικό όφελος είναι το γεγονός πως η μη τυπική εκπαίδευση είναι πιο ευέλικτη και ευπροσάρμοστη από την εκπαίδευση σε τυπικά πλαίσια (Ionescu, 2020).
Με άλλα λόγια, τα μη τυπικά προγράμματα σπουδών μπορεί να είναι ικανά να προσαρμόζονται στις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητών, για τα οποία ο χρόνος δεν είναι ένας προσχεδιασμένος παράγοντας, αλλά εξαρτάται από το ρυθμό εργασίας του μαθητή (Melnic & Botez, 2014). Ως εκ τούτου, τα μη τυπικά περιβάλλοντα εκπαίδευσης παρέχουν τη δυνατότητα στους εκπαιδευομένους να παρακολουθούν τα μαθήματα με τους κατάλληλους γι’ αυτούς ρυθμούς, χωρίς να αναγκάζονται δηλαδή να ακολουθήσουν μια πρoκαθορισμένη και αυστηρή δομή μαθημάτων.
Πρόσθετα, σε κοινωνικό επίπεδο φαίνεται ότι τα μη τυπικά περιβάλλοντα μάθησης έχουν συνήθως στοιχεία «χαλαρού χώρου» (Kiilakoski & Kivijärvi, 2015), γεγονός που ενθαρρύνει την ανάπτυξη μιας ποικιλίας δεξιοτήτων, όπως δεξιότητες επικοινωνίας, οργανωτικές δεξιότητες, ηγετικές δεξιότητες, κοινωνικές δεξιότητες, δεξιότητες διαχείρισης χρόνου και διαπολιτισμικές δεξιότητες (Läänemets et al., 2018; Souto-Otero, 2016).
Life Skills Experience Program: Ένα πλήρες πρόγραμμα εκπαίδευσης σε 10 δεξιότητες ζωής- Πώς μπορεί να σας ωφελήσει και όλα όσα θέλετε να μάθετε!
Επιπρόσθετα, ο «χαλαρός χώρος» των πλαισίων μη τυπικής μάθησης προσφέρει στους εκπαιδευτικούς την ευκαιρία να αλλάξουν τις συνθήκες μάθησης, π.χ., μέσω της ανάπτυξης καινοτόμων εργασιών ή της χρήσης διαφορετικού εκπαιδευτικού υλικού (Affeldt et al., 2018).
Τέλος, οι Lange & Costley (2015) υποστηρίζουν ότι ένα βασικό πλεονέκτημα της μη τυπικής εκπαίδευσης είναι το γεγονός πως οι μαθητές που χρησιμοποιούν πόρους εκτός της σχολικής τάξης (π.χ. εξωσχολικά βιβλία, διαδίκτυο, κοινωνικά δίκτυα κ.ά.) τείνουν να αποκτούν περισσότερες δεξιότητες ή γνώσεις αναφορικά με ένα συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο (π.χ. ιστορία, μαθηματικά, φυσική κ.ά.) σε σύγκριση με εκείνους που χρησιμοποιούν μόνο το εκπαιδευτικό υλικό το οποίο τους παρέχεται από το εκπαιδευτικό ίδρυμα (π.χ. σχολικό βιβλίο, σημειώσεις, σχεδιάγραμμα μαθήματος από τον εκπαιδευτικό).
Ανακεφαλαιώνοντας, με βάση όλα τα παραπάνω προκύπτει εύλογα το συμπέρασμα ότι η μη τυπική εκπαίδευση είναι εν γένει η εκπαίδευση που λαμβάνει χώρα εκτός τυπικών περιβαλλόντων μάθησης, αλλά μέσα σε κάποιου είδους οργανωτικό πλαίσιο.
Τέλος, αναμφίβολα η μη τυπική εκπαίδευση μπορεί να ωφελήσει ποικιλοτρόπως τους μαθητές, γεγονός που καθιστά αναγκαία την ανάδειξη της σημασίας της και την αναγνώριση της αξίας της για τη μάθηση.
