Χοροπηδώντας στην τάξη!
Κουνήστε τα χέρια σας, τα δάχτυλά σας και περπατήστε γύρω από το σπίτι σας. Θα σας βοηθήσει να μάθετε πιο γρήγορα, τονίζει ο Colin Barras. Πώς λειτουργεί;
Πόσες φορές σκοντάψατε σε κάποιο πρόβλημα και για την επίλυσή του αποκτήσατε τελικά μία νέα δεξιότητα; Η γλώσσα της μάθησης είναι γεμάτη από αναφορές σε μέρη του σώματος εκτός του εγκεφάλου. Ερευνητές αποκαλύπτουν ότι η μάθηση είναι πιο εύκολη, πιο γρήγορη και μακροχρόνια εάν τα μαθήματα εμπλέκουν και το σώμα και το μυαλό είτε πρόκειται για χειρονομία είτε για «περίπατο» μέσα στο σπίτι. Μπορεί αυτή η αντίληψη να βελτιώσει τη διδασκαλία και τη μάθηση στο μέλλον;
Φυσικός κόσμος και μάθηση
Η ιδέα ότι το σώμα λειτουργεί βοηθητικά στη μάθηση δεν θα πρέπει να μας ξαφνιάζει. Σκεφτείτε ότι πολλοί από εμάς πιθανόν να μάθαμε τη βασική αριθμητική μετρώντας στα δάχτυλά μας, πριν μάθουμε να υπολογίζουμε με το μυαλό μας. «Στο παρελθόν, οι άνθρωποι έχουν υποστηρίξει ότι η διάρκεια και η εξέλιξη της μάθησης γεννά την αφηρημένη σκέψη» λέει ο Andrew Manches, πρώην δάσκαλος και ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου στο Ηνωμένο Βασίλειο. «Τα μικρά παιδιά εξαρτώνται από τα φυσικά αντικείμενα, αλλά αν τώρα σε μία σύσκεψη χρειαστεί να κάνω έναν μαθηματικό υπολογισμό και βγάλω ένα μπλοκ να σημειώσω τις πράξεις, προφανώς θα φανώ ανόητος.»
Η συμβατική σκέψη θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να βοηθήσουν τα παιδιά να αποδεσμευτούν από τα φυσικά αντικείμενα και τις κινήσεις του σώματος για να τους προετοιμάσουν για τον κόσμο των ενηλίκων. Αλλά στην πραγματικότητα, ο φυσικός κόσμος επηρεάζει τη σκέψη μας. Για παράδειγμα, όταν επεξεργαζόμαστε ρήματα όπως το γλείφω, κλωτσώ και μαζεύω, ιατρικοί σαρωτές δείχνουν ότι τα τμήματα του εγκεφάλου μας που ελέγχουν τους μύες στο πρόσωπο, τα πόδια και τα χέρια μας, αντίστοιχα, ενεργοποιούνται με αυτή τη δραστηριότητα. Και ακόμη και οι πιο αφηρημένες έννοιες μπορεί να ενεργοποιηθούν στον πραγματικό κόσμο.
Το σώμα και το μυαλό
Η παραπάνω θεωρία ονομάζεται ενσωματωμένη γνωστική λειτουργία, και δείχνει ότι αυτό που συμβαίνει στο μυαλό μας πηγάζει από τις δράσεις και τις αλληλεπιδράσεις μας με τον κόσμο γύρω μας. Σημαίνει ότι ενθαρρύνοντας τα παιδιά να σκεφτούν και να μάθουν με έναν τρόπο καθαρά αφηρημένο, στην πραγματικότητα τα μαθήματα γίνονται πιο δύσκολα με αποτέλεσμα να μην συγκρατούν τη νέα γνώση.
Αποτελεσματική μάθηση μέσα από χειρονομίες
Η επιστήμη στηρίζει την ιδέα ότι η πράξη υπερτερεί του στείρου μονολόγου στην τάξη. Ο Spencer Kelly, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Colgate της Νέας Υόρκης, έχει διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι ξοδεύουν τριπλάσιο χρόνο κάνοντας χειρονομίες, όταν πρέπει να συγκρατήσουν μία πληροφορία ή να μεταφέρουν μία οδηγία σε κάποιον, γεγονός που υποδηλώνει ότι εκτιμάμε την επικοινωνιακή αξία της γλώσσας του σώματός μας. Ο Kelly διαπίστωσε ότι οι μαθητές συμπαθούν περισσότερο έναν δάσκαλο όταν εκείνος κουνάει τα χέρια για να τονίσει ορισμένα σημεία.
Πέραν όμως της αύξησης της δημοτικότητας ενός δασκάλου, οι μελέτες τονίζουν ότι τα μικρά παιδιά μαθαίνουν περισσότερα, εάν ο δάσκαλός τους χρησιμοποιεί χειρονομίες κατά την εξήγηση μίας έννοιας. Εν τω μεταξύ, η Susan Cook Wagner, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, έχει διαπιστώσει ότι τα παιδιά μαθαίνουν νέες έννοιες πιο αποτελεσματικά και αποθηκεύονται στη μνήμη τους εάν επαναλαμβάνουν τις κινήσεις του δασκάλου τους μπροστά σε έναν καθρέφτη.
Η συμβολή της τεχνολογίας
Στη μάθηση διά της χειρονομίας έρχεται να συνεισφέρει και η τεχνολογία κυρίως με την αύξηση συσκευών που λειτουργούν μέσα από χειρονομία, όπως το Nintendo Wii, το Kinect της Microsoft κα. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Berkeley, μετέτρεψαν δύο χειριστήρια του Wii σε μια συσκευή που βοηθά τα παιδιά να σκεφτούν σχέσεις ισοδυναμίας. Για παράδειγμα, την κατανόηση πως εάν ένα φυτό μεγαλώνει δύο φορές πιο γρήγορα από ένα άλλο, η διαφορά μεταξύ των αντίστοιχων υψών τους θα γίνεται μεγαλύτερη με την πάροδο του χρόνου.
Όταν τους ζητήθηκε να χρησιμοποιήσουν τα χέρια τους για να παρουσιάσουν διαφορετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, κάποιοι μαθητές τοποθέτησαν το ένα χέρι ελαφρώς υψηλότερα από ό,τι το άλλο, αλλά στη συνέχεια σήκωσαν και τα δύο χέρια με την ίδια ταχύτητα. Το σύστημα της ομάδας του Berkeley έδωσε στα παιδιά άμεση ανατροφοδότηση βοηθώντας τα να κατανοήσουν πότε οι χειρονομίες τους ήταν σωστές.
Υπό το πρίσμα όλων αυτών, είναι δελεαστικό να συμπεράνουμε ότι οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές τους θα πρέπει να πηδούν πάνω κάτω ή να κουνάνε τα χέρια τους σαν ανεμόμυλοι κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Ο Manches, ωστόσο, συνιστά προσοχή. Και αυτό γιατί η επιστήμη δεν έχει ακριβώς επεξεργαστεί τη σχέση ανάμεσα στο σώμα και στο μυαλό και πώς αυτήν επηρεάζει τη μάθηση.
Ακόμα και οι ερευνητές, όπως ο Μanches και η Cook, διστάζουν να δώσουν κάποιες δεσμευτικές κατευθύνσεις στους εκπαιδευτικούς. «Πέντε χρόνια πριν, θα μπορούσα να πω ότι υπάρχει κίνδυνος δίνοντας στους εκπαιδευτικούς οδηγίες με βάση την έρευνα αυτή» λέει η Cook. Σήμερα, δεν ανησυχεί, καθώς καμία μελέτη της δεν ανακάλυψε κάποια αρνητική επίδραση της κίνησης και της χειρονομίας κατά τη μάθηση.
