Victim blaming: Η κυρίαρχη νοοτροπία που ενοχοποιεί τα θύματα

Το victim blaming αφορά την ενοχοποίηση των θυμάτων κακοποίησης και μαρτυρά μία επικίνδυνη και εγκληματική κοινωνία.

Τα τελευταία χρόνια παρακολουθήσαμε σωρεία καταγγελιών κακοποίησης να λαμβάνουν το φως της δημοσιότητας από γνωστές προσωπικότητες τόσο του αθλητισμού όσο και της τέχνης. Το κίνημα #metoo που ακολούθησε, έδωσε τη δύναμη σε γυναίκες, άνδρες και παιδιά να μιλήσουν για την βία που έχουν υποστεί και να ακολουθήσουν το δρόμο της δικαιοσύνης. Ανέδειξε ωστόσο και μία καλά υποβόσκουσα μέχρι πρότινος νοοτροπία, το victim blaming.

Για το victim blaming θα ενημερωθείς μόνο από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το Διαδίκτυο. Είναι ένα θέμα που έχει γραφτεί και ξαναγραφτεί και έχει προσεγγιστεί από πολλά άτομα που προσπαθούν να φωτίσουν την επικινδυνότητά του. Ίσως αυτή είναι η πρώτη σου ή μία ακόμη επαφή σου με το ζήτημα. Ίσως διαβάζοντας το παρόν άρθρο να αντιληφθείς ότι έχεις βιώσει ή παρατηρήσει στο περίγυρό σου παρόμοια περιστατικά. Όπως και να χει, ήρθε η ώρα να αναρωτηθείς πως θα ήταν η κοινωνία μας χωρίς τη παρουσία του επικίνδυνου φαινομένου.

Τι είναι το victim blaming;

Το victim blaming αναφέρεται στην τάση των ανθρώπων να κατηγορούν τα θύματα για την κακοποίηση που έχουν δεχθεί, με αποτέλεσμα αυτά να αισθάνονται υπεύθυνα για το περιστατικό βίας που υπέστησαν και να βιώνουν έντονα συναισθήματα ντροπής και ενοχής. Η τάση αυτή των ‘εξωτερικών άλλων’ να επιρρίπτουν τόσο εύκολα ευθύνες επικρατούσε ανέκαθεν στις συνειδήσεις των ανθρώπων. Την τελευταία δεκαετία ωστόσο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ονομάτισαν αυτή τη νοοτροπία ως victim blaming ή διαφορετικά slut shaming και έδωσαν υπόσταση σε αυτό το κυρίαρχο φαινόμενο που αποθαρρύνει σημαντικά τα θύματα από τον αγώνα διεκδίκησης της δικαίωσής τους και διαιωνίζει περιστατικά βίας και παρενόχλησης.

Το victim blaming εντοπίζεται κυρίως,- αλλά όχι αποκλειστικά-, σε περιπτώσεις σεξουαλικής βίας σε βάρος γυναικών με τον θύτη να λαμβάνει τις περισσότερες φορές ελαφρυντικά για την πράξη του τόσο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης όσο και από τους απλούς πολίτες που παρακολουθούν την υπόθεση. Γυναίκες-θύματα καθημερινά γίνονται έρμαια μίας αδιανόητης φρασεολογίας του τύπου: ‘’Το ζητούσε’’ ή ‘’ Ήταν προκλητικά ντυμένη’’, ακόμη και ‘’Κυκλοφορούσε αργά το βράδυ μόνη της’’. Τέτοιου είδους συμπεριφορές καταδεικνύουν την κουλτούρα βίας που βιώνουμε με τα περιστατικά βιασμού και γενικότερα εγκλημάτων να αναγνωρίζονται ως μία συνήθης κατάσταση, που δικαιολογείται από την κοινωνία, η οποία αμελεί τα δικαιώματα και την ασφάλεια των ανθρώπων.

Γιατί ένα ποσοστό ατόμων κατηγορεί τα θύματα;

Οι περισσότεροι άνθρωποι είμαστε καχύποπτοι, δύσπιστοι και δύσκολα συμπονούμε ένα θύμα αν δεν είμαστε βέβαιοι για την αλήθεια της πράξης που υπέστη. Αυτό είναι ιδιαίτερα φανερό σε περιπτώσεις εκπρόθεσμων καταγγελιών, οι οποίες αμφισβητούνται από πολλά άτομα που θεωρούν ότι τέτοιες υποθέσεις κρύβουν κάποιο δόλο. Ωστόσο αυτή η έντονη ανάγκη μας να είμαστε σε επαγρύπνηση και καθόλου ευκολόπιστοι και αφελείς δεν δικαιολογεί συμπεριφορές αμφισβήτησης ή ανοχής σοβαρών εγκλημάτων.

Ακόμη, σύμφωνα με ειδικούς, οι άνθρωποι κατηγορώντας ένα θύμα αποστασιοποιούνται από τη δυσάρεστη κατάσταση η οποία τους προκαλεί δυσφορία και άγχος και αισθάνονται άτρωτοι, δυνατοί και όχι εκτεθειμένοι σε αντίστοιχους κινδύνους. Τείνουν να βλέπουν το θύμα σαν έναν ‘διαφορετικό άλλο’ χωρίς κοινά στοιχεία ή χαρακτηριστικά, υιοθετώντας την ιδέα ότι δεν θα υποστούν την ίδια πράξη βίας με το θύμα από τη στιγμή που δε φέρουν ομοιότητες με αυτό. Πρόκειται για μία πολύ λανθασμένη άποψη η οποία δεν είναι καθόλου βοηθητική για το άτομο που έχει πληγεί.

Γιατί το victim blaming είναι επικίνδυνο;

Το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας κρίνει αρνητικά και κατηγορεί τα θύματα για τις κακοποιητικές πράξεις που έχουν υποστεί οδηγεί τα άτομα αυτά να μην αισθάνονται ασφάλεια και άνεση να καταγγείλουν το περιστατικό και να υποστηρίξουν τα δικαιώματά τους. Όσο δίνονται ελαφρυντικά στο θύτη ή μοιράζεται το μερίδιο ευθύνης στα δύο άτομα, το αίσθημα περιθωριοποίησης των θυμάτων δεν εξαλείφεται και διαπράττονται όλο και περισσότερες σεξουαλικές παρενοχλήσεις, βιασμοί και κακοποιήσεις.

Είναι στο χέρι μας να απαλλαγούμε από τέτοιου είδους πατριαρχικές πεποιθήσεις και αντιλήψεις που διαιωνίζουν αυτή την κουλτούρα της βίας. Όσο δύσκολο και αν είναι να το αντιληφθούμε, η αποστασιοποίηση από, και η ανεκτικότητα κάθε μορφής κακοποίησης,- ενδοοικογενειακής και μη,- μας καθιστούν συνένοχους σε αυτά τα εγκλήματα. Είναι χρέος μας να γίνουμε η φωνή των ανθρώπων που υπόκεινται συμπεριφορές βίας, υπερασπιζόμενοι την ανθρώπινη υπόστασή τους και να μην τους αντιμετωπίζουμε σαν μία ξεχωριστή ομάδα που διαταράσσει τις μέχρι τώρα ‘’καλορρυθμισμένες ισορροπίες’’ της κοινωνίας μας.

Συντάκτης: Στεφανία Αποστόλου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.