Vegan διατροφή. Τι είναι, ποιον αφορά και πώς γίνεται σωστά;

Τη σημερινή εποχή ακούμε συχνά τον όρο Vegan… είναι μια ακόμα διατροφική μόδα ή ένας τρόπος ζωής που αναδύεται μέσα από τις ιδιαίτερες συνθήκες της εποχής μας; Σε αυτό το αφιέρωμα παρουσιάζουμε τη vegan διατροφή μέσα από ένα ολιστικό πρίσμα και αναφέρουμε τη φιλοσοφία και τις καθημερινές της πρακτικές.

Τι είναι vegan (αυστηρή χορτοφαγία);

Vegan ή αυστηρή χορτοφαγία ονομάζεται η εθελούσια, συνολική και συνειδητή απόρριψη της αγοράς, χρήσης και κατανάλωσης ζώων και ζωικών προϊόντων.

Ποια είναι η φιλοσοφία ενός vegan;

Η φιλοσοφία του veganism (βιγκανισμού) περιλαμβάνει την απόρριψη χρήσης των ζώων και των ζωικών προϊόντων στη διατροφή, στο ρουχισμό (δέρμα, μαλλί κ.α.), στα αντικείμενα (ορισμένα προϊόντα ατομικής φροντίδας όπως σαμπουάν, σαπούνια, οδοντόκρεμες, καψάκια φαρμάκων με ζελατίνη κ.α.) καθώς και των προϊόντων που έχουν δοκιμαστεί κλινικά σε ζώα. Αυτή η συνειδητή απόρριψη ενώ έχει πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους εναρκτήριες θέσεις και αφορμές, έχει ως κοινό σημείο τη συμπόνια.

Η συμπόνια είναι μια βαθιά ανησυχία για τον πόνο του Άλλου, και αυτός που συμπονά, φέρει την ελπίδα πως θα ανακουφίσει τον πόνο αυτού που υποφέρει. Ένας vegan αντιλαμβάνεται την ανθρώπινη ύπαρξη ως ένα μικρό κομμάτι μιας μεγαλύτερης κοινωνίας: της γης. Βλέπει τον εαυτό του συνδεδεμένο μέσα στο χρόνο με τις μυριάδες μορφές ζωής. Σε ένα πιο φιλοσοφικό και πολιτικό επίπεδο, ένας vegan πιστεύει πως η συμπεριφορά μας απέναντι στα μη ανθρώπινα ζώα είναι στενά συνδεδεμένη με την ανάγκη μας για κυριαρχία στη φύση ως αποτέλεσμα της αποξένωσής μας από αυτή.

Ποια είναι η διαφορά του vegan (αυστηρού χορτοφάγου) και του vegetarian (χορτοφάγου);

Μέσα στην κατηγορία της χορτοφαγίας παρατηρούνται διαφοροποιήσεις οι οποίες περιγράφουν τις επιμέρους διατροφικές επιλογές των χορτοφάγων. Οι χορτοφάγοι (vegetarian) απορρίπτουν την κατανάλωση κρέατος, ενώ μπορεί να επιτρέπουν την κατανάλωση των θαλασσινών (pescatarian), την κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (lacto-vegetarian), την κατανάλωση αυγών (ovo vegetarian) ή την κατανάλωση και γαλακτοκομικών προϊόντων και αυγών (ovo-lacto vegetarian).

Στην αυστηρά χορτοφαγική διατροφή (vegan) υπάρχει η απόρριψη κατανάλωσης και χρήσης των ζώων και των ζωικών προϊόντων στη διατροφή, στο ρουχισμό και στα αντικείμενα καθώς και η απόρριψη προϊόντων που έχουν δοκιμαστεί κλινικά σε ζώα. Η vegan διατροφή εμπεριέχει και την ωμοφαγική διατροφή (raw vegan) η οποία αποτελείται από την αποκλειστική κατανάλωση ωμών και αποξηραμένων φρούτων, λαχανικών, καρπών και σπόρων.

Οι παραπάνω διαφοροποιήσεις είναι αποτέλεσμα προσωπικών προτιμήσεων, διατροφικών αναγκών, διαθεσιμότητας προϊόντων και συχνά αντικατοπτρίζουν τους λόγους για τους οποίους κάποιος επιλέγει να γίνει vegan.

Τι τρώει ένας vegan;

Η vegan διατροφή βασίζεται στην κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, δημητριακών, οσπρίων, καρπών και σπόρων.

Παρόλα αυτά, πολλοί vegan απέχουν από προϊόντα τα οποία ενώ δεν περιέχουν ζωικά παράγωγα, κατά τη διάρκεια επεξεργασίας τους έγινε χρήση ζωικών παραγόντων, όπως είναι ο ζωικός άνθρακας για τον αποχρωματισμό της «λευκής» ζάχαρης ή συγκεκριμένων κρασιών τα οποία περιέχουν ζελατίνη, ιχθυόκολλα κ.α.

Ένας vegan μπορεί να επιλέξει την αγορά και κατανάλωση φρέσκων, μη επεξεργασμένων και «ολικών» τροφών, όμως σίγουρα, η vegan διατροφή δεν προϋποθέτει απαραίτητα και σωστές διατροφικές επιλογές, αφού υπάρχουν εκατοντάδες vegan επιλογές οι οποίες δεν ενδείκνυνται σε μια υγιεινή διατροφή.

Πώς και γιατί να γίνει κάποιος vegan;

Η αγορά και κατανάλωση τροφής είναι ένας κρίκος μιας μεγαλύτερης αλυσίδας η οποία περιλαμβάνει την παγκόσμια και διεθνή οικονομία, την κοινωνία, το περιβάλλον, τη δικαιοσύνη, τα δικαιώματα των ζώων, τη σωματική και ψυχική υγεία κ.α. Ως εκ τούτου, η vegan διατροφή είναι η εθελούσια απόρριψη όσων επιβαρύνουν το σώμα, τη ζωή των άλλων και τον πλανήτη.

Παρά ταύτα, η απόρριψη αυτή, δεν θα πρέπει να αποφασιστεί χωρίς τη σωστή ενημέρωση, χωρίς μεθόδους για την ορθή μετάβαση από τον έναν τρόπο ζωής στον άλλον και χωρίς να δοθεί ο απαραίτητος χρόνος στο σώμα και στο νου ώστε να πραγματοποιηθεί ομαλά αυτή η μετάβαση. Εξάλλου πρέπει, πρώτα απ’ όλα, να είμαστε εμείς συμπονετικοί με τον εαυτό μας ώστε να μπορέσουμε να είμαστε συμπονετικοί με τους άλλους.

Ένας κόσμος με 70% λιγότερους ρύπους

Το περιβάλλον, ένα σημείο παγκόσμιου ενδιαφέροντος, αποτελεί έναν από τους σημαντικούς λόγους για να γίνει κάποιος vegan. Η εντατική γεωργία προκαλεί ρύπανση και συγκεκριμένα ο τομέας της κτηνοτροφίας αντιπροσωπεύει το 14,5% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου που προκαλούνται από τον άνθρωπο, ενώ απαιτούνται περίπου 15.500 λίτρα για την παραγωγή 1 κιλού βόειου κρέατος που θα αντιστοιχούσε σε 5.000 λίτρα για την παραγωγή 1 κιλού φακής.

Όπως έχει υπολογιστεί, η υιοθέτηση μιας vegan διατροφής μπορεί να μειώσει τις εκπομπές των ρύπων κατά 70% (Worland, 2016) και θα μπορούσε να εξοικονομήσει 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως, αποτρέποντας το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης και την απώλεια παραγωγικότητας.

Το οικολογικό αποτύπωμα των διατροφικών μας επιλογών, όμως, δεν μετράται μονάχα με την επιλογή ανάμεσα στην κρεατοφαγική ή χορτοφαγική διατροφή, αλλά και με την επιλογή συγκεκριμένων προϊόντων. Για παράδειγμα, τοπικές και εποχιακές τροφές, οι οποίες συλλέγονται και φθάνουν στο πιάτο μας άμεσα δε χρήζουν ειδικής ανάγκης καλλιέργειας (θερμοκήπιο με τεχνητό φωτισμό). Επίσης, οι ανεπεξέργαστες τροφές οι οποίες δε χρήζουν βιομηχανικής επεξεργασίας και επομένως συμβάλλουν ιδιαιτέρως θετικά στο να διατηρούμε ένα χαμηλό οικολογικό αποτύπωμα. Παράλληλα, η παραγωγή, συσκευασία και σωστή απόρριψη των τροφίμων, συμβάλλει σημαντικά στην υιοθέτηση ενός zero waste τρόπου ζωής.

Μπορεί ένας vegan να είναι σωματικά και ψυχικά υγιής;

Η vegan διατροφή κρίνεται ως εν δυνάμει ευεργετική για την σωματική υγεία, ενώ υπάρχουν αντικρουόμενα αποτελέσματα στις έρευνες για την επιρροή της χορτοφαγίας στην ψυχική υγεία. Σύμφωνα με έρευνες (Huang et al., 2014), διαπιστώθηκαν συσχετισμοί μεταξύ της χορτοφαγικής δίαιτας και του προφίλ λιπιδίων σε γυναίκες πριν και μετά την εμμηνόπαυση, που είναι ανεξάρτητοι από τον τρόπο ζωής των γυναικών.

Οι αυστηρά χορτοφαγικές (vegan) και χορτοφαγικές δίαιτες (ovo-lacto vegetarian) μείωσαν σημαντικά τις συγκεντρώσεις HDL τόσο στις προ αλλά και στις μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, όπως εκτιμήθηκε από την ανάλυση πολλαπλών παραλλαγών γραμμικής παλινδρόμησης. Επίσης, η επιστημονική βιβλιογραφία δείχνει ότι η μείωση ή ο αποκλεισμός των ζωικών τροφών μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο στεφανιαίας νόσου (CHD) και διαβήτη τύπου 2 (T2D) μέσω της τροποποιήσης των τιμών όπως η σωματική μάζα, η γλυκόζη ορού, η αρτηριακή πίεση και το προφίλ λιπιδίων (Rizzo et al., 2016).

Προσοχή χρειάζεται όμως σε τυχόν ελλείψεις βιταμινών, όπως είναι η βιταμίνη Β12. Η βιταμίνη αυτή, που ονομάζεται επίσης κοβαλαμίνη (Cbl), είναι μια υδατοδιαλυτή βιταμίνη που βρίσκεται σε σημαντικές ποσότητες μόνο σε ζωικές τροφές και συχνά βρίσκεται σε έλλειψη ανάμεσα στους vegan. Η χαμηλότερη συγκέντρωση βιταμίνης Β12 στο αίμα μπορεί, ανάμεσα σε άλλα, να προκαλέσει αναιμία λόγω της αλλαγής της ερυθροποίησης. Ωστόσο, τα συμπληρώματα διατροφής έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικά στην αποκατάσταση της συγκέντρωσης της βιταμίνης Β12 στο αίμα. Συμπληρώματα διατροφής κρίνονται απαραίτητα και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, λόγω των αυξημένων αναγκών του οργανισμού σε σίδηρο, ασβέστιο, βιταμίνη Β12 και βιταμίνη D3.

Αναφορικά με την ψυχική υγεία, το 2017, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ανέφερε ότι η ψυχική ασθένεια ήταν η κύρια αιτία αναπηρίας παγκοσμίως (ΠΟΥ 2017) και έχει σημαντικό αντίκτυπο στις καρδιαγγειακές παθήσεις. Οι ερευνητές του ΠΟΥ υπολόγισαν ότι πάνω από 300 εκατομμύρια άνθρωποι υπέφεραν από κατάθλιψη (4,4% του παγκόσμιου πληθυσμού) και πάνω από 260 εκατομμύρια άτομα (3,6% του παγκόσμιου πληθυσμού) υπέφεραν από άγχος (Dobersek, 2020).

Σε μια προσπάθεια συσχέτισης της διατροφής και της ψυχικής υγείας έχουν γίνει, τις τελευταίες δεκαετίες, έρευνες, οι οποίες φέρνουν αντικρουόμενα αποτελέσματα. Από τη μια πλευρά, βρίσκεται συχνά θετική συσχέτιση ανάμεσα στη χορτοφαγία και την κακή ψυχική υγεία. Δεν γνωρίζουμε όμως αν αυτή η συσχέτιση προϋπήρχε της χορτοφαγίας και αποτέλεσε παράγοντα μεταβολής των διατροφικών συνθηκών του ατόμου ή αν επηρεάζεται από την αυξημένη αντίληψη του ατόμου αναφορικά με την ενδεχόμενη αρνητική επίδραση των προσωπικών του επιλογών στο περιβάλλον και στα μη ανθρώπινα ζώα. Στον αντίποδα, μεγάλο μέρος των vegan αναφέρει πνευματική καθαρότητα, σταθερά επίπεδα ενέργειας μέσα στην ημέρα καθώς και μια ισορροπημένη νοητική λειτουργία.

Επομένως, σίγουρα δεν μπορούμε να μιλήσουμε για άμεση συσχέτιση διατροφής και ψυχικής υγείας, μέχρις ότου οι εν λόγω έρευνες λάβουν υπόψιν και κριτήρια όπως η φυλή, το έθνος, η κοινωνική θέση, η οικονομική κατάσταση αλλά και η πρότερη ψυχική κατάσταση των ερωτηθέντων κ.α.

Το μέλλον της vegan διατροφής

Σήμερα η vegan διατροφή είναι δημοφιλής χάρη στην αυξανόμενη ευσυνειδησία των ανθρώπων για την υγεία τους και την επίγνωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της εκτροφής των ζώων. Η βιωσιμότητα της vegan διατροφής, όμως, ενισχύεται και από τις επιστημονικές και τεχνολογικές καινοτομίες στο φαγητό και στην γεωργία. Οι έρευνες αυτές υπόσχονται να περιορίσουν ή να εξαλείψουν τον θάνατο και τον πόνο των ζώων στην παραγωγή κρέατος και άλλων ζωικών προϊόντων. 

Το εργαστηριακό, τεχνητό ή καλλιεργημένο κρέας είναι μέρος της αναδυόμενης περιοχής της βιοτεχνολογίας, γνωστής ως «κυτταρική γεωργία» που υπόσχεται βιωσιμότητα και αποδοτικότητα στην παραγωγή και προμήθεια τροφίμων. Η «κυτταρική γεωργία» περιλαμβάνει την παραγωγή γεωργικών προϊόντων από το κυτταρικό επίπεδο, ενώ υπολογίζεται πως τα εν λόγω προϊόντα θα βρίσκονται στην αγορά μέσα στην επόμενη πενταετία.

Συμπερασματικά, το παρόν και το μέλλον της διατροφής αφορά εμάς τους ίδιους αλλά και την επιστημονική και τεχνολογική κοινότητα, την παγκόσμια οικονομία και τη διαθεσιμότητα των φυσικών πόρων. Το μέλλον της διατροφής μας μπορεί να μιλά είτε για την επιστροφή στην παραδοσιακή γεωργία και την κατ’ εξοχήν κατανάλωση βιολογικών φρούτων και λαχανικών, είτε για την ανάπτυξη της βιοτεχνολογίας των τροφίμων.

Όμως, μονάχα όταν αντιληφθούμε τον αντίκτυπο των φυσικών μας αναγκών ως κρίκο μιας γιγαντιαίας και αλληλεξαρτώμενης αλυσίδας, θα υιοθετήσουμε καθημερινές πρακτικές οι οποίες θα ξεπερνούν τα όρια της ατομικότητάς μας και θα είναι σε σύνδεση  με το τοπικό και παγκόσμιο γίγνεσθαι.

Πηγή 

Συντάκτης: Flowmagazine,

Influence:

Ο στόχος του flowmagazine.gr είναι να προβάλλει τις θετικές ιδέες, δράσεις και πληροφορίες από την Ελλάδα και τον κόσμο…