Υποτίμηση εθνικού νομίσματος: τι είναι και πώς λειτουργεί

Συχνά ακούμε για υποτιμήσεις νομισμάτων. Οι παλαιότεροι, όπως εγώ, θα θυμούνται υποτιμήσεις της δραχμής. Τι είναι όμως η υποτίμηση και τι συνέπειες έχει στην ζωή μας;

Ας ξεκινήσουμε από την αρχή, παίρνοντας στην τύχη δύο νομίσματα, το Ευρώ και το Δολάριο ΗΠΑ (το καθορίζουμε έτσι επειδή και άλλες χώρες ονομάζουν δολάριο το δικό τους νόμισμα π.χ. η Αυστραλία).

Όταν δημιουργήθηκε το ευρώ η ισοτιμία του με το δολάριο ΗΠΑ καθορίστηκε στο 1:1, δηλαδή 1 ευρώ = 1 δολάριο. Σήμερα αυτή η ισοτιμία είναι περίπου 1 ευρώ = 1,13 δολάρια. Άρα σήμερα:

• ένας Αμερικανός χρειάζεται περισσότερα δολάρια για να αγοράσει ένα ευρώ, που σημαίνει ότι το δολάριο έγινε φθηνότερο, δηλαδή υποτιμήθηκε.
• Αντίθετα, ένας Ευρωπαίος με ένα ευρώ αγοράζει περισσότερα δολάρια, που σημαίνει ότι το ευρώ έγινε ακριβότερο, δηλαδή ανατιμήθηκε.

Ας υποθέσουμε τώρα ότι  ένας Ευρωπαίος, όταν δημιουργήθηκε το ευρώ, έβαλε 1.000 ευρώ στην τσέπη, πήρε το αεροπλάνο και πήγε στη Νέα Υόρκη. Μπήκε σε μια τράπεζα, έδωσε τα ευρώ του και του έδωσαν 1.000 δολάρια. Με αυτά αγόρασε ένα ηλεκτρικό ψυγείο.

Ο ίδιος Ευρωπαίος αν πήγαινε σήμερα στη Νέα Υόρκη και έμπαινε στην ίδια τράπεζα θα του έδιναν 1.130 δολάρια. Θα πλήρωνε 1.000 ευρώ για το ψυγείο και θα του περίσσευαν 130 δολάρια. Αυτό σημαίνει ότι με την υποτίμηση του δολαρίου, οι εξαγωγές των ΗΠΑ έγιναν φθηνότερες. Αντίστοιχα, οι εξαγωγές της Ευρώπης για τους Αμερικανούς έγιναν ακριβότερες, αφού θα χρειάζονταν περισσότερα δολάρια για να αγοράσουν τα ευρώ που απαιτούνται για να αγοράσουν ευρωπαϊκά προϊόντα.

Οι ισοτιμίες των νομισμάτων αλλάζουν με δύο τρόπους:

Α. Δυνάμεις της αγοράς: Οι παράγοντες της αγοράς παρακολουθούν στενά οποιαδήποτε εξέλιξη, οικονομική ή πολιτική, συμβαίνει σε μια χώρα, η οποία μπορεί να έχει θετικές ή αρνητικές συνέπειες στην οικονομία της.

Παράδειγμα:

• Ας υποθέσουμε ότι τα επιτόκια του δολαρίου είναι 3% και του ευρώ 4% ενώ η ισοτιμία είναι 1 ευρώ = 1,15 δολάρια.
• Ας υποθέσουμε ακόμη ότι, για κάποιο λόγο, το επιτόκιο του δολαρίου αυξάνει σε 5%. Αν είσαστε κάτοχος 500.000 ευρώ (λέμε τώρα…) αντί να τα τοκίζετε με 4%, σας συμφέρει να τα μετατρέψετε σε δολάρια για να καρπωθείτε το υψηλότερο επιτόκιο του 5%. Λογικό δεν είναι;
• Επειδή όμως έτσι θα σκεφθούνε και άλλοι κάτοχοι ευρώ, θα πωλήσουν τα ευρώ τους και θα αγοράσουν δολάρια.
• Αγοράζοντας όλοι μαζί δολάρια θα αυξήσετε την ζήτηση δολαρίων.
• Και όταν αυξάνει η ζήτηση ενός αγαθού (όπως είδαμε σε προηγούμενο άρθρο) το αποτέλεσμα είναι να αυξηθεί η τιμή του.
• Έτσι θα δημιουργηθεί μια νέα ισοτιμία, που θα είναι π.χ. 1 ευρώ = 1,07 δολάρια.

Όταν ένα νόμισμα υποτιμάται έναντι ενός άλλου κατά π.χ. 10% υποτιμάται και έναντι όλων των άλλων νομισμάτων κατά το ίδιο ποσοστό, επειδή όλα τα νομίσματα είναι αλληλένδετα μεταξύ τους.

Β. Κυβερνητική παρέμβαση: Η ισοτιμία ενός νομίσματος με τα υπόλοιπα νομίσματα του κόσμου είναι ένα από τα πολύ ισχυρά εργαλεία που έχουν στην διάθεσή τους οι οικονομικές αρχές (Υπουργείο Οικονομικών, η Κεντρική Τράπεζα) μιας χώρας, για να κατευθύνουν την οικονομία της προς την επιθυμητή κατεύθυνση. Αυτό το κάνουν με την διολίσθηση ή την υποτίμηση του νομίσματός τους. Για να καταλάβουμε καλύτερα τι σημαίνουν αυτοί οι όροι θα χρησιμοποιήσουμε παραδείγματα.

Ελλάδα, δραχμή:

Παράδειγμα 1^ον: Την 9^η Απριλίου 1953, ο Σπύρος Μαρκεζίνης, Υπουργός Συντονισμού στη κυβέρνηση Παπάγου, υποτίμησε την δραχμή. Πώς; Απλά ανακοίνωσε ξαφνικά ότι η προκαθορισμένη, ως τότε, ισοτιμία 15 δραχμές / δολάριο μετατρέπεται σε 30 δραχμές / δολάριο.

Αυτό σήμαινε ότι αν ο θείος σου από την Αμερική σου έστειλε 100 δολάρια δώρο για την γιορτή σου και πήγαινες σε μια τράπεζα να το εξαργυρώσουν θα σου έδιναν 3.000 δραχμές, ενώ προηγουμένως θα έπαιρνες τα μισά δηλαδή 1.500 δραχμές.

Αντίθετα αν επρόκειτο να επισκεφθείς τον θείο σου στην Αμερική και χρειαζόσουν να πάρεις 100 δολάρια μαζί σου, στην τράπεζα θα σου έδιναν τώρα 3.000 δραχμές ενώ προηγουμένως τα μισά, δηλαδή 1.500 δραχμές.

Παράδειγμα 2^ον: Από το 1974 οι ελληνικές κυβερνήσεις επιτρέπουν την σταδιακή διολίσθηση της δραχμής, η οποία κορυφώθηκε τη δεκαετία του 1980. Αυτή η διολίσθηση είχε σαν αποτέλεσμα την υποτίμηση της δραχμής κατά 70%. Η διαφορά μεταξύ της διολίσθησης και της υποτίμησης είναι ότι η πρώτη γίνεται λίγο-λίγο, σταδιακά, ενώ η δεύτερη απότομα, μπαμ και κάτω, που λένε!

Στην δεκαετία του 1980, είχαμε δύο υποτιμήσεις από 15% η κάθε μια. Ακολούθησε μια ακόμη το 1998 κατά 12,6%.  Έτσι φθάσαμε στο έτος 2000 που έγινε η μετατροπή της δραχμής σε ευρώ με ισοτιμία 1:321.

Όπως βλέπουμε, κατά το διάστημα των 46 ετών (1954-2000) που μεσολάβησαν από τον Μαρκεζίνη έως το ευρώ, οι δραχμές που χρειαζόμασταν για να αγοράσουμε ένα δολάριο (=ένα ευρώ) σχεδόν ενδεκαπλασιάστηκαν!

Στο επόμενο μας άρθρο θα εξηγήσουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της υποτίμησης που έχουν για την χώρα και γιατί μας ενδιαφέρει να τα μάθουμε.

Άρης Γαβριηλίδης, Οικονομολόγος, Συγγραφέας, Εικαστικός

Επισκεφθείτε στην ιστοσελίδα  www.arisgavriilidis.gr με τα συγγραφικά και εικαστικά του  έργα.

Συντάκτης: Άρης Γαβριηλίδης, Συγγραφέας, Εικαστικός

Influence:

Ο Άρης Γαβριηλίδης, οικονομολόγος, πρώην  διευθυντικό στέλεχος τραπεζών και επιχειρήσεων, ασχολείται ερασιτεχνικά με το γράψιμο…