Ευκαιρία για εξερεύνηση των πτυχών της ευτυχίας παρέχει το πρώτο Μουσείο Ευτυχίας που εγκαινιάστηκε στο κέντρο της Κοπεγχάγης. Η Δανία …
Το μουσείο ως θεραπευτικό περιβάλλον για τους ασθενείς με Alzheimer – Μέρος Α
Τα προγράμματα ψυχικής υγείας απασχολούν ολοένα και περισσότερο τη μουσειακή κοινότητα σε παγκόσμια κλίμακα. Μέσα από δράσεις που στόχο έχουν την όξυνση της φαντασίας, την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων και την προώθηση μιας πιο εποικοδομητικής ενδοσκόπησης, ο πολιτιστικός τομέας αποπειράται να συνεισφέρει δυναμικά στο λεγόμενο «κοινωνικό κεφάλαιο» (social capital).
Τα σύγχρονα μουσειακά προγράμματα «ρίχνονται» στο στίβο ενίσχυσης της ψυχικής υγείας
Το σύγχρονο μουσείο είναι πολυδιάστατο ως προς τον τρόπο προσέγγισης του κοινού, με βασική επιδίωξη την προσφορά μιας πολυαισθητηριακής γνωστικής εμπειρίας κατά την οποία ο επισκέπτης κατέχει ρόλο πρωταγωνιστικό και βαθύτατα ενεργό. Ο χώρος του μουσείου ισοδυναμεί με ένα θεραπευτικό περιβάλλον (θεραπευτικό μουσείο) διάδρασης με πολλαπλά συνακόλουθα ψυχοσωματικά οφέλη.
Όσο διευρύνεται και θεσμοθετείται ο θεραπευτικός ρόλος των μουσείων και των πολιτιστικών φορέων εν γένει, τόσο αυξάνεται και η γκάμα των ομάδων κοινού που ενδείκνυται να προσεγγίσουν, προωθώντας με τρόπο ουσιαστικό τις έννοιες «συμπερίληψη» (αγγλ. inclusion) και «ετερογένεια» (αγγλ. diversity) ως προς την ενίσχυση της ψυχικής υγείας του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου.
Με οδηγό τη θεραπευτική δύναμη της Τέχνης
Οι ασθενείς με Alzheimer συνιστούν μία ειδική ομάδα κοινού, η οποία χρήζει εξειδικευμένης μεταχείρισης ως προς τον τρόπο προσέγγισης. Στόχος του σύγχρονου μουσείου είναι να αντιληφθεί ποιες είναι οι ικανότητες του ασθενούς προκειμένου να ενδυναμώσει με τρόπο δημιουργικό την ψυχική υγεία και ευεξία. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι μέσω των μουσειακών προγραμμάτων δεν υποβάλλεται ο ασθενής σε κάποιου είδους τεστ. Η διαδικασία ενέχει καθαρά θεραπευτικό και μεταπλαστικό χαρακτήρα. Μέσω της εμπλοκής με την τέχνη ο ασθενής νιώθει δραστήριος, τα επίπεδα άγχους μειώνονται, ενώ η αίσθηση αυτονομίας και αυτοπεποίθησης εντείνονται σημαντικά διασφαλίζοντας τη βιοψυχοκοινωνική του ευρωστία.
Η άνοια δε θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως μία ασθένεια, αντιθέτως ως μία μορφή αναπηρίας με την οποία πολλές χιλιάδες άνθρωποι έχουν μάθει να ζουν. Κι όπως συμβαίνει με άλλες αναπηρίες, πρέπει να αναλογιστούμε προσεκτικά το περιβάλλον και τα προγράμματα που απευθύνονται σε αυτό το εξειδικευμένο κοινό σαν προσθετικά εργαλεία μέσω των οποίων θα ενισχυθεί η πνευματική και ψυχική τους υγεία. Στο πλαίσιο αυτής της αναπηρίας, οι άνθρωποι εμφανίζουν συμπεριφορές τις οποίες καλούμαστε να αποκωδικοποιήσουμε σωστά.
Μία συμπεριφορά δεν ισοδυναμεί απαραιτήτως με σύμπτωμα. Πολλά από τα φαινομενικά συμπτώματα της νόσου συνιστούν μια σειρά από συμπεριφορικά μοτίβα που έχουν ως βασικό αίτιο την αντίδραση. Για να μειωθούν αυτού του είδους οι συμπεριφορές, το σύγχρονο μουσείο οφείλει πρωτίστως να επικοινωνήσει με την ομάδα κοινού, να παρατηρήσει και να αφουγκραστεί τις, συναρτώμενες με τη ψυχική υγεία, ανάγκες της. Θα πρέπει να κατανοήσει ότι οι ασθενείς με Alzheimer δεν είναι σε θέση να επιτελέσουν σύνθετες διεργασίες, μπορούν όμως να κάνουν ορισμένα απλά πράγματα. Σε αυτά οφείλει να βασιστεί η οποιαδήποτε θεραπευτική προσέγγιση προκειμένου το μουσείο να ενδυναμώσει με τη βοήθεια επιμελώς σχεδιασμένων προγραμμάτων τη ψυχική υγεία του ατόμου.
Η πλοήγηση μέσα και γύρω από το χώρο, ως ασφαλές περιβάλλον για τους ασθενείς
Μέσα από πρακτικές σχεδιασμού που βασίζονται στη δημιουργικότητα, το σεβασμό και την ενσυναίσθηση, τα μουσεία έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν ασφαλή περιβάλλοντα διάδρασης και εμπλοκής συνθέτοντας χώρο και χρόνο εκ του μηδενός για αντανάκλαση (οι αναμνήσεις, οι εμπειρίες, οι προσωπικές ιστορίες των επισκεπτών αντανακλώνται πάνω σε αντικείμενα ή τους λοιπούς συμμετέχοντες) , φορτίζοντας έτσι με τρόπο θετικό την ψυχική υγεία του επισκέπτη.
Τα χρώματα επηρεάζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε ένα χώρο
Τα θερμά χρώματα έχουν την ικανότητα να μεταμορφώνουν ένα περιβάλλον σε προσιτό και οικείο. Το κίτρινο, λόγου χάριν, θεωρείται χρώμα ικανό να πυροδοτήσει συζητήσεις και να δημιουργήσει χώρους με φιλικό πρόσημο. Αντίθεση και ευκρίνεια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που θα πρέπει να φέρουν τόσο οι σημάνσεις όσο και τα κουμπιά ελέγχου και έκτακτης ανάγκης, ώστε να είναι ευδιάκριτα κι άμεσα εντοπίσιμα από την ομάδα κοινού.
Ο επισκέπτης πρέπει να βρίσκει εύκολα εγκαταστάσεις όπως οι τουαλέτες και το σύστημα ανέλκυσης. Έτσι, αποκτά αυτοπεποίθηση να πλοηγηθεί αυτόνομα στο μουσειακό περιβάλλον. Αναγκαία κρίνεται η συμβουλευτική αρωγή ενός ειδικού για θέματα συναρτώμενα με την οργάνωση του χώρου που προορίζεται για ασθενείς με Alzheimer. Το μουσειακό περιβάλλον θα πρέπει να παρουσιάζει ενδιαφέρον ως προς την ανακάλυψη δίνοντας προσοχή στην απτική επαφή με ορισμένα υλικά, στη χρήση του ήχου, του φωτισμού και του χρώματος. Ο σχεδιασμός θα πρέπει να είναι απλός και ξεκάθαρος ώστε να ελαχιστοποιείται οποιαδήποτε ανεπιθύμητη συνθετότητα.
Το μουσείο του 21ου αιώνα οφείλει να συνιστά ένα ασφαλές περιβάλλον το οποίο θα λειτουργεί με γνώμονα την πρόληψη, την ενσυναίσθηση, τη συμπερίληψη και την ενδυνάμωση της ψυχικής υγείας. Το μουσείο θα πρέπει σταδιακά να μεταπλάθεται σε έναν ελεύθερα προσβάσιμο χώρο όπου ο καθένας ανεξαιρέτως δύναται να αλληλεπιδρά με την πληροφορία πάσης φύσεως και μορφής. Το μουσείο του σήμερα γίνεται ο χώρος του αύριο.
