Το κυνήγι των ελληνικών λέξεων… στη λεξικογραφία του 21ου αιώνα
Είναι γεγονός πως η σύγχρονη λεξικογραφία αναβαθμίστηκε σημαντικά. Προς την κατεύθυνση αυτή συνετέλεσε η εξέλιξη της διεθνούς λεξικογραφίας, η ανάπτυξη της γλωσσολογίας στον ελληνικό χώρο και οι ανάγκες που ανέκυψαν κατά τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως μητρικής και ως ξένης γλώσσας. Πράγματι, η λεξικογραφία του 21ου αιώνα σημειώνει πρόοδο, καθώς αξιοποιεί την τεχνολογία για τη δημιουργία πιο εύχρηστων λεξικών με τη βοήθεια δύο σημαντικών εργαλείων, τα ηλεκτρονικά σώματα κειμένων (corpora) και τα λεξικογραφικά λογισμικά. Ένα αξιόλογο ενδεικτικό δείγμα της προσπάθειας αυτής, που σε αυτήν πρόκειται να επικεντρωθεί το εν λόγω άρθρο, αποτελεί το Λεξικό της Κοινής Νέας Ελληνικής του Ιδρύματος Μ. Τριανταφυλλίδη, το Αντίστροφο Λεξικό της Ά. Συμεωνίδη-Αναστασιάδη, το Ελληνοαγγλικό Λεξικό του Γεωργακά τα οποία παρέχονται διαδικτυακά από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, και το Λεξισκόπιο. Πέραν της ηλεκτρονικής αυτής λεξικογραφίας σημειώνονται και ορισμένα αξιόλογα λεξικά σε έντυπη μορφή, χρήσιμα για τη βιβλιοθήκη μας.
Ηλεκτρονική λεξικογραφία
-
Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα
H «Πύλη για την ελληνική γλώσσα και τη γλωσσική εκπαίδευση» είναι ένας ιστότοπος που σχεδιάστηκε για λογαριασμό του ΥΠΕΠΘ με προδιαγραφές εθνικής Πύλης για την ελληνική γλώσσα και υλοποιήθηκε από το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (2004-2006). Απευθύνεται σε ερευνητές, φοιτητές, εκπαιδευτικούς, μαθητές και σε όλους όσους ενδιαφέρονται για την ελληνική γλώσσα. Προς την κατεύθυνση αυτή παρέχει μια σειρά από ηλεκτρονικά εργαλεία –τέσσερα ηλεκτρονικά λεξικά και σώματα κειμένων– και πλούσιο βοηθητικό υλικό για τη μελέτη και τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στη σχολική εκπαίδευση. Τέσσερα ηλεκτρονικά λεξικά εμπλουτισμένα με σώματα κειμένων και λεξικογραφικές ασκήσεις πρόκειται να προσφέρουν σημαντικές λεξιλογικές και σημασιολογικές πληροφορίες τόσο στον εκπαιδευτικό όσο και στο μαθητή με έναν ιδιαίτερα εύχρηστο και ελκυστικό τρόπο.
- Το Λεξικό της κοινής νεοελληνικής εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1998 από το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ύστερα από μακρόχρονη και συστηματική επεξεργασία. Πρόκειται για ένα σύγχρονο και πλήρες ερμηνευτικό, ορθογραφικό και ετυμολογικό λεξικό της νέας ελληνικής. Η καινοτομία του έγκειται στο γεγονός ότι πρώτο ορίζει επιστημονικές λεξικογραφικές αρχές οι οποίες επηρεάζουν τη σύγχρονη λεξικογραφική πραγματικότητα. Επιπλέον, η φωνητική μεταγραφή των λημμάτων, η σύνδεση κάθε λήμματος με το κλιτικό του παράδειγμα, η προσπάθεια καταγραφής μεγάλου αριθμού εκφράσεων και φράσεων της νέας ελληνικής και η εγκυρότητα της ετυμολογικής προσέγγισης αποτελούν αξιόλογο έργο της ομάδας εργασίας.
- Το Αντίστροφο λεξικό της Άννας Αναστασιάδη-Συμεωνίδη αφορά την αναζήτηση λημμάτων με βάση την κατάληξή τους. Πληκτρολογώντας μία οποιαδήποτε κατάληξη θα παρουσιαστεί η λίστα των λέξεων του λεξικού που έχουν την κατάληξη αυτή.
- Στο λεξικό γλωσσολογικών όρων εμπεριέχονται οι βασικοί και γλωσσολογικοί όροι, γραμμένοι από ειδικούς σε ανεπτυγμένη και συντομότερη μορφή. Το εγχείρημα αυτό αποβλέπει στην κατανόηση των κειμένων που παρουσιάζονται σε αυτό τον δικτυακό τόπο και η κάλυψη επιμορφωτικών αναγκών των εκπαιδευτικών αλλά και κάθε ενδιαφερομένου. Το συγκεκριμένο έργο εμπλουτίζεται συναρτήσει των αναγκών των χρηστών της Πύλης.
- Το λεξικό A Modern Greek-English Dictionary του Δ. Γεωργακά διακρίνει για κάθε λέξη τις σημασίες και τα επίπεδα χρήσης της, ενώ παράλληλα δίνεται η ιστορία και η ετυμολογία της με σχολαστικό τρόπο μέσα από χωρία, αποδελτιωμένα από αυθεντικές γραμματειακές πηγές της Νέας Ελληνικής (από το 1800 έως σήμερα). Να σημειωθεί πως το λεξικό περιλαμβάνει μόνο λήμματα του Α (α-άωτον), προς το παρόν.
http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/
-
Neurolingo
Η Neurolingo ιδρύθηκε το Δεκέμβριο του 2005 από τα μέλη της Ομάδας Γλωσσικής Τεχνολογίας της Neurosoft και απαρτίζεται από μηχανικούς υπολογιστών και γλωσσολόγους ειδικευμένους στην επεξεργασία φυσικής γλώσσας. Στο διαδικτυακό αυτό περιβάλλον πρόκειται να βρείτε ένα Μορφολογικό Λεξικό, Θησαυρό Συνωνύμων και Αντιθέτων, Συλλαβιστή, Ορθογράφο, Λημματοποιητής κά. Παράλληλα, παρέχονται υψηλής ποιότητας και πληρότητας εργαλεία γλωσσικού ελέγχου για επεξεργαστές κειμένου και εκδοτικά συστήματα: MS Office (Win και Mac), Open/Star/Neo Office (Win, Mac και Linux) και QuarkXpress 4.03-5.0 (Win). Μάλιστα, τα ηλεκτρονικά λεξικά εκδίδονται σε έντυπη μορφή. Δοκιμάστε online τα γλωσσικά εργαλεία της Neuroligno.
Έντυπη λεξικογραφία
-
Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας
του Γ. Μπαμπινιώτη
Δ’ έκδοση (2012)
Σελίδες: 2.256
Διαστάσεις: 194 x 263mm
ISBN: 978-960-89751-5-6
Εκδόσεις: ΚΕΝΤΡΟ ΛΕΞΙΚΟΛΟΓΙΑΣ
(Α’ ‘Εκδοση 1998, Β’ Έκδοση 2002, Γ’ ‘Εκδοση 2008)
Λαμβάνοντας υπόψη τις αρχές και τις μεθόδους τής σύγχρονης επιστημονικής λεξικογραφίας, ειδικοί-γλωσσολόγοι δημιούργησαν αυτό το αξιόλογο έργο, το οποίο αποτελεί ένα από τα πιο έγκυρα λεξικά τής γλώσσας μας. Η καινοτομία του Λεξικού της Νέας Ελληνικής Γλώσσας συνοψίζεται αφενός στα χίλια ειδικά Σχόλια που εξηγούν τη σωστή χρήση, τις σημασίες, την ορθογραφία, την ιστορία κλπ. των λέξεων τής ελληνικής γλώσσας και αφετέρου, στο ένθετο Παράρτημα με εποπτικούς Πίνακες που οµαδοποιούν χρήσιµες γλωσσικές πληροφορίες (π.χ. για λέξεις µε ιδιαίτερο ορθογραφικό ενδιαφέρον, για τον τονισµό και τον συλλαβισµό των λέξεων, το τελικό –ν, τα ανώµαλα ρήµατα, τις ξένες λέξεις τής Ελληνικής, τα αντιδάνεια κ.ά.). Τέλος, το λεξικό αυτό δίνει την ετυμολογία όλων των λέξεων τής Nέας Eλληνικής (συμπεριλαμβανομένων των τοπωνυμίων, ανθρωπωνυμίων κ.λπ.), και των λέξεων που προέρχονται από την αρχαία γλώσσα.
-
Νέο Ελληνικό Λεξικό της Σύγχρονης Δημοτικής Γλώσσας: Ορθογραφικό, ερμηνευτικό, ετυμολογικό, συνωνύμων, αντιθέτων, κυρίων ονομάτων
του Εμμανουήλ Κριαρά
Εκδοτική Αθηνών, 1995
1587 σελ.
ISBN 960-213-326-0, ISBN-13 978-960-213-326-2
Πρόκειται για ένα πλήρες και εκσυγχρονισμένο λεξικό της δημοτικής γλώσσας. Καρπός συλλογικής προσπάθειας υπό την επίβλεψη του καθηγητή Ε. Κριαρά προβάλλεται ο λεξιλογικός πλούτος της σύγχρονης ελληνικής γλώσσας, γεγονός που το καθιστά σημαντικό εργαλείο τόσο στο χώρο της εκπαίδευσης όσο και στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό. Ειδικότερα, οι ερμηνείες των λέξεων παρατίθενται μέσα από ένα πλήθος παραδειγμάτων που αφορούν την χρήση τους, περιέχει την κλίση λέξεων, την ετυμολογία λημμάτων, ενώ στο επίμετρο καταγράφονται ονόματα προσώπων, καθώς και τα πιο συχνά αρκτικόλεξα της νέας ελληνικής.
-
Πάπυρος Larousse, To Παπυράκι
ISBN: 960-8322-06-5
Αρ. σελίδων: 2032
Διαστάσεις: 15X23
Τιμή: 70 ευρώ
Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας αποβλέπει στο να απαντήσει στο ερώτημα του κάθε αναγνώστη: «Πώς γράφεται και τι σημαίνει αυτή η λέξη;». Ειδικότερα, καταγράφονται παραδείγματα για να φωτίσουν τη σημασία της λέξης στον λόγο, συγκεντρώνονται οι τυπικές φράσεις στις οποίες εμφανίζεται η λέξη (π.χ. στο λήμμα εξουσία παρατίθενται τα παραδείγματα ανέρχομαι στην εξουσία, καταλαμβάνω την εξουσία κ.ά., ενώ αναλύονται οι φράσεις διάκριση των εξουσιών, τέταρτη εξουσία, πνευματική εξουσία κ.ά.). Επιπλέον, σημειώνονται οι παράγωγες λέξεις, τα επιρρήματα και τα υποκοριστικά ή μεγεθυντικά στο τέλος πολλών λημμάτων. Επιπλέον, καταγράφονται οι νεολογισμοί, οι δάνειες λέξεις και τα ακρωνύμια που έχουν καθιερωθεί εξαιτίας της χρήσης τους ή της σύνδεσής τους με τις σύγχρονες εξελίξεις που σημειώνονται στους χώρους της επιστήμης (π.χ. λογισμικό, πολυμέσα, ρετροσπεκτίβα, τηλεδιάσκεψη, τηλεϊατρική, ψυχόδραμα, κ.α.). Τέλος, στο λημματολόγιο επισυνάπτεται και ένας θησαυρός ειδικών όρων από κάθε τομέα της ανθρώπινης γνώσης (φυσικές και θετικές επιστήμες, τεχνολογία, ανθρωπιστικές επιστήμες, τέχνη και πολιτισμός).
