Τις Κυριακές με Τζέιμς Μποντ, του Γιάννη Βαρβέρη

Το ποίημα «Τις Κυριακές με Τζειμς Μποντ» του Γιάννη Βαρβέρη αποτελεί μια σάτιρα για τη σύγχρονη κουλτούρα της μαζικής ψυχαγωγίας και της υπερβολής που την περιβάλλει.

Τις Κυριακές με Τζειμς Μποντ

Εδώ τις Κυριακές ίδια ταινία

«Ο Τζέιμς Μποντ εργάζεται στα ξένα».

Στο πρώτο μέρος ο ήρωας

κοιτάζει πεταλούδες κι αεροπλάνα θυμάται

φοράει πολύχρωμα φουστάνια

δεν του πολυπάνε

μ’ αυτά πετάει ψηλά και μας πυροβολεί

γυναίκες κλαίνε από χαρά

εκείνος τους φωνάζει τ’ όνομά του

«Είμαι ο Τζέιμς Μποντ»

όταν ανάψει διάλειμμα

μοιράζει σοκολάτες στους διαβητικούς

μετά σβήνει το φως

στο μέρος Βον και πάλι μας πυροβολεί

εμείς είμαστε αθάνατοι

THE END

Δευτέρα ξημερώματα

βάζει την άσπρη μπλούζα

σκίζει σε πρόχειρα πανιά

τη μαύρη οθόνη

μέχρι την άλλη Κυριακή

σκουπίζει το αίμα.

(Στα ξένα, 2001)

Στο πρώτο μέρος, η εικόνα του Τζέιμς Μποντ που «κοιτάζει πεταλούδες κι αεροπλάνα» και φοράει «πολύχρωμα φουστάνια» δημιουργεί μια παρανοϊκή, σχεδόν γελοία αίσθηση για το πόσο απλοϊκός και αποκομμένος από την πραγματικότητα είναι ο χαρακτήρας του. Η δράση του να «πετάει ψηλά και να μας πυροβολεί» ενώ οι «γυναίκες κλαίνε από χαρά» εντείνει την αίσθηση της υπερβολής και της κενότητας που χαρακτηρίζει τις περισσότερες ταινίες δράσης, όπου η βία και η αναρχία είναι συχνά εξωραϊσμένες ή απλοποιημένες για ψυχαγωγικούς σκοπούς.

Η φράση «Είμαι ο Τζέιμς Μποντ» υπογραμμίζει τη φτηνή, σχεδόν ανόητη υπερηφάνεια του ήρωα, ενώ η φράση «THE END» έχει ένα ιδιαίτερο, ειρωνικό νόημα και λειτουργεί ως μια ανατροπή της αίσθησης του τέλους και της συνέχειας. Στις ταινίες, το «THE END» είναι η στιγμή που ολοκληρώνεται η δράση, το ποίημα όμως ανατρέπει αυτή την αναμενόμενη κατάληξη, καθώς συνεχίζει με την καθημερινότητα του ήρωα, τονίζοντας έτσι την αίσθηση της επανάληψης και της αέναης καταναλωτικής διαδικασίας στην καθημερινότητα της σύγχρονης ζωής.

Στο δεύτερο μέρος του ποιήματος, η αλλαγή από το κινηματογραφικό σκηνικό στην πραγματικότητα εντείνει την αντίθεση: την Κυριακή η φαντασία και η ένταση κυριαρχούν, ενώ τη Δευτέρα το πρωί, ο «ήρωας» αναγκάζεται να επιστρέψει στην καθημερινότητα. Η αναφορά στην «άσπρη μπλούζα» και τη «μαύρη οθόνη» δείχνει τον τρόπο που η ένταση και η υπερβολή της Κυριακής διαλύονται από τη ρουτίνα και την αδυσώπητη συνέχεια της ζωής, η οποία, με μια σκληρότητα, «σκουπίζει το αίμα» και συνεχίζει αδιάκοπα.

Το ποίημα κλείνει με μια αίσθηση υπαρξιακής ματαιότητας, ενώ αναδεικνύει τη διάσταση της καταναλωτικής κουλτούρας που συνδέει την ψυχαγωγία με τη βία και την αποκοπή από την πραγματικότητα, αφήνοντας τον άνθρωπο να διαπραγματευτεί με τη ματαιότητα και την επανάληψη της καθημερινότητας.

Παρά την αρχική του απλότητα, λοιπόν, το ποίημα αναδεικνύει τη σύνδεση της μαζικής κουλτούρας με την πραγματικότητα της καθημερινότητας, και αυτή η σχέση μπορεί να συνδεθεί με την επικαιρότητα, ιδίως με τον τρόπο που η σύγχρονη κοινωνία καταναλώνει την ψυχαγωγία και τη βία μέσω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και του κινηματογράφου.

Σήμερα, πολλές ταινίες και σειρές δράσης, όπως οι ταινίες Τζέιμς Μποντ, εξακολουθούν να κυριαρχούν στην παγκόσμια κουλτούρα, προσφέροντας έναν φαντασιακό κόσμο γεμάτο με ηρωισμό, βία και ένταση, αλλά και μια βαθιά αποκοπή από την πραγματικότητα. Η έννοια της «υπερβολικής δράσης» και του «απλοϊκού ήρωα» όπως την καταγράφει το ποίημα, παραμένει εξαιρετικά επίκαιρη, καθώς βλέπουμε συνεχώς κινηματογραφικές παραγωγές που προβάλλουν παρόμοιες εικόνες ηρωισμού και δράσης, διατηρώντας την ίδια ματαιότητα και υπερβολή.

Ταυτόχρονα, η καταναλωτική κοινωνία σήμερα προάγει αυτή την ψυχαγωγία, αναγνωρίζοντας ότι τα φιλμ δράσης και η τηλεόραση είναι μια εμπορική βιομηχανία που δεν στοχεύει μόνο στην ψυχαγωγία, αλλά και στη μαζική κατανάλωση του θεάματος ως έναν τρόπο διαφυγής από την καθημερινότητα. Αυτό το στοιχείο της απόδρασης, της εξιδανικευμένης βίας και του προσωρινού ενθουσιασμού είναι απόλυτα συνδεδεμένο με την εικόνα του ήρωα του ποιήματος, ο οποίος «σκουπίζει το αίμα» για να επανέλθει στην «άσπρη μπλούζα» της ρουτίνας της Δευτέρας.

Αυτό το μοτίβο αναδεικνύει την επικαιρότητα του ποιήματος ως προς τον τρόπο που η καταναλωτική κοινωνία αντιμετωπίζει τη βία και την καθημερινότητα. Σήμερα, μπορούμε να δούμε παρόμοιες τάσεις και στο διαδίκτυο, στα βιντεοπαιχνίδια ή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας συχνά θολώνουν και η βία, ο ηρωισμός και η ακραία δράση συνυπάρχουν με την καθημερινότητα, δημιουργώντας μια αέναη κυκλική κίνηση καταναλωτισμού.

Στην κοινωνία του σήμερα, όπου η υπερβολή, η βία και η αποστασιοποίηση από την πραγματικότητα κυριαρχούν στο θέαμα, το ποίημα του Βαρβέρη φέρνει στην επιφάνεια τις συνέπειες αυτής της συνεχούς αλληλεπίδρασης με τη φαντασία και την υπερβολή, προσφέροντας μια αποκαλυπτική ματιά στις προκλήσεις της σύγχρονης κουλτούρας.