Τι μας διδάσκει το “Ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος”
Μολονότι αρκετός κόσμος το εκλαμβάνει ως βιβλικό ρητό, το πασίγνωστο «ουκ αν λάβεις παρά του μη έχοντος» (δεν μπορείς να πάρεις από αυτόν που δεν έχει) εμφανίζεται στο έργο του Λουκιανού “Νεκρικοί Διάλογοι”. Εκεί, ο κυνικός φιλόσοφος Μένιππος αναφέρεται ως ο μόνος που διέσχισε ποτέ τον Αχέροντα χωρίς να πληρώσει τον οβολό στο Χάρο – αφού δεν είχε.
Πέραν της ηθικής προέκτασης που μπορεί να δοθεί στη ρήση (δεν είναι σωστό, είναι ανήθικο να ζητάς κάτι από κάποιον που δεν έχει) και παρά την παρέλευση 18 αιώνων από την γέννησή της, η ρήση αυτή συνεχίζει μέχρι σήμερα να μας συμβουλεύει για τον τρόπο συμπεριφοράς μας τόσο στον επαγγελματικό, όσο και στον ιδιωτικό βίο.
Το “ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος” πρέπει να είναι συνεχώς στο μυαλό όσων εγκρίνουν δάνεια που χορηγούν οι τράπεζες, προκειμένου να είναι προσεκτικοί. Δυστυχώς, συχνά δεν είναι. Τρανό παράδειγμα τα “τοξικά” στεγαστικά δάνεια που, πριν από λίγα χρόνια, έδιναν αφειδώς οι αμερικανικές τράπεζες σε οποιονδήποτε είχε δυο χέρια και δυο πόδια, τα πακετάριζαν και τα πουλούσαν σε επενδυτές στην Ευρώπη και στον υπόλοιπο κόσμο. Κι όταν έσκασε η φούσκα που προξένησε διεθνή οικονομική κρίση ίσως κάποιοι θυμήθηκαν τον Λουκιανό (όχι τον Κηλαηδόνη, τον άλλο). Μα ήταν αργά.
Είναι σίγουρο όμως ότι οι τράπεζες θυμούνται τον αρχαίο Σύρο συγγραφέα και άριστο γνώστη της ελληνικής γλώσσας (και δη της Αττικής διαλέκτου) όταν διαπιστώνουν τις ανυπέρβλητες δυσκολίες που συναντούν για να εισπράξουν τα τοκοχρεωλύσια από πελάτες οι οποίοι αδυνατούν να πληρώσουν και αναγκάζονται να διαγράψουν την οφειλή ως ανεπίδεκτη εισπράξεως.
Ας αφήσουμε όμως τις τράπεζες στην ησυχία τους και ας πάμε στους επιχειρηματίες, μικρούς ή μεγάλους. Είναι αναπόφευκτο, σε όλη την γκάμα από σπάνια έως πολύ συχνά (σε περιόδους οικονομική κρίσης) να δυσκολεύονται να εισπράξουν τις απαιτήσεις τους από τους πελάτες, είτε είναι ιδιώτες, είτε άλλες επιχειρήσεις. Στα οικονομικά στοιχεία της επιχείρησης υπάρχουν ειδικοί λογαριασμοί στους οποίους καταγράφονται αυτές οι οφειλές, οι οποίες, μολονότι από νομικής πλευράς μπορεί να είναι ακόμη απαιτητές, λογιστικά διαγράφονται, μειώνοντας με το ισόποσο τα κέρδη της χρονιάς (ή αυξάνοντας της ζημίες). Γιατί διαγράφονται; Γιατί “ουκ αν λάβοις…”.
Και πάλι τον Λουκιανό θυμόμαστε κάποια στιγμή, όσοι από εμάς κάποτε δανείσαμε στην ανάγκη του κάποιο φίλο ή συγγενή ή δεχτήκαμε να υπογράψουμε ως προσωπικοί εγγυητές για δάνειο που πήρε από τράπεζα. Διαπιστώσαμε με δυσάρεστη έκπληξη ότι τα λεφτά που δώσαμε έγιναν “δανεικά κι αγύριστα” ή η τράπεζα μας ζήτησε να πληρώσουμε εμείς το χρέος του ως προσωπικοί εγγυητές.
Ποιο είναι το δίδαγμα που μας δίνει το “ουκ αν λάβοις…”; Ότι πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν δανείζουμε κάποιον με οποιαδήποτε μορφή (π.χ. χορήγηση πίστωσης) ή όταν μας ζητηθεί να εγγυηθούμε υπέρ τρίτου. Η κυνική έκφραση “να κόψεις το λαιμό σου να τα βρεις” είναι ανοησία. Κανείς δεν κόβει το λαιμό του για να μας ξεπληρώσει, ούτε ένας κομμένος λαιμός αξίζει τίποτε, εκτός κι αν είναι μοσχαροκεφαλή. Όταν ο οφειλέτης μας δηλώσει αδυναμία πληρωμής, το πρόβλημα επιστρέφει σε εμάς.
Η παραπάνω η αλήθεια φαίνεται ανάγλυφα στο ανέκδοτο που μου είπε ο Ισαάκ, ο παιδικός μου φίλος: Όταν, περασμένα μεσάνυχτα, η Σάρα ρωτά τον άνδρα της γιατί στριφογυρίζει στο κρεβάτι, εκείνος της εξηγεί ότι δεν έχει να πληρώσει το πρωί τις εκατό λίρες που χρωστά στο Αβραάμ, τον γείτονα. Σηκώνεται η Σάρα και φωνάζει από το παράθυρο, μέσα στην νύχτα, τον Αβραάμ. Όταν βγαίνει εκείνος αγουροξυπνημένος με τις πιζάμες του λέει: “Ο άντρας μου δεν έχει να σου πληρώσει τις εκατό λίρες που σου χρωστά”. Κλείνει το παράθυρο και λέει στον άνδρα της: “Κοιμήσου τώρα εσύ και άσε τον Αβραάμ να ξαγρυπνάει”.
Το “ουκ αν λάβοις…” πρέπει να θυμόμαστε και όταν κάποιος μας υπόσχεται κάτι ή μας εγγυάται για κάτι, οπότε, αργότερα, και να θέλει αδυνατεί να εκπληρώσει την υπόσχεσή του. Σε αυτή την περίπτωση πρέπει να ελέγχουμε τη φερεγγυότητα του υποσχόμενου ή του εγγυητή. Για παράδειγμα, σε πρόσφατες προεκλογικές περιόδους πολλοί αρχηγοί κομμάτων, για να κάνουν πιο πιστευτές τις υποσχέσεις τους, άρχισαν να προσθέτουν “…και αυτό είναι εγγύηση” ή “εμείς εγγυόμαστε (ή δεσμευόμαστε) για αυτό”. Λόγια του αέρα. Όταν έλθει η ώρα να εκπληρώσει την υπόσχεση ή την εγγύηση, θα δηλώσει αδυναμία για την οποία, φυσικά θα φταίνε οι άλλοι. Αυτό, σε απλά ελληνικά (και μάλιστα της αττικής διαλέκτου) σημαίνει «ουκ αν λάβοις παρά του μη έχοντος». Αθάνατε, Λουκιανέ!
