Τι είναι το Libor και γιατί μας αφορά

Tο LIBOR δεν είναι παρά το ακρωνύμιο του London Inter Βank Offered Rate. Αντίστοιχα το Euribor, που δημιουργήθηκε αργότερα, είναι το ακρωνύμιο για Euro Inter Bank Offered Rate.

Ποια είναι η χρησιμότητά του; Το θέμα ξεκινά από δύο γεγονότα:

α. Όπως οι ισοτιμίες συναλλάγματος (π.χ. Δολάριο ΗΠΑ-Ευρώ ή Ελβετικό Φράγκο-Γιεν ή Λίρα Αγγλίας-Ευρώ κλπ) αλλάζουν όχι μόνο κάθε μέρα αλλά και μέσα στη ίδια ημέρα, ώρα και λεπτό, το ίδιο κάνουν και τα επιτόκια των νομισμάτων για διαφορετικές χρονικές περιόδους, τις οποίες εξηγήσαμε στο προηγούμενο άρθρο.

β. Οι δανειακές συμβάσεις κάθε μορφής προβλέπουν είτε σταθερό επιτόκιο που ισχύει καθ’ όλη την πολύχρονη διάρκεια του δανείου (ανεξαρτήτως της διακύμανσης των επιτοκίων), οπότε δεν χρειάζεται το Libor,  είτε κυμαινόμενο επιτόκιο. Το κυμαινόμενο επιτόκιο αποτελείται από δύο μέρη:

• Το περιθώριο (spread ή margin) που αποτελεί το κέρδος της τράπεζας, την ανταμοιβή της για τον πιστωτικό κίνδυνο που αναλαμβάνει χορηγώντας το δάνειο. Παραμένει σταθερό σε όλη την διάρκεια του δανείου.
• Το επιτόκιο με το οποίο δανείζεται η τράπεζα από την διατραπεζική αγορά (δηλαδή από τις άλλες τράπεζες), το ποσόν του δανείου που θα χορηγήσει στον πελάτη της. Αυτό το επιτόκιο αποτελεί το κόστος της, που μετακυλά στον πελάτη.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, θα πρέπει να βρεθεί ένας μηχανισμός με τον οποίο να μπορεί να καθοριστεί αντικειμενικά και με διαφάνεια το επιτόκιο με το οποίο δανείζεται η τράπεζα, δεδομένου ότι, όπως είπαμε πιο πάνω, αυτό αλλάζει κάθε στιγμή. Έτσι, η τράπεζα δεν θα μπορεί αυθαίρετα και κερδοσκοπώντας να ορίζει υψηλότερο επιτόκιο.  Ο μηχανισμός αυτός είναι το Libor. Ας δούμε με απλά λόγια πώς λειτουργεί:

Στην χρηματαγορά του Λονδίνου λειτουργούν όλες οι μεγάλες διεθνείς τράπεζες οι οποίες δανείζονται μεταξύ τους ανάλογα με τις ανάγκες που έχουν σε ρευστότητα.  Το Libor είναι ο μέσος όρος του επιτοκίου στο οποίο γίνονται αυτοί οι αλληλοδανεισμοί. Καλύπτει πέντε νομίσματα: Δολάριο ΗΠΑ, Ευρώ, βρετανική λίρα, ιαπωνικό γιέν και ελβετικό φράγκο. Αναφέρεται σε επτά χρονικές περιόδους: μία ημέρα (overnight), μία εβδομάδα, ένα, δύο τρεις, έξι και 12 μήνες.

Ο συνδυασμός πέντε νομισμάτων και επτά χρονικών περιόδων μας δίνει συνολικά 35 διαφορετικά επιτόκια, όπως διαμορφώνονται στις 11:00 η ώρα Λονδίνου. Έχουν επιλεγεί 16 μεγάλες τράπεζες για την διαμόρφωση του Libor οι οποίες περιλαμβάνουν τις Bank of America, Barclays, Citibank, Deutsche Bank, JPMorgan Chase, and UBS.

Καθημερινά, συναλλαγές πολλών δισεκατομμυρίων επηρεάζονται από το Libor αφού αυτό έχουν ως αναφορά επιτοκίου: δάνεια πάσης φύσεως με κυμαινόμενο επιτόκιο,  καταθέσεις και παράγωγα (για αυτά θα μιλήσουμε σε μεταγενέστερο άρθρο μας).

Εμάς, τους απλούς πολίτες, μας αφορά το Libor; Ναι, επειδή, σε τελευταία ανάλυση, τα πάντα καταλήγουν σε εμάς. Για τους εξής λόγους:

• Ας αρχίσουμε από τα επιχειρηματικά δάνεια. Ο τόκος που πληρώνει μια επιχείρηση για το τραπεζικό δάνειο που έλαβε αποτελεί στοιχείο κόστους. Αθροίζοντας όλα τα επί μέρους κόστη (χρηματοοικονομικό, πρώτες ύλες, ανθρώπινο δυναμικό, αποσβέσεις μηχανημάτων, φόροι κλπ, κλπ) καταλήγει στο συνολικό κόστος. Σε αυτό θα προσθέσει το κέρδος της για να καταλήξει στην τιμή των προϊόντων ή των υπηρεσιών που θα το αγοράσει ο καταναλωτής, δηλαδή εσείς και εγώ.
• Ας πάμε τώρα στα προσωπικά δάνεια (καταναλωτικά, στεγαστικά κλπ). Για κάθε 100.000 ευρώ, μια αλλαγή στο Euribor κατά μόλις 0,1% (π.χ. 2,6% αντί 2,5%) κοστίζει στην τσέπη μας 100 ευρώ τον χρόνο. Για τα στεγαστικά δάνεια και την πολύ πονεμένη ιστορία της μετατροπής τους σε ελβετικό φράγκο, που βασανίζει μέχρι σήμερα τους δανειολήπτες, θα αφιερώσουμε ειδικό άρθρο, επειδή αξίζει τον κόπο.
• Από το Libor επηρεάζονται και τα επιτόκια των προθεσμιακών μας καταθέσεων.

Για τους παράγοντες που διαμορφώνουν το ύψος των επιτοκίων είχαμε αναφερθεί στο προηγούμενο άρθρο. Τις διακυμάνσεις εντός της ημέρας διαμορφώνουν κυρίως οι δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης, για τις οποίες είχαμε μιλήσει εδώ. Μόνο αυτές; Χμ! Εδώ αξίζει να πούμε δυο λόγια ακόμη, που θα εκπλήξουν τον αναγνώστη:

Όπως είπαμε προηγουμένως, ο όγκος των καθημερινών συναλλαγών που επηρεάζονται από το Libor είναι τεράστιος. Αν μπορούσε λοιπόν κάποιος να χειραγωγήσει το Libor, θα μπορούσε να προκύψει κερδοσκοπία μεγάλης κλίμακας.  Μα, θα μου πείτε, είναι δυνατόν οι μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου να συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο βρώμικο παιχνίδι;  Δεν θα σεβαστούν την φήμη τους;

Και όμως, αυτό ακριβώς συνέβη το 2013. Όταν ανακαλύφθηκε η απάτη και ξέσπασε το σκάνδαλο, το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης επέβαλε πρόστιμα δισεκατομμυρίων δολαρίων  στις τράπεζες αυτές. Όποιος ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα για την υπόθεση αυτή μπορεί να γκουγκλάρει  «απάτη με Libor» και να διαβάσει ρεπορτάζ της εποχής.

Έχει ο καπιταλισμός τα τρωτά του, αλλά έχει και μηχανισμούς αυτοκάθαρσης.

Άρης Γαβριηλίδης, Οικονομολόγος, Συγγραφέας, Εικαστικός.

Περισσότερα για αυτόν στην ιστοσελίδα του  www.arisgavriilidis.gr

Συντάκτης: Άρης Γαβριηλίδης, Συγγραφέας, Εικαστικός

Influence:

Ο Άρης Γαβριηλίδης, οικονομολόγος, πρώην  διευθυντικό στέλεχος τραπεζών και επιχειρήσεων, ασχολείται ερασιτεχνικά με το γράψιμο…