Όλοι οι άνθρωποι έχουμε στο μυαλό μας ή μια ιδέα το πώς θα θέλαμε να είναι η ζωή μας, πολλές …
Τι είναι αυτό που το λένε ευτυχία; Απολαύστε τις απαντήσεις 9 σημαντικών προσωπικοτήτων
Το ερώτημα προβληματίζει την ανθρωπότητα τουλάχιστον τα τελευταία 2.500 χρόνια. Tην απάντηση προσπάθησαν να δώσουν κορυφαίοι επιστήμονες και προσωπικότητες των γραμμάτων και της τέχνης!
Αδιαμφισβήτητα μπορούμε να πούμε πως το κυνήγι της ευτυχίας μπορεί να γίνει τοξικό. «Η άποψη ότι μπορούμε –ή, χειρότερα, ότι πρέπει– να είμαστε ευτυχισμένοι όλη την ώρα, είναι τοξική», τονίζει ο κ. Μπεν-Σαχάρ. «Κάποιες φορές, το να ψάχνουμε την ευτυχία δεν είναι ο καλύτερος τρόπος να τη βρούμε», λέει ο κ. Κέλι. Πιο αποτελεσματικός τρόπος, δηλώνει, είναι η αναζήτηση του νοήματος σε ό,τι κάνουμε.
Eννέα πρόσωπα απαντούν
Στο άκουσμα της ερώτησης «Τι είναι ευτυχία», ο κορυφαίος κοινωνιολόγος και γιατρός στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, όπου είναι και επικεφαλής του Human Nature Lab, Νικόλας Χρηστάκης, γελάει. Παρόλο που πρέπει να διαχωρίσουμε τη διαρκή αίσθηση ευτυχίας από μια ευτυχισμένη στιγμή, οι λόγοι που θα οδηγήσουν κάποιον άνθρωπο να νιώσει ευτυχισμένος είναι παγκοσμίως παρόμοιοι – «φίλοι και οικογένεια είναι πολύ σημαντικοί παράγοντες ευτυχίας», τονίζει, «όπως και η αίσθηση ότι η ζωή μας έχει σκοπό και νόημα. Όπως και η δυστυχία, η συναισθηματική κατάσταση της ευτυχίας είναι οικουμενική και θεμελιώδης», συμπληρώνει. Ανάλογα με την κουλτούρα κάθε τόπου όμως, ο τρόπος εκδήλωσης των συναισθημάτων αλλάζει: «Ενα ευτυχισμένο πρόσωπο στην Ελλάδα είναι διαφορετικό από ένα ευτυχισμένο πρόσωπο στην Κίνα», σημειώνει. «Οι Ελληνες είμαστε πιο δραματικοί, πιο έντονοι συναισθηματικά, βλέπεις τα συναισθήματά μας στο σώμα, στα χέρια, στην έκφραση». Αλλά η ουσία δεν διαφέρει. «Στο βάθος, την ευτυχία όλοι με τον ίδιο τρόπο τη βιώνουμε».
Το γέλιο της κόρης μου
Ο ζωγράφος Σωτήρης Σόρογκας λέει πως η ευτυχία είναι εγγενές ψυχικό αίτημα όλων των ανθρώπων, διαρκές και πολύμορφο, με την εμφάνισή της να αναδύεται σπάνια και σε χρονικά διαστήματα μικρής διάρκειας. Για εκείνον, πηγές ευτυχίας είναι το γέλιο της κόρης του και η ζωγραφική. «Οσο ζωγράφιζα», τονίζει, «ήμουν πραγματικά ευτυχής».
Διαβάστε Επίσης: Ο Σπινόζα και η επιλογή της Ευτυχίας
Η έμπνευση
Πολύ συχνά, το νόημα βρίσκεται μέσω της τέχνης, τόσο για τον αποδέκτη όσο και, ή μάλλον κυρίως, για τον δημιουργό. Ο συνθέτης Παναγιώτης Καλαντζόπουλος θυμάται τη στιγμή που συνέθεσε το «Summertime in Prague». Ήταν καλοκαίρι, στην Αθήνα. Στο σπίτι ήταν τελείως μόνος. Δούλευε στο φωτεινό, σχετικά, υπόγειο, σε ένα Blüthner πιάνο. Έπαιζε και ξανάπαιζε το πρώτο μέρος της μελωδίας. Ύστερα από ώρες, κατάλαβε ότι το βρήκε – «ότι το βρήκα παίζοντας, ήταν αυτό που λέμε έμπνευση, κι όμως γύρω από την έμπνευση είχε κάποιες ώρες “αγροτικής” ασχολίας». Αυτή ήταν μια στιγμή ευτυχίας.
Το άρωμα των νεραντζιών
Ήταν τέλη της δεκαετίας του ’90. Βρισκόταν στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, στο θεωρείο. Ήταν η τελευταία παράσταση του «Σαν ηφαίστειο που ξυπνά» και η στιχουργός – ποιήτρια Λίνα Νικολακοπούλου παρακολουθούσε από το θεωρείο. «Εβλεπα από το πιο ψηλό σημείο και αισθάνθηκα ευτυχισμένη γιατί είχε υλοποιηθεί ένα όνειρο, είχε πραγματωθεί», δηλώνει. Πολλές φορές έχει νιώσει ευτυχής ολοκληρώνοντας ένα στίχο ή την ώρα που παρακολουθεί μια θεατρική παράσταση και την έχει συγκινήσει ο θίασος ή ακούγοντας μια σπουδαία ερμηνεία. Συχνά έχει βρει την ευτυχία στη φύση, στη θάλασσα, στην πρώτη φθινοπωρινή βροχή ή στη μυρωδιά των νεραντζιών που ανθίζουν στις αρχές της άνοιξης. Ακόμη κι όταν πίνει έναν καφέ και έχει ωραία μέρα. «Οταν διανύεις αρκετές δεκαετίες ζωής, αυτά που είναι τα εύκολα να σε κάνουν ευτυχισμένο τα αναζητάς και ευγνωμονείς που υπάρχουν», εξηγεί. Παρ’ όλα αυτά, για την ίδια, το πρωταρχικό στοιχείο είναι ένα: «Το πρωταρχικό για να νιώσει ευτυχισμένος ο άνθρωπος το βρίσκει μέσα από την αγάπη». «Την ευτυχία», συμπληρώνει, «την κάνουν πάντοτε οι άλλοι άνθρωποι στη ζωή μας».
Η απουσία πόνου
«Για εμένα, όπως και για κάθε χρόνιο ασθενή, ευτυχία είναι η απουσία σωματικού και ψυχικού πόνου», δηλώνει ο συγγραφέας Αύγουστος Κορτώ. Αλλά όχι μόνο. «Το να είσαι χορτάτος, να έχεις φάει κάτι που σου αρέσει, να είσαι με μια συντροφιά που σου αρέσει, να ακουμπάς ένα αγαπημένο σώμα, να κάνεις τον σκύλο σου ευτυχισμένο. Η ευτυχία αντανακλάται και επιστρέφει σε εσένα, είναι αμφίδρομη». Οπως και η κ. Νικολακοπούλου, τονίζει πως το βασικό συστατικό της είναι η αγάπη. «Αν νιώθεις ότι σε αγαπούν και ότι αγαπάς, είσαι μονίμως ευτυχισμένος. Είναι ένα χαμηλής έντασης ρεύμα που σε διαπερνά συνεχώς». Πολλές φορές, αναφέρει, αντιλαμβανόμαστε την ευτυχία μόνο όταν τη χάσουμε – περιγράφει την κλινική κατάθλιψη ως έναν πόνο στην ψυχή, έναν πόνο που τίποτα δεν μπορεί να τον μειώσει. Κι όμως, σημειώνει, τον ψυχικό σπαραγμό, όταν παρέλθει, τον θυμάσαι και δεν τον θυμάσαι. «Η ευτυχία είναι πιο εύκολα προσβάσιμη στη μνήμη. Όσο ζεις, υπάρχει πάντα το περιθώριο να ευτυχήσεις ξανά».
Η στιγμή
«Η ευτυχία είναι η στιγμή που λες ότι άξιζε να γεννηθώ για αυτή τη στιγμή και μόνο», δηλώνει η ηθοποιός, συγγραφέας και σκηνοθέτις Λένα Κιτσοπούλου, τονίζοντας πως η ευτυχία εμπεριέχει τη χαρά, την ευδαιμονία, την απόλαυση, αλλά είναι κάτι πολύ πιο επαρκές, πιο αυτόνομο. «Είναι μια στιγμή εναρμόνισης του εαυτού μας με το σύμπαν». Διαλύει τον φόβο, τον χρόνο. «Είναι μια θεϊκή έμπνευση που εμφανίζεται απρόσκλητη και ξέφρενη μέσα στον εγκέφαλό μας». Την περιγράφει ως «πουλί άγριο». «Μπορείς να ευτυχήσεις μέσα στη μοναξιά σου, μέσα σε έναν έρωτα, μέσα σε μια στιγμή δημιουργίας, οπουδήποτε εσύ συνειδητοποιήσεις ξαφνικά και μέσα από οποιαδήποτε αφορμή ότι έχει απόλυτο νόημα η ύπαρξή σου».
Το γατί
Η απάντηση στο ερώτημα για το τι σημαίνει για την ίδια ευτυχία, από τη συγγραφέα Μάρω Δούκα ήρθε σε μορφή στίχων:
Ξυπνάω το πρωί με το γουργουρητό της γάτας στη μύτη μου./ Είναι το δικό μου γατί, με έχει ξεχωρίσει και το έχω ξεχωρίσει από τα δεκάδες/ στην αυλή της γιαγιάς μου στο χωριό./ Κι αυτή η ανάμνηση-γουργουρητό όσο περνούν τα χρόνια/ μετασχηματίζεται στα πρωινά ξυπνήματα με την ευχή να είναι καλή και αυτή η μέρα,/ να είναι η οικογένειά μου καλά,/ προσηλωμένη πάντα στα απλά, στα ταπεινά, στα καθημερινά./ Και με τη σκέψη μου αμετακίνητη, σαν τάμα, σαν ευχή,/ στους άλλους, στους ξεριζωμένους, στους φτωχούς, στους ανήμπορους.
Η «γέννα» του πλήθους. Η ελευθερία
Οι λέξεις της κ. Δούκα πλησιάζουν και μια άλλη διάσταση της ευτυχίας, αυτή που δεν έχει να κάνει μόνο με την ιδιωτική ευτυχία, αλλά με τη δημόσια. Σύμφωνα με την Ιταλίδα φιλόσοφο, συγγραφέα και καθηγήτρια Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Βερόνας, Αντριάνα Καβαρέρο, είναι και οι δύο διαστάσεις σημαντικές για την ευτυχία του ατόμου. Πρώτη η φιλόσοφος Χάνα Aρεντ, σημειώνει η Καβαρέρο, εισήγαγε την έννοια της δημόσιας ευτυχίας, την οποία προσδιορίζει ως τη συγκέντρωση ενός συνόλου ανθρώπων σε δημόσιο χώρο για έναν συγκεκριμένο σκοπό, και πιο συγκεκριμένα για τη συμμετοχή στη γέννηση μιας αλλαγής. «Eχει να κάνει με την ευχαρίστηση που παράγεται από την αλληλεπίδραση, από την ενεργή πράξη του πλήθους, πράξη εναρκτήρια για κάτι καινούργιο, για τη δημιουργία ενός μέλλοντος», λέει. Παραδείγματος χάριν, αυτού του είδους την ευτυχία βίωσαν οι σουφραζέτες ή οι Γάλλοι κατά την επανάσταση ή οι λαοί που συμμετείχαν στην Αραβική Aνοιξη, συμπληρώνει, τονίζοντας πως το αποτέλεσμα της πράξης που οδηγεί στην αίσθηση της δημόσιας ευτυχίας –το ότι μπορεί εντέλει να μην οδηγήσει, π.χ., σε δημοκρατία– δεν επηρεάζει το γεγονός ότι οι άνθρωποι που μοιράστηκαν την προσπάθεια της πολιτικής «γέννας» εκείνη τη στιγμή την αισθάνθηκαν. Oπως και η ιδιωτική ευτυχία, άλλωστε, είναι μια αίσθηση παροδική, δηλώνει. «Η δημόσια ευτυχία έχει να κάνει με την αντίληψη ότι, με την αλληλεπίδραση με το σύνολο, προκαλείται ενεργά μια αλλαγή, ασχέτως του ποιος είναι ο σκοπός που την πυροδότησε».
Η ίδια τονίζει πως η κουλτούρα μας απασχολείται υπερβολικά με την ιδιωτική, προσωπική ευτυχία. «Για το κατεστημένο», συμπληρώνει, «η δημόσια ευτυχία είναι επικίνδυνη γιατί είναι η στιγμή στην οποία βιώνεις την άμεση πλευρά της δημοκρατίας. Όταν γεύεσαι την ελευθερία, γίνεσαι ένα πολύ επικίνδυνο άτομο για το κατεστημένο». Η δημόσια ελευθερία με τη δημόσια ευτυχία είναι το ίδιο πράγμα, αναφέρει, γιατί η εμπειρία της δημόσιας ελευθερίας γεννά το αίσθημα της ευτυχίας. Παρ’ όλα αυτά υπογραμμίζει πως αυτή η διάσταση της ευτυχίας δεν έρχεται από το να είναι το άτομο ή το σύνολο κατά κάποιου πράγματος. «Προκύπτει από το γεγονός της αρχής και της αλλαγής, είναι δημιουργική και καταφατική», καταλήγει.
Διαβάστε Επίσης: Πόση ώρα σπαταλούν οι νέοι στο διαδίκτυο και πώς συνδέεται με την ευτυχία τους;
Ο άλλος
Στη σχέση προσδιορίζει η ιστορικός Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ την ευτυχία. «Πάντοτε με ενοχλεί όταν ακούω “καλή επιτυχία” ως ευχή στα παιδιά και ποτέ κουβέντα για ευτυχία». «Οπως λέει η λέξη, ευτυχία σημαίνει καλή τύχη. Καλή τύχη λοιπόν, ευτυχία, για εμένα είναι όταν στις δυσκολίες της ζωής υπάρχει δίπλα σου κάποιος που σου λέει “είμαι εδώ”».
