Το διάβασμα είναι απόλαυση! Τα βιβλία μπορούν να μας επηρεάσουν με διαφορετικούς τρόπους. Επηρεάζουν τη σκέψη μας, την κοσμοθεωρία μας, …
«Τι ΔΕΝ μπορεί να αγοράσει το χρήμα», Michael J. Sandel
«Τι δεν μπορεί να αγοράσει το χρήμα» ονομάζεται το βιβλίο του Μ. Sandel. Δεν είναι ερώτηση ο τίτλος, είναι μάλλον δήλωση, η οποία υπόσχεται την αντίστοιχη εξήγηση.
Κι έτσι, για 270 σελίδες ο Sandel περιγράφει το αντίθετο: τι μπορεί να αγοράσει το χρήμα και τι όντως αγοράζει, δηλαδή εμείς τι αγοράζουμε – καθώς από μόνο του ένα χαρτονόμισμα δεν διαθέτει πόδια ή επιθυμίες να πάει για ψώνια. Το βιβλίο εκδόθηκε το 2012, δηλαδή προ 9 ετών, οπότε λογικά εικάζουμε ότι έκτοτε έχουν αυξηθεί κατά πολύ και οι επιθυμίες μας και τα ¨προϊόντα¨ που αγοράζει το χρήμα –συγγνώμη, εμείς.
Ο Sandel παραθέτει παραδείγματα του τι αγοράζουμε και κάποια είναι θλιβερά, κάποια είναι γελοία, κάποια τρομακτικά, κάποια αστεία (αν και το λέω με επιφύλαξη διότι εξαρτάται απ’ το τι θεωρεί αστείο ο καθένας και πόσο black είναι το χιούμορ που έχει) κάποια απίστευτα, κοκ. Και κάποια μπορεί να μας δώσουν και καινούργιες ιδέες όπως π.χ. ότι θα μπορούσαμε να πληρώνουμε τον σύντροφο μας για να τον απατούμε ή επειδή τον/την απατήσαμε ή για τα τυχόν μελλοντικά σεξουαλικά παραστρατήματα μας: «Εάν πάω με άλλον θα σου δώσω 100 ευρώ», «Ναι, αγάπη, αλλά εάν πάς με τον Δημήτρη που ναι κολλητός, θα δώσεις 450! Υπάρχει διαφορά!» (Πώς σας φαίνεται; Και μην πείτε ότι σε κάποιους δεν φαίνεται καταπληκτική ιδέα!)
Όλα, εν δυνάμει, είναι προϊόντα εμπορεύσιμα (κι εγώ κι εσείς), όλα έχουν τιμή (που δεν είναι ταυτόσημο με την αξία), όλα διέπονται από τη ζήτηση και την προσφορά, από την απληστία, από το «status» του να «Έχω». Εμπορευόμαστε τα πάντα και τους πάντες, εμπορευόμαστε και την μετάνοια και την ενοχή και τον θάνατο απ΄ ό,τι φαίνεται, εμπορευόμαστε έτσι και τους εαυτούς μας.
Βέβαια, από την στιγμή που και οι δύο συναλλασσόμενοι είναι ευχαριστημένοι απ΄ την συναλλαγή, που είναι το πρόβλημα; Για τους σκληροπυρηνικούς οικονομολόγους δεν υπάρχει πρόβλημα διότι αυτή είναιη φύση των οικονομικών, (όπως ο σκορπιός που δάγκωσε το βατράχι που του έσωσε την ζωή διότι η φύση του είναι να δαγκώνει).
Αλλά, αναρωτιέται ο Sandel σε όλο το βιβλίο άλλοτε έμμεσα, άλλοτε άμεσα, μήπως όλο αυτό το εμπορικό αλισβερίσι έχει μακροπρόθεσμα κάποιον κοινωνικό και ηθικό αντίκτυπο που δεν φαίνεται αρχικά; Που κρύβεται πίσω από την υλοποίηση και πραγμάτωση των εκάστοτε άμετρων επιθυμιών μας; Μήπως όλο αυτό που αφαιρεί σιωπηλά, στερώντας μας αργά αλλά πολύ σταθερά τις ηθικές αξίες , τις ανθρώπινες αξίες είναι ο ιστός που κρατάει δεμένη μια κοινωνία; Που κρατάει εμάς, υπενθυμίζοντας μας ποιοι είμαστε ή ποιοι θα πρέπει να είμαστε;
Μήπως η πώληση και η αγορά μερικές φορές ισοδυναμούν με την εξευτέλιση; Όχι του χρήματος, τη δική μας και του άλλου και των παιδιών μας αύριο;
Μήπως να σκεφτούμε το αύριο πριν αγοράσουμε σήμερα;
Ο Sandel τελικά δεν απαντάει στην ερώτηση όπως περιμένουμε διότι αν θυμάστε δεν υπήρξε ποτέ ερώτηση. Εάν υπάρχει ερώτηση τίθεται πλάγια κι αν υπάρχει απάντηση είναι ακόμη πιο πλάγια – αλλά διατρέχει όλο το βιβλίο.
Κι έτσι μας αφήνει να απαντήσουμε ο καθένας για τον εαυτό του, δηλαδή για το σύνολο και για τον εαυτό του.
Αξίζει το βιβλίο να το διαβάσουμε ή έστω να το χαζέψουμε και να το ξεφυλλίσουμε, αν όχι για να αναρωτηθούμε πάνω στο φιλοσοφικό του περιεχόμενο, όσο για να πάρουμε μια ιδέα του τι αγοράζει το χρήμα και του τι πωλήται για το χρήμα. Λάθος πάλι: του τι αγοράζουμε και του τι πουλάμε εμείς.
