Τα χρώματα στις νότες και ο χρόνος μέσα από σχήματα
Πολλοί άνθρωποι βλέπουν χρώματα στις νότες, μυρίζουν εικόνες, και ορκίζονται ότι ενισχύεται η δημιουργικότητά τους. Θα μπορούσαμε, άραγε, να τροποποιήσουμε τις αισθήσεις μας για να δούμε τον κόσμο με αυτόν τον τρόπο; Πρόκειται για τη συναισθησία, δηλαδή τη σπάνια εκείνη νευρολογική κατάσταση κατά την οποία ένας άνθρωπος αντιδρά σε ένα ερέθισμα όχι μόνο με μία αίσθηση, αλλά με δύο ή και περισσότερες ταυτόχρονα. Για παράδειγμα βλέπει ένα γεωμετρικό σχήμα αλλά αισθάνεται και τη γεύση του. Κάποιος άλλος ακούει τη μελωδία ενός πίνακα. Και ένας άλλος βλέπει τα χρώματα της μελωδίας που ακούει. Όλα αυτά δεν έχουν σχέση με υπεραναπτυγμένη φαντασία, καθώς οι συναισθητικοί βιώνουν πραγματικά τέτοιες καταστάσεις.
Η Olympia Colizoli δεν βλέπει τον κόσμο σαν κι εσένα. «Για μένα, όλος ο χρόνος και οι αριθμοί είναι τοποθετημένοι σε φυσικό χώρο. Ημέρες, εβδομάδες, μήνες, χρόνια, αιώνες έχουν όλα σχήματα, και μπορώ να χρησιμοποιήσω αυτά τα σχήματα για να οργανώσω το ψυχικό μου σχέδιο… Μου πήρε πολύ χρόνο για να συνειδητοποιήσω ότι οι άλλοι άνθρωποι δεν σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο.»
Η Colizoli, μια γνωστική νευροεπιστήμονας, βιώνει λοιπόν τη συναισθησία. Στην περίπτωση της Colizoli οι αριθμοί έχουν ένα ορισμένο μέγεθος, σχήμα ή άλλη φυσική ιδιότητα. Για παράδειγμα, οι ηλικίες των ανθρώπων εκφράζονται ως καμπυλωτή γραμμή. Η ίδια ξεκίνησε να μελετά τη συναισθησία στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, και ήταν περίεργη να ανακαλύψει αν γεννήθηκε με αυτήν την κατάσταση ή την απέκτησε στην πορεία.
Υπάρχει η αντίληψη ότι θα μπορούσατε να διδάξετε τον εαυτό σας να δείτε τον κόσμο κατά αυτόν τον τρόπο και ενδεχομένως να ενισχύσετε τη δημιουργικότητά σας. Αναφέρουμε ενδεικτικά κάποιους διάσημους συναισθητικούς, ο Pharrell Williams βλέπει χρώματα στη μουσική και ο φυσικός Richard Feynman έβλεπε στις εξισώσεις χρώματα. Ο ίδιος, μάλιστα, κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ.
Η συναισθησία καταγράφηκε για πρώτη φορά στην ιατρική από τον Gustav Fechner το 1812, και από τότε εκτιμάται ότι 1 στους 2.000 ανθρώπους βιώνουν συναισθησία. Η δυσκολία στο να γνωρίζουμε πόσοι άνθρωποι βιώνουν συναισθησία έγκειται στο γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι βιώνουν τον κόσμο διαφορετικά από τα υπόλοιπα άτομα. Πάντως, για να χαρακτηρισθεί ως συναισθητικός κάποιος, το αποτέλεσμα θα πρέπει να είναι συνειδητό, συνεπές και αυτόματο. Αυτό τους διακρίνει από τις ψευδαισθήσεις, επισημαίνει η Colizoli, επειδή οι συναισθητικοί γνωρίζουν ότι ο κόσμος των χρωμάτων τους ή η οσμή δεν είναι “πραγματική”.
Η συναισθησία φαίνεται να είναι κληρονομική. Η Colizoli σημειώνει ότι εάν συναντήσετε ένα άτομο που βιώνει το φαινόμενο αυτό, είναι πιθανό ότι κάποιο μέλος της οικογένειάς του θα παρουσιάζει παρόμοια συμπτώματα. Είναι γνωστή ως αναπτυξιακή συναισθησία, και διαφέρει από τη συναισθησία που δημιουργείται από τραυματισμούς εγκεφαλικής βλάβης. Μάλιστα, η συναισθησία είναι πιο κοινή στους αυτιστικούς.
Είναι εφικτό να εκπαιδεύσετε τον εαυτό σας να δει τον κόσμο μέσα από μια νέα πολυαισθητηριακή προοπτική; Και αν ναι, θα έχει την ίδια επιρροή με τους «φυσικούς συναισθητικούς;» Υπάρχουν κάποιες δελεαστικές ενδείξεις ότι ορισμένες πτυχές της συναισθησίας μπορεί να διδαχθούν. Σε μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από την Colizoli και τους συνεργάτες της στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, δόθηκαν σε μη συναισθητικά άτομα βιβλία για να διαβάσουν. Στα βιβλία αυτά τα γράμματα ε, τ, α και σ ήταν με χρώμα, ενώ το υπόλοιπο κείμενο έμεινε μαύρο. Παρά την ανάγνωση του κειμένου ως κανονικό, οι συμμετέχοντες άρχισαν να συνδέουν αυτά τα γράμματα με το χρώμα τους.
Η Colizoli υπέβαλε τους συμμετέχοντες σε μία νέα δοκιμασία. Αναβόσβηνε τα γράμματα της αλφαβήτου και τους ζητούσε να αναφέρουν το χρώμα των γραμμάτων. Όταν ένα γράμμα εμφανίστηκε με άλλη απόχρωση από αυτό που είχε στο βιβλίο, οι συμμετέχοντες άργησαν να το εντοπίσουν. Σιγά σιγά, ενώ προηγουμένως δεν «έβλεπαν» χρώματα, τώρα άρχισαν να σχηματίζουν τις βασικές ψυχικές ενώσεις των φυσικών συναισθητικών.
Ωστόσο, το αποτέλεσμα δεν είχε μεγάλη διάρκεια ζωής. «Ξέχασαν τα ζεύγη γράμμα-χρώμα μετά από αρκετούς μήνες» λέει η Colizoli. «Και κατά την ανάγνωση αναφέρουν ότι δεν συνδέουν κάποιο γράμμα με χρώμα.»
Και εν πάση περιπτώσει, πρέπει να θυμόμαστε ότι ένας πολύχρωμος, πολυ-αισθητηριακός κόσμος μπορεί μερικές φορές να είναι πρόβλημα. Η Colizoli περιγράφει πώς ένα παιδί ήταν δύσκολο να διαβάσει, γιατί το μαύρο κείμενο είχε ένα φωτεινό χρώμα. Ομοίως, οι χρωματιστοί αριθμοί μπορεί να επιφέρουν σύγχυση. Εάν δύο αριθμοί έχουν συνδεθεί με συγκεκριμένα χρώματα και εμφανιστούν με άλλα, τότε θα επέλθει σύγχυση και διάσπαση προσοχής.
