Ζούμε σε μια καταναλωτική κοινωνία, κι αυτό το ξέρουμε όλοι μας πλέον. Ακόμη και οι γονείς μας που μεγάλωσαν σε …
Τα τρόφιμα, η απληστία κι ο Αϊνστάιν
Η γη παράγει αρκετά για να ικανοποιήσει τις ανάγκες κάθε ανθρώπου, όχι, όμως, την απληστία του – Γκάντι Μαχάτμα
Το γεγονός ότι παράγονται σημαντικές ποσότητες τροφίμων, που δεν καταναλώνονται, έχει σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις: περιβαλλοντικές, κοινωνικές και οικονομικές, ψυχολογικές και σωματικές (σε αυτούς που πεινάνε) και… θα έπρεπε και ηθικές σε όλους εμάς τους υπόλοιπους που δεν πεινάμε. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι 8-10% των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου συνδέονται με τρόφιμα που δεν καταναλώνονται – που είναι το λιγότερο, σε μία περίοδο όπου η πείνα ρημάζει την ανθρωπότητα και τα μικρά παιδιά της (όλοι έχουμε δει τις φωτογραφίες εκείνες, με τα σκελετωμένα κορμιά, τις τουμπανισμένες κοιλιές, το άδειο, τρομαγμένο και γεμάτο απορία βλέμμα των παιδιών, που δεν ξέρουν τον κόσμο στον οποίο ζουν και την απόγνωση και τη θλίψη στα μάτια των γονιών τους που τον ξέρουν). Τις έχουμε δει τόσες φορές, τόσες που, πλέον, ίσως δεν τις βλέπουμε…;
Την ίδια ώρα που, βάση νομοθεσίας, τα καταστήματα τροφίμων υποχρεούνται να πετάνε τα περισσευούμενα τρόφιμα, στο τέλος κάθε ημέρας; Που σοδιές ολόκληρες πάνε για πέταμα; Που τρόφιμα σαπίζουν στο έδαφος, σε αποθήκες και σιλό; Ακόμα και μέσα στα ψυγεία μας; Τώρα που οι πωλήσεις των super market έχουν εκτοξεύσει στα ύψη (με ποια λογική;), πόσα τρόφιμα θα καταλήξουν στον κάδο σκουπιδιών, διότι δεν καταναλώθηκαν, καθώς περίσσεψαν; Υπέρ-κατανάλωση και πείνα πάνε χέρι-χέρι, φαίνεται. Εάν το πρώτο φέρνει το δεύτερο, λόγω άνισης κατανομής πόρων, τότε και το δεύτερο, η άσβεστη «πείνα», δηλαδή η ασυδοσία και η απληστία, σίγουρα, φέρνουν το πρώτο.
Ας δούμε τα νούμερα από έκθεση των ΟΗΕ που είναι η πιο ολοκληρωμένη αξιολόγηση, μέχρι σήμερα (διότι τα νούμερα πείθουν πιο πολύ απ’ το δίκαιο):
1. Οι άνθρωποι σπαταλούν, σχεδόν, ένα δισεκατομμύριο τόνους τροφίμων, ετησίως, ενώ τα απόβλητα υπολογίστηκαν στα διπλάσια από την προηγούμενη εκτίμηση.
2. Κατά μέσο όρο σε όλο τον κόσμο, τα τρόφιμα που πετάγονται από τα σπίτια, μόνο, ήταν 74 κιλά ανά άτομο, κάθε χρόνο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο έχει μερικά από τα καλύτερα δεδομένα, τα βρώσιμα απόβλητα αντιπροσωπεύουν περίπου οκτώ γεύματα ανά νοικοκυριό, την εβδομάδα (8 ανά νοικοκυριό – πόσα νοικοκυριά υπάρχουν στο ΗΒ;).
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Μαγειρικά απόβλητα παράγουν ηλεκτρικό στο Λονδίνο
3. Στα τρόφιμα εστιατορίων και καταστημάτων, το 17% όλων των τροφίμων ρίχνονται στα απορρίμματα.
4. Κάποια τρόφιμα χάνονται, κατά την παραγωγή, και στις αλυσίδες εφοδιασμού, πράγμα που σημαίνει ότι συνολικά το ένα τρίτο των τροφίμων δεν καταναλώνεται, ποτέ.
Η σπατάλη τροφίμων θεωρήθηκε, αρχικά, ως πρόβλημα, κυρίως, των εύπορων χωρών. Ωστόσο, η έκθεση του ΟΗΕ βρήκε ότι τα επίπεδα αποβλήτων ήταν εντυπωσιακά ίδια για όλα τα κράτη, αν και τα στοιχεία σπανίζουν, σχετικά, στις φτωχότερες χώρες.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι κανείς δεν αγοράζει τρόφιμα, με την πρόθεση να τα πετάξει και ότι οι ποσότητες που απορρίπτονται κάθε μέρα, μπορεί μεμονωμένα να φαίνονται ασήμαντες – εάν κοιτάξουμε, όμως, τα σκουπίδια μας, θα διαπιστώσουμε πιθανά πως δεν είναι έτσι. Ως εκ τούτου, ανέφεραν ότι η αύξηση της ευαισθητοποίησης των ανθρώπων για τα απόβλητα τρόφιμα είναι καίριας σημασίας.
Γιατί, άραγε; Και πως θα επιτευχθεί αυτή η αύξηση της ευαισθητοποίησης; Μια τέτοια αύξηση δεν επιτυγχάνεται, εν καιρό. Θα πρέπει, ήδη, να υπάρχει μια υποτυπώδης ευαισθητοποίηση, ώστε να αυξηθεί.
Εάν καταφέρνουμε, συνολικά, να πετάμε, περίπου, το 1/3 των τροφίμων, πόσο ευαίσθητοι μπορεί να είμαστε απέναντι σε αυτό το φαινόμενο; Ευαίσθητοι κατά το 1/3 της συνολικής ευαισθησίας μας; Και πόσο αντιλαμβανόμαστε ότι η δική μας σπατάλη, πλήττει όλον τον κόσμο, έχει ένα domino effect και ένα Jevons effect, ταυτόχρονα; Ότι η σπατάλη αυτή που είναι αποτέλεσμα της απληστίας μας, πλήττει κι εμάς; Ότι η απληστία είναι μια μορφή αχόρταγης «πείνας» η οποία προέρχεται από φόβο: Τον φόβο ότι εγώ δε θα έχω. Και, όταν φοβάμαι για τη δική μου επιβίωση, ή έστω ζωή, δε θα σκεφτώ τον άλλον.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Οι βλαβερές συνέπειες της… απληστίας
Όταν πετάω, έστω, το 1/3 των τροφίμων που έχω, διότι δεν τα έχω καταναλώσει, τότε δεν έχω αξιολογήσει την πράξη μου ούτε οικονομικά (πόσα χρήματα πέταξα για αυτά τα τρόφιμα που πετάω;) ούτε κοινωνικά (πόσα σκουπίδια δημιουργώ;) ούτε ηθικά (πόσο άπληστος /η είμαι;) ούτε χρονικά (πόση ώρα ξόδεψα για αυτά τα περιττά ψώνια) ούτε εναλλακτικά (αφού δε θα καταναλώσω, ας το δώσω αλλού) ούτε πρακτικά (μου χρειάζονται όλα αυτά; ή που θα τα φυλάξω, ώστε να μην χαλάσουν;).
Ο Marcus Gover, επικεφαλής της Wrap, ΜΚΟ που βοήθησε στη σύνταξη της έκθεσης του ΟΗΕ, δήλωσε: «Είμαστε τόσο συνηθισμένοι να σπαταλάμε τρόφιμα που έχουμε ξεχάσει την αξία και το κόστος που έχει η διατροφή του αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού μας. Είτε μας αρέσει είτε όχι, εμείς (που είμαστε στα σπίτια μας) είμαστε το πιο σημαντικό μέρος του προβλήματος». Το να έχουμε ξεχάσει ή να μην υπολογίζουμε το δικό μας οικονομικό κόστος, είναι ένας παράγοντας – το να έχουμε απολέσει την αξία που έχουν τα τρόφιμα που πετάμε για εκείνους που δεν έχουν φαγητό, είναι ένας άλλος, πολύ πιο σημαντικός παράγοντας, διότι σημαίνει ότι έχουμε απολέσει και την αξία της ανθρώπινης ζωής.
Όλοι έχουμε δει, πρόσφατα, τα γεμάτα, έως επάνω, καρότσια στα super market. Με ποια λογική γίνεται αυτό; Προκαλεί περισσότερη πεινά ο ιός; Επειδή μείναμε μέσα τόσο καιρό, αυξηθήκαμε ξαφνικά; Έχουν προβλεφθεί ακραία καιρικά φαινόμενα που θα μας κλείσουν μέσα τους επόμενους 3-6 μήνες; Έχει προβλέψει η ΕΜΥ, που βλέπει ψηλά, σφοδρή επίθεση από εξωγήινους; Τρώμε παραπάνω; Έστω, αλλά πόσο παραπάνω; Τι απ’ όλα; Πέρα από το γεγονός ότι, υποχρεωτικά, μένουμε σπίτι περισσότερο, τι έχει αλλάξει στις διατροφικές μας συνήθειες; Τιποτα.
Ψωνίζουμε από βαριεστιμάρα και ψωνίζουμε από φόβο: τον φόβο ότι αύριο δε θα έχουμε – που είναι παράλογο, καθώς πάει χέρι-χέρι με τον φόβο του θανάτου (ναι, αυτό το έχει καταφέρει, όχι ο ιός ο ίδιος, αλλά ο τρόπος που τον αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις). Εάν φοβόμαστε ότι θα πεθάνουμε σύντομα, τότε ποιός ο λόγος να ψωνίζουμε περισσότερα τρόφιμα; Εάν δε φοβόμαστε ότι θα πεθάνουμε σύντομα, τότε έχουμε χρόνο να ψωνίσουμε και την επόμενη εβδομάδα.
Είναι απλή λογική: Όσο περισσότερα ψωνίζουμε τόσο περισσότερα τρόφιμα θα καταλήξουν στα σκουπίδια μας. Όσο περισσότερα πετάμε, τόσο περισσότερα ψωνίζουμε – «λογική», βασιζόμενη στον φόβο της έλλειψης, και πάλι, και συμπεριφορά την οποία διαιωνίζουμε, επικροτώντας την συμπεριφορικά (αγοράζοντας και πετώντας ότι αγοράσαμε). Μαθαίνουμε, έτσι, στα παιδιά μας την απερισκεψία, την άγνοια της όποιας αξίας (όχι μόνον οικονομικής), πέραν μιας πλαστής αφθονίας και ασφάλειας και, ταυτόχρονα, την έλλειψη ορίων.
Ας αναλογιστούμε ότι η σπατάλη, εξ ορισμού, δεν έχει όρια – όπως και ο φόβος. «Τρεις δυνάμεις κινούν τον κόσμο», είπε κάποτε ο Αϊνστάιν. «Η ανοησία, ο φόβος και η απληστία».
Να σκεφτούμε τον Αϊνστάιν, την επόμενη φορά που θα πάμε για ψώνια; Την επόμενη φορά που ετοιμαζόμαστε να πετάξουμε κάτι; Την επόμενη φορά που δε μας ενδιαφέρει;
