Τα όνειρα που βλέπει ο κάθε άνθρωπος είναι τελείως διαφορετικά και η ερμηνεία τους πολλές φορές έχει να κάνει με …
Τα όνειρα και η σημασία τους
Ένα αόρατο χέρι μάς σπρώχνει μπροστά σε μια σκάλα, από όπου βγαίνουν φωτιές. Βαλίτσες και χάρτες αιωρούνται ανάμεσα σε χρωματιστά μπαλόνια. Και όλα αυτά συμβαίνουν στο πατρικό μας σπίτι. Ένα ασυνάρτητο όνειρο ή το ιδανικό πεδίο για να ανακαλύψουμε καταπιεσμένες επιθυμίες και ανείπωτους φόβους; Το όνειρο μοιάζει με ένα παλιό χειρόγραφο ή ένα γράμμα από το οποίο λείπει η αρχή και το τέλος και το οποίο ένας ιστορικός καλείται να αποκωδικοποιήσει», είχε πει ο άγγλος ανθρωπολόγος Gregory Bateson. Στην ψυχοθεραπεία, τη θέση του ιστορικού έχει ο θεραπευτής. Μπορεί, λοιπόν, τα ψάρια στο όνειρό μας να μην υποδηλώνουν λαχτάρα, όπως διατείνεται ο ονειροκρίτης, αλλά χωρίς αμφιβολία τα όνειρά μας κρύβουν φόβους, επιθυμίες και επιδιώξεις που έχουμε βαθιά καταχωνιασμένες μέσα μας. Γι’ αυτό και η ψυχοθεραπεία χρησιμοποιεί τα όνειρα ως εργαλείο, έτσι ώστε να φτάσει στα άδυτα του ψυχισμού μας και να μας βοηθήσει να εκφράσουμε ανείπωτα συναισθήματα και σκέψεις.
Τα όνειρα στην αρχαιότητα
Οι αρχαίοι Ελληνες πίστευαν ότι κοιμόμαστε χάρη στον φτερωτό θεό Υπνο και ότι τα όνειρά μας τα έφερνε ο γιος του, ο Μορφέας. Τα όνειρα θεωρούνταν θεόσταλτα στις περισσότερες αρχαίες κοινωνίες και το ίδιο πίστευαν και αργότερα οι χριστιανοί αλλά και οι μουσουλμάνοι. Για όλους αυτούς τους ανθρώπους και τους πολιτισμούς, τα όνειρα ήταν ο δρόμος επικοινωνίας μας με τους θεούς ή τον θεό κάθε φορά.
Γιατί ονειρευόμαστε;
Το ερώτημα αυτό απασχολεί την ανθρωπότητα εδώ και αιώνες. Σε αρχαίες κοινωνίες, από στους Σουμερίους και τους Βαβυλωνίους μέχρι τους Έλληνες και τους Αιγυπτίους, τα όνειρα θεωρούνταν προφητικά μηνύματα από τους θεούς ή από τον Κάτω Κόσμο. Από τότε μέχρι σήμερα, πλήθος επιστημόνων έχει προσπαθήσει να ρίξει φως στην αιτία που μας κάνει να ονειρευόμαστε. Οι επικρατέστερες εξηγήσεις είναι οι παρακάτω: *Ακριβώς επειδή ο εγκέφαλος συνεχίζει να λειτουργεί και κατά τη διάρκεια του ύπνου, δραστηριοποιούνται διάφοροι νευρώνες, οι οποίοι ενεργοποιούν συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου, με αποτέλεσμα να παράγονται τυχαίες εικόνες σε διάφορες φάσεις του ύπνου, τις οποίες όταν ξυπνήσουμε τις συνδυάζουμε σαν μία ενιαία ιστορία. *Μια άλλη εξήγηση είναι ότι εισπράττουμε ορισμένα εξωτερικά ερεθίσματα (π.χ. φως, ήχο), τα οποία ενσωματώνουμε στα όνειρά μας. Για παράδειγμα, μπορεί να χτυπήσει το τηλέφωνο και εμείς να το δούμε να συμβαίνει στον ύπνο μας.
Ορισμένοι επιστήμονες θεωρούν ότι τα όνειρα είναι ουσιαστικά η επεξεργασία των πληροφοριών που λαμβάνουμε κατά τη διάρκεια της ημέρας. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, ο εγκέφαλός μας πιθανόν να μην πρόλαβε να επεξεργαστεί όλο τον όγκο των πληροφοριών στον οποίο υποβλήθηκε μέσα στην ημέρα και αποφασίζει να το κάνει κατά τη διάρκεια του ύπνου. *Αρκετοί επίσης υποστηρίζουν ότι στον ύπνο μας βλέπουμε ανθρώπους, πράγματα ή καταστάσεις που μας προκαλούν έντονο ενδιαφέρον μέσα στην ημέρα ή όσα μας πιέζουν ψυχολογικά.
Έχουν σημασία τα όνειρα;
Όποια εξήγηση από τις παραπάνω και αν επιλέξουμε, τα όνειρα έχουν σημασία, αφού μπορούν να μας φανούν χρήσιμα με διάφορους τρόπους, από το να μας υποδείξουν τι είναι σημαντικό για εμάς, μέχρι το να αποτελέσουν το μέσο για να ανακαλύψουμε τις καταπιεσμένες μας επιθυμίες. Το κατά πόσον, βέβαια, μπορούν να προβλέψουν το μέλλον -όπως αρκετοί πιστεύουν-, αυτό είναι κάτι για το οποίο δεν υπάρχει καμία επιστημονική τεκμηρίωση.
Οι περισσότεροι συμφωνούν με το γενικό συμπέρασμα του Φρόιντ, ότι τα όνειρα επικεντρώνονται στις συναισθηματικές μας ανησυχίες, αλλά αμφισβητούν τον ισχυρισμό του ότι αντιπροσωπεύουν την εκπλήρωση επιθυμιών και μόνο. Ετσι, μπορεί μέσω των ονείρων μας, ειδικά όταν είναι επαναλαμβανόμενα, πολύ έντονα ή μας προβληματίζουν πολύ, να ανακαλύψουμε άγχη, φόβους, προσδοκίες και επιθυμίες που ίσως δεν έχουμε συνειδητοποιήσει. Από την άλλη πλευρά, ας μην ξεχνάμε βέβαια ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου δεν υπάρχουν ο έλεγχος και η «λογοκρισία» που επιβάλλουμε, συνειδητά ή ασυναίσθητα, όταν είμαστε ξύπνιοι. Για αυτό άλλωστε συχνά βλέπουμε στον ύπνο μας πράγματα που «απαγορεύεται» να κάνουμε, να σκεφτούμε ή να αισθανθούμε όταν είμαστε ξύπνιοι.
Η ερμηνεία των ονείρων είναι εξατομικευμένη
Αυτό εξηγούν οι ειδικοί. Ας πούμε, για παράδειγμα, ότι ονειρευτήκαμε έναν ταύρο. «Ο ταύρος σημαίνει επίθεση», θα έλεγε για παράδειγμα ένας απλοϊκός και γενικόλογος ονειροκρίτης. Ομως ο ταύρος μπορεί να σημαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα, ανάλογα με τον άνθρωπο που τον ονειρεύτηκε· δεν είναι δυνατόν να έχει το ίδιο νόημα για κάποιον που είναι κρεοπώλης ή κτηνοτρόφος ή σεφ σε ένα πολυτελές εστιατόριο ή ταξιδιώτης που μόλις γύρισε από την Ισπανία και παρακολούθησε ταυρομαχίες ή οπαδός της ομάδας του ΠΑΣ Γιάννινα (που έχει σύμβολο τον ταύρο) κ.λπ. Τα σύμβολα στα όνειρα είναι προσωπικά και αποκτούν αξία σε σχέση με τον άνθρωπο που τα ονειρεύεται, δεν μπορούν από μόνα τους να έχουν νόημα, τονίζουν οι ειδικοί.
