Τα καλύτερα δεν φωτογραφίζονται
Η αλήθεια είναι πως με τη φωτογραφία και ειδικότερα με την ψηφιακή, που είναι αρκετά πιο οικονομική για όλους, πολλοί άνθρωποι σπεύδουν να φωτογραφίσουν τις περισσότερες στιγμές που ζουν, είτε τις ξεχωριστές είτε τις καθημερινές. Αξίζει, όμως, να απολαμβάνουμε τη στιγμή ή να την αποτυπώνουμε σε μια φωτογραφία;
Ας υποθέσουμε πως είμαστε σε μια συναυλία. Σίγουρα σας έρχεται στο μυαλό η σκηνή, οι καλλιτέχνες και… τα κινητά τηλέφωνα και οι φωτογραφικές μηχανές του κοινού που προσπαθούν να απαθανατίσουν τη στιγμή. Ας πάμε τώρα μπροστά σε ένα τουριστικό αξιοθέατο ή σε μια όμορφη γωνιά της πόλης. Είναι Ιούλης και κυκλοφορούν πολλοί τουρίστες. Πόσοι περπατούν αμέριμνα και πόσοι αυτοφωτογραφίζονται;
Πόσοι από εμάς αντισταθήκαμε στον πειρασμό να φωτογραφήσουμε το χιόνι που έπεσε στην Αθήνα και αντί αυτού βγήκαμε έξω να παίξουμε με τις νιφάδες που έλιωναν προτού αγγίξουν το έδαφος;
Μια σύμβουλος προσωπικής ανάπτυξης που είχα παρακολουθήσει κάποια χρόνια πριν στη Ρουμανία, σε ένα συνέδριο επιμόρφωσης διεθνών εθελοντών, είχε πει πως «οι καλύτερες αναμνήσεις που θα αποκομίσετε δεν θα αποτυπωθούν σε καμιά φωτογραφία».
Οι αναμνήσεις μας είναι στην καρδιά μας
Οι στιγμές που θυμόμαστε στη ζωή μας είτε πολύ χαρούμενες είτε γεμάτες θλίψη δεν κατάφεραν να αποτυπωθούν σε κανένα φιλμ, δεν έγιναν βίντεο, δεν ηχογραφήθηκαν. Κανείς φωτογράφος δεν θα καταφέρει να αποτυπώσει την ευτυχία ενός ζευγαριού την ημέρα του γάμου τους, καθώς ενώνουν τις ζωές τους. Οι φωτογραφίες εκείνες θα βοηθήσουν το ζευγάρι να θυμάται, χρόνια μετά, πώς ήταν την ημέρα εκείνη, να δει τις αντιδράσεις των φίλων τους, να θυμηθεί τι γεύση είχε η τούρτα και τι έπαθε η άτυχη θεία της νύφης που γλίστρησε στην εκκλησία λόγω… ρυζιού και προσγειώθηκε στην αγκαλιά του ιερέα. Οι αναμνήσεις έρχονται έπειτα και περιλαμβάνουν το αίσθημα της κάθε στιγμής και την επίγευση που τους άφησε η όλη διαδικασία.
Με λίγα λόγια: πηγαίνουμε ένα ταξίδι στην Αβάνα και βγάζουμε του κόσμου τις φωτογραφίες. Δύο μήνες μετά ξεφυλλίζουμε το άλμπουμ μας ή βλέπουμε τις φωτογραφίες μας στον υπολογιστή. Οι εικόνες μας βοηθούν να θυμηθούμε το περιβάλλον, αλλά οι πιο σημαντικές στιγμές και τα συναισθήματα που αποκομίσαμε δεν υπάρχουν καταγραμμένα πουθενά.
Οι σημαντικότερες στιγμές της ζωής μας και οι πιο δυνατές μας αναμνήσεις είναι ακριβώς αυτό: στιγμές που πέρασαν μαζί με συγκεκριμένους ανθρώπους σε δεδομένη συγκυρία και περιβάλλον. Οι αναμνήσεις μας δημιουργούνται με βάσει συγκεκριμένους συνειρμούς: όταν βιώνουμε ένα γεγονός ή μια δεδομένη στιγμή, ο εγκέφαλός μας δεσμεύει όχι μόνο ό, τι βλέπουμε, αλλά και τις μυρωδιές, τους ήχους και τις εντυπώσεις που μας άφησε το βίωμά μας. Όλα αυτά μαζί είναι η ανάμνηση που έχουμε.
Αφήστε την κάμερα στην άκρη
Οι φωτογραφίες είναι πολύ ισχυρό όπλο και βοήθημα. Εάν, όμως, ξοδέψουμε τον περισσότερο χρόνο από τις διακοπές μας φωτογραφίζοντάς τες, πότε θα τις ζήσουμε;
Χρειάζεται μια πολύ ειδική διαδικασία για να εντυπωθεί κάτι ως ανάμνηση στον εγκέφαλό μας: μετά το οπτικό, ηχητικό και σωματικό ερέθισμα που βιώνουμε από ένα γεγονός, έρχεται το βίωμα: όταν γνωρίζουμε κάποιον, αρχικά θυμόμαστε πώς είναι, έπειτα για να μην τον ξεχάσουμε επαναλαμβάνουμε το όνομά του και έτσι δίνουμε προσοχή σε αυτόν. Έπειτα από καιρό, θα θυμηθούμε το ίδιο άτομο εάν το συναντήσουμε κάπου γιατί το είδαμε και γιατί του δώσαμε προσοχή. Έτσι και για να δημιουργηθεί μια ανάμνηση, πρέπει να δώσουμε χρόνο σε όλη αυτή τη διαδικασία. Εάν τη διακόψουμε, η ανάμνηση δεν δημιουργείται, επομένως δεν θυμόμαστε τι ζήσαμε.
Η τεχνολογία είναι αφάνταστα χρήσιμη, αλλά δεν μπορεί να ζωντανέψει στιγμές που πέρασαν. Γίνετε πιο επιλεκτικοί με αυτό που θα καταγράψετε: δεν θα θυμάστε τη στιγμή που ζήσατε εάν δεν τη ζήσετε αληθινά.
Βλάπτει η φωτογραφία τη μνήμη;
Δύο χρόνια πριν, το 2013, εκδόθηκε μια μελέτη* που υποστήριζε ότι η λήψη φωτογραφιών καταστρέφει τη μνήμη μας, καθώς δεν αφήνει τις εμπειρίες μας να εντυπωθούν στη μνήμη μας. Οι συμμετέχοντες διαπίστωσαν πως το όφελος των φωτογραφιών βρισκόταν στην ανάμνηση λεπτομερειών, όταν εστίαζαν σε ένα σημείο της εικόνας. Από την άλλη, η συνήθεια κάποιων να φωτογραφίζουν τα πάντα, από το φαγητό τους σε ένα εστιατόριο έως το παιδί τους που έσβηνε τα κεράκια της τούρτας γενεθλίων του, τη λίστα με τα ψώνια της εβδομάδας στο ψυγείο και το περιστέρι στο μπαλκόνι τους, τους οδήγησε σε ένα σημείο όπου δεν θυμούνταν πλέον τι φωτογράφιζαν. Ήταν τόσο μηχανικό το κλικ που γίνονταν, ώστε δεν άφηνε καν περιθώριο να γίνει αυτή η στιγμή βίωμα.
Σκεφτείτε: Χρειάζεται πραγματικά να απαθανατίσετε τα πάντα;
* http://pss.sagepub.com/content/early/2013/12/04/0956797613504438.abstract
