Τα φράγματα φράζουν την ποιότητα ζωής μας
Τα φράγματα έχουν κάνει την παρουσία τους από την αρχαιότητα και χρησιμοποιούνται για διάφορους λόγους, όπως για παραγωγή ενέργειας, για άρδευση και ύδρευση. Στην Ελλάδα έχουν κατασκευασθεί 17 υδροηλεκτρικά έργα σε διάφορα υδάτινα συστήματα καλύπτοντας το 11% περίπου των αναγκών της χώρας σε ενέργεια. Ενώ πραγματοποιήθηκε ιδιαίτερη μελέτη ως προς τον σχεδιασµό, την κατασκευή, τη λειτουργία και τη διαχείριση φραγµάτων, σήµερα υπάρχει έντονη οικολογική ανησυχία ότι τα φράγµατα επηρεάζουν αρνητικά το περιβάλλον σε ένα ευρύ φάσµα λειτουργιών των φυσικών οικοσυστημάτων. Πράγματι, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας σε έκθεσή του το 2007 έρχεται να τονίσει ότι η υδροηλεκτρική ενέργεια δεν θεωρείται «πράσινη» πηγή ενέργειας εξαιτίας των καταστροφών που προκαλούν τα φράγματα στα υδάτινα οικοσυστήματα και κυρίως στην ιχθυοπανίδα τους.
1. 50.000 μεγάλα φράγματα φράζουν τα ποτάμια του κόσμου
Περίπου 50.000 φράγματα με ύψος περίπου 15 μέτρα και περισσότερο, και εκατομμύρια μικρότερα φράγματα σε ύψος, έχουν κατασκευαστεί σε όλον τον κόσμο. Μερικά από αυτά χρονολογούνται πολλούς αιώνες πριν, ενώ τα περισσότερα χτίστηκαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Περίπου 5.000 φράγματα έχουν ύψος 60 μέτρα ή περισσότερο, ενώ άλλα 350 ίδιου μεγέθους βρίσκονται υπό κατασκευή.
2. Τα φράγματα αλλάζουν το πρόσωπο της γης
Τα φράγματα έχουν κατακερματίσει τα δύο τρίτα των μεγάλων ποταμών του κόσμου και κατέκλυσαν μια έκταση γης στο μέγεθος της Ισπανίας. Οι δεξαμενές τους περιέχουν τρεις φορές περισσότερο νερό από τα ποτάμια όλου του κόσμου, ενώ τα φράγματα παγιδεύουν ιζήματα 40 κυβικών χιλιομέτρων κάθε χρόνο.
3. Τα φράγματα παρέχουν σημαντικές υπηρεσίες
Τα φράγματα παράγουν το 16% της παγκόσμιας ηλεκτρικής ενέργειας και χρησιμοποιούνται για την άρδευση των 12-15% καλλιεργήσιμων προϊόντων παγκοσμίως. Σε μικρότερο βαθμό, τα φράγματα έχουν επίσης κατασκευαστεί με σκοπό την ύδρευση, την προστασία από τις πλημμύρες, την πλοήγηση και τον τουρισμό. Πάντως, τα περισσότερα φράγματα έχουν κατασκευαστεί για λόγους άρδευσης, αλλά το 80% του νερού χρησιμοποιείται για την υδροηλεκτρική ενέργεια.
4. Τα φράγματα σκοτώνουν τα ψάρια
Τα φράγματα εμποδίζουν τη μετανάστευση των ψαριών και εξαντλούν το οξυγόνο από τα ποτάμια. Παράλληλα, μειώνουν την ικανότητα των ποταμών να καθαρίσουν τον εαυτό τους. Εξαιτίας της κατασκευής φραγμάτων και άλλων παραγόντων, ο πληθυσμός των ειδών του γλυκού νερού μειώθηκε κατά 37% το χρονικό διάστημα 1970-2008 περισσότερο από τους πληθυσμούς άλλων οικοσυστημάτων. Τροπικοί πληθυσμοί του γλυκού νερού μειώθηκαν κατά 70%.
5. Τα φράγματα αλλάζουν το κλίμα
Τα φράγματα δεν είναι κλιματικά ουδέτερα. Ιδιαίτερα στα τροπικά κλίματα, η οργανική ύλη σαπίζει στις αποθήκες τους εκπέμποντας μεθάνιο, ένα επιθετικό αέριο του θερμοκηπίου. Οι επιστήμονες έχουν υπολογίσει ότι οι δεξαμενές αντιπροσωπεύουν το 4% του συνόλου των ανθρωπίνων παρεμβάσεων που επηρεάζουν το κλίμα. Αυτό το ποσοστό ισοδυναμεί με το κλιματικό αντίκτυπο των αερομεταφορών. Οι πλημμύρες και οι ξηρασίες ως απόρροια της κλιματικής αλλαγής με τη σειρά τους καθιστούν τα φράγματα λιγότερο ασφαλή.
6. Τα φράγματα αντικαθιστούν τους ανθρώπους
Τα φράγματα έχουν εκτοπίσει κατά εκτίμηση 80 εκατομμύρια ανθρώπους, εκ των οποίων 23 εκατομμύρια μόνο στην Κίνα. Η μετακίνηση αφορά ανθρώπους κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων και περιθωριοποιημένους. Τα φράγματα έχουν επίσης επηρεάσει αρνητικά 500 εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν κοντά σε ποτάμια.
7. Τα φράγματα θέτουν τα Ανθρώπινα Δικαιώματα σε κίνδυνο
Τα περισσότερα φράγματα που εκτοπίζουν πληθυσμούς χτίστηκαν από αυταρχικές κυβερνήσεις. Στη Βιρμανία, την Κίνα, την Κολομβία, την Αιθιοπία, τη Γουατεμάλα, το Σουδάν και άλλες χώρες, οι χτίστες των φραγμάτων συχνά απάντησαν στην αντιπολίτευση με σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
8. Τα φράγματα κοστίζουν
Τα μεγάλα φράγματα ανήκουν στις πιο δαπανηρές επενδύσεις που πολλές κυβερνήσεις έχουν κάνει. Εκτιμάται ότι 2.000 δισεκατομμύρια δολάρια έχουν δαπανηθεί για φράγματα από το 1950. Λόγω σφαλμάτων σχεδιασμού, τεχνικών προβλημάτων και φθοράς, το κόστος υπερβαίνει το 96%. Τέτοιες μαζικές υπερβάσεις καθιστούν την κατασκευή φραγμάτων αντιοικονομική.
9. Τα φράγματα δεν διαρκούν για πάντα
Αργά ή γρήγορα οι δεξαμενές αποφράζουν, και το κόστος της διατήρησης φραγμάτων ξεπερνά τα οφέλη τους. Στις ΗΠΑ περισσότερα από 1.000 φράγματα έχουν αφαιρεθεί με μεγάλο κόστος. Όταν τα φράγματα δεν είναι σωστά χτισμένα μπορεί να σπάσουν. Πράγματι, το μεγαλύτερο φράγμα του κόσμου, το Banqiao, αφού κατέρρευσε, σκότωσε κατά εκτίμηση περίπου 171.000 άτομα το 1975.
