Συναισθηματική χειραγώγηση (gaslighting): Πώς την αναγνωρίζεις και πώς τη σταματάς

Το gaslighting αποτελεί μορφή ψυχολογικής χειραγώγησης κατά την οποία ένα άτομο δείχνει να αμφισβητεί κάποιο άλλο, κάνοντας το τελευταίο να αμφιβάλλει για την ίδια του τη μνήμη, αντίληψη, κρίση οδηγώντας συνήθως σε έντονο στρες, ενοχές και χαμηλή αυτοεκτίμηση. 

Το φαινόμενο του gaslighting

Το άτομο που ασκεί τη χειραγώγηση το κάνει μέσω άρνησης, αντιφάσεων, παραπληροφόρησης και διαστρέβλωσης της πραγματικότητας με σκοπό να κλονίσει την αντίληψη του άλλου για τον εαυτό του και αυτά που πιστεύει. 

Σε αυτή τη συμπεριφορά επιδίδονται συνήθως άτομα που έχουν παραμεληθεί ή τραυματιστεί ψυχικά με κάποιον τρόπο κατά την παιδική ηλικία, με αποτέλεσμα μεγαλώνοντας να υπονομεύεται η ικανότητά τους να συναισθάνονται τους άλλους, αφού έχουν μάθει πως η ευαισθησία δε γίνεται αποδεκτή. 

Αντίθετα, προσπαθούν με αυτόΝ τον τρόπο να αποποιηθούν οποιαδήποτε ευθύνη προβάλλοντας τα δικά τους αρνητικά συναισθήματα και συμπεριφορές στους άλλους, ώστε να μη χρειαστεί να έρθουν σε επαφή με αυτά και να τα διαχειριστούν και κρατώντας τελικά τον έλεγχο σε μια σχέση.

Ενδείξεις

Ορισμένες ενδείξεις ότι βιώνει κανείς αυτού του είδους τη χειραγώγηση είναι όταν του αρνούνται ό,τι θυμάται από ένα περιστατικό, καθώς και την εγκυρότητα των συναισθημάτων του, υπονομεύοντας την αξία τους. Τον χαρακτηρίζουν υπερβολικό, ακόμα και παρανοϊκό, ενώ του καταλογίζουν ευθύνες για τη συμπεριφορά που δέχεται. Δε σέβονται τις επιθυμίες και τα πράπονα που εκφράζει, τα οποία και αγνοούν. 

Όλη αυτή η άρνηση της πραγματικότητας του θύματος της χειραγώγησης έχει ως σκοπό τον απόλυτο έλεγχό του, ώστε να υιοθετήσει την πραγματικότητα και τη συμπεριφορά που του επιβάλλεται. Είναι σημαντικό, βέβαια, να σημειωθεί πως όλα αυτά θα πρέπει να συμβαίνουν σταθερά και συστηματικά για να φτάσουμε να κάνουμε λόγο για gaslighting, αφού όλοι μπορεί να έχουμε καταφύγει σε ανάλογες συμπεριφορές λόγω πίεσης σε κάποιες καταστάσεις, πράγμα που είναι απόλυτα φυσιολογικό.

Πώς να διαπιστώσεις αν είσαι θύμα συναισθηματικής χειραγώγησης και πώς να βγεις από αυτή την κατάσταση

• Το πρώτο πράγμα που μπορεί να κάνει κανείς για να εντοπίσει αν χειραγωγείται συναισθηματικά είναι να τσεκάρει συχνά την πραγματικότητα (reality check) χωρίς να δέχεται άκριτα ό,τι του λέει το άτομο που ενδεχομένως τον χειραγωγεί, αλλά να συμβουλεύεται και κάποιον τρίτο, είτε κοντινό πρόσωπο είτε ειδικό ψυχικής υγείας.
• Είναι σημαντικό να αναγνωρίζει μεν πως υπάρχουν πολλές πτυχές της πραγματικότητας και δεν υπάρχει μόνο μια που να είναι σωστή, η δική του οπτική δε είναι εξίσου σημαντική, όπως και όλες αναμεταξύ τους και πρέπει να την υποστηρίζει.
• Απαραίτητο είναι να θυμάται κανείς πως τα αισθήματά του είναι πάντα έγκυρα. Έχει κάθε δικαίωμα να τα νιώθει και να τα εκφράζει περιμένοντας την ανάλογη κατανόηση και κανείς δε δικαιούται να τον κατηγορεί για αυτά.
• Κάτι που σίγουρα βοηθάει είναι το να πάψει να έρχεται σε επαφή με το άτομο που του ασκεί το gaslighting, αλλά και γενικότερα με άτομα που του εντείνουν τις ανασφάλειες.
• Να σταματήσει να ζητά επανειλημμένα συγγνώμη, ακόμα και όταν δε φταίει πραγματικά, αφού λόγω των ενοχών που του δημιουργούνται το θύμα έχει συχνά την τάση να απολογείται για τα πάντα.
• Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να αφιερώσει το άτομο χρόνο στον εαυτό του να ανασυνταχθεί, να φροντίσει και να ξαναβρεί τον εαυτό του, καθώς συνήθως μέσα από τέτοιου είδους χειραγώγηση κανείς αποσυντονίζεται εντελώς αμφισβητώντας πλήρως και χάνοντας την ταυτότητά του.

Συντάκτης: Γεωργία Έρχου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.