Στον τρίτο βράχο από τον Ήλιο, του Δημήτρη Νανόπουλου
Λίγο πολύ όλοι γνωρίζουμε τον Έλληνα θεωρητικό φυσικό και νυν πρόεδρο της Ακαδημίας Αθηνών Δημήτρη Νανόπουλο, από τις εμφανίσεις του, έστω και σπάνιες, στην τηλεόραση. Η αμεσότητα του λόγου του και η απλότητα του ύφους του σε κερδίζουν αμέσως. Νομίζω πως δεν υπάρχει Έλληνας που, ακόμη και αν δεν πολυκαταλαβαίνει την τεράστια συνεισφορά του λαμπρού αυτού διεθνούς επιστήμονα στον χώρο της θεωρητικής φυσικής, δεν τον θαυμάζει και δεν καμαρώνει γι’ αυτόν, θεωρώντας τον “δικό μας άνθρωπο”. Ομολογώ ότι ο Δημήτρης Νανόπουλος είναι από τους ανθρώπους που μετρώνται στα δάχτυλα του ενός μόνο χεριού, οι οποίοι, όταν μιλούν στην τηλεόραση ή στο ραδιόφωνο, παρατώ ό, τι κάνω εκείνη την ώρα και στέκομαι να τους ακούσω με ευλάβεια.
Να που τώρα μας δίνει την ευκαιρία να μάθουμε περισσότερα πράγματα για αυτόν. Εξιστορεί την πορεία της ζωής του αρχίζοντας με τη γέννησή του. Η εξιστόρηση έγινε με τη βοήθεια του Μάκη Προβατά, ραδιοφωνικού παραγωγού, που έχει πάρει πολλές συνεντεύξεις από διεθνείς διασημότητες, όπως ο Stephen Hawking, o Richard Dawkins, o Dario Fo και o Noam Chomski. Όπως μας πληροφορεί το οπισθόφυλλο:
Έγιναν 43 δίωρες, πολλές φορές τρίωρες συναντήσεις στις οποίες περιγράφηκαν τα πάντα γύρω από τη ζωή του, την επιστήμη του, τη σκέψη του, τις τέχνες τους δικούς του φόρους τιμής.
Ας μην φανταστεί ο αναγνώστης πως το βιβλίο είναι δυσκολονόητο, βαρύγδουπο και κουραστικό, λόγω του αντικειμένου της επιστήμης του συγγραφέα. Απεναντίας, είναι χαρούμενο, γραμμένο σε απλή γλώσσα γεμάτη συναίσθημα. Ομολογώ πως συχνά με παρέσερνε ο πυρετός που διακατείχε τον συγγραφέα όταν επρόκειτο να προτείνει στη διεθνή επιστημονική κοινότητα κάποια νέα θεωρία από αυτές που τον έκαναν διάσημο και με έκαναν να το διαβάζω σαν αστυνομικό μυθιστόρημα αγωνιώντας να μάθω “τι θα γίνει παρακάτω”.
Το βιβλίο κινείται σε πέντε κυρίως επίπεδα:
- Το καθαρά βιογραφικό μέρος όπου ο συγγραφέας με χιούμορ παραθέτει διάφορα περιστατικά από τη ζωή του, σε όλο το διάβα της. Οι εξομολογήσεις του, μολονότι πολύ ενδιαφέρουσες, καμία σχέση δεν έχουν με εκείνες των γκλαμουράτων που γεμίζουν τα σκανδαλοθηρικά περιοδικά και εφημερίδες. Απλά μας βοηθούν να κατανοήσουμε καλλίτερα τον άνθρωπο πίσω από τον επιστήμονα και την πορεία της μετουσίωσης ενός φτωχόπαιδου από το Χαρβάτι (σημερινή Παλλήνη) σε κορυφαίο επιστήμονα.
- Την επιστημονική πορεία του συγγραφέα, από το δημοτικό και το γυμνάσιο (από όπου τον έδιωξαν επειδή διαφώνησε με τον θεολόγο κα αναγκάστηκε να συνεχίσει σε άλλο σχολείο), τη φοίτησή του στο Τμήμα Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια σε πανεπιστήμια της Αγγλίας και των ΗΠΑ. Εδώ περιγράφει και τις σχέσεις του με τους άλλους επιστήμονες, (συναδέλφους, συνεργάτες, καθηγητές του και μαθητές του) όπως και τη μεγάλη αφοσίωση και τον συνεχή μόχθο που απαιτεί η θεραπεία της επιστήμης.
- Εμβόλιμα, σκιαγραφεί τα σημαντικότερα γεγονότα κοινωνικά, πολιτικά και επιστημονικά, ώστε να αντιληφθούμε καλύτερα το ιστορικό υπόβαθρο σε κάθε φάση της πορείας του πολυβραβευμένου επιστήμονα.
- Μας εξηγεί με απλά λόγια τη δημιουργία και λειτουργία του Σύμπαντος, αρχίζοντας από το Big Bang και μας μυεί στις εξελίξεις της σύγχρονης φυσικής (θεωρία των υπερχορδών, κβαντομηχανική, πολυσύμπαντα) και τη δική του συνεισφορά σε όλα αυτά.
- Παραθέτει την προσωπική του στάση και φιλοσοφία για τη ζωή.
Ο συγγραφέας εμπλουτίζει τον λόγο του με αποσπάσματα άλλων διανοητών (Σπινόζα, Σοπενχάουερ, Νίτσε, Μαρξ, Αξελό, Καμύ κλπ.) και παραθέτει φωτογραφικό υλικό από διάφορα στάδια της ζωή του.
Εντύπωση μου έκανε (το αντίθετο θα με εξέπληττε) η έλλειψη έπαρσης, που θα ήταν δικαιολογημένη ως ένα βαθμό από ένα επιστήμονα του δικού του βεληνεκούς. Τουναντίον, με σεμνότητα και επιστημονικό ήθος, όπως αρμόζει σε ένα πραγματικό εργάτη του πνεύματος, παρουσιάζει τις αξίες της ομαδικότητας, της σκληρής δουλειάς, της άμιλλας, της αναγνώρισης του έργου των άλλων. Χωρίς διδασκαλισμό· απλά με το παράδειγμά του.
Ας ρίξουμε τώρα μια ματιά στο οπισθόφυλλο του βιβλίου:
Μια ζωή σε ένα βιβλίο; Δεν είναι δυνατό… Τι να πρωτοπείς, τι να αφήσεις έξω, πώς να δώσεις στον άλλο να καταλάβει την απερίγραπτη χαρά και στιγμιαία ευτυχία μιας μεγάλης επιτυχίας, αλλά και τη βαθιά στεναχώρια και θλίψη μιας αποτυχίας, ιδιωτικής ή επαγγελματικής; Και στο κάτω κάτω, γιατί να το κάνεις; Όλα αυτά σκεφτόμουν όσο δουλεύαμε σ’ αυτό το βιβλίο με τον Μάκη Προβατά, που η συνεργασία του ήταν sinequanon. Σιγά σιγά έπεισα τον εαυτό μου για τη χρησιμότητα ενός τέτοιου εγχειρήματος. Είχα την τύχη να ζήσω σε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίοδο για την ιστορία της Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων και της Κοσμολογίας και με σκληρή δουλειά κατόρθωσα να συνεισφέρω στην πρόοδο της επιστήμης και να βάλω ένα λιθαράκι για την καλύτερη κατανόηση του Σύμπαντος. Η τροχιά μου ήταν «επιστημονικά κοσμοπολίτικη» – «πολλών ανθρώπων δ’ ανθρώπων ίδεν άστεα και νόον έγνω» – και ίσως η εμπειρία αυτή να έχει κάποιο ενδιαφέρον και κάποια χρησιμότητα για τον αναγνώστη. Για να δει κανείς την πραγματική στόφα της επιστήμης, ακαλλώπιστη και αδρή
Ο ευφάνταστος τίτλος περιγράφει την θέση της Γης σε σχέση με τον Ήλιο: ο τρίτος πλανήτης μετά τον Ερμή και την Αφροδίτη.
Ένα εξαιρετικό βιβλίο που θα ξαναδιαβάσω δύο και τρεις φορές ακόμη για να εμπεδώσω τα προσωπικά πιστεύω του συγγραφέα, υπογραμμίζοντας με στυλό τα πιο σημαντικά σημεία.
Εκδόσεις Πατάκης 2015, σελίδες 255.
