Το σώμα ως “παυσίπονο”. Η περίπτωση του αυτοτραυματισμού

Συντάκτης: Σταυρούλα Στυλ. Παπαδονικολάκη, Ψυχολόγος

Ημερομηνία: 18/03/2017

Αποτελεί μυστικό, το οποίο συχνά έρχεται στην θεραπεία μέσα από την αποκάλυψη ενός οικείου που πλέον ανησυχεί ανοιχτά για το άτομο, είτε όταν πλέον το άτομο εμπιστευτεί και νιώσει ότι μπορεί να μοιραστεί ένα τέτοιο μυστικό.

Ο αυτοτραυματισμός αποτελεί μία ιδιαίτερα ανησυχητική έκφραση της σχέσης σώματος και ψυχής. Ο άνθρωπος διαλέγει να κακοποιεί συνειδητά και οικειοθελώς το σώμα του σε βαθμό που αφήνει σημάδια. Μορφές τέτοιου είδους κακοποίησης αποτελούν κοψίματα, καψίματα, ξερίζωμα μαλλιών, γρατζουνιές, χτυπήματα, υπερβολικές συνήθειες στην διατροφή, ανορεξία- βουλιμία, χρήση ουσιών και οινοπνεύματος. Εδώ, ο στόχος δεν είναι η αυτοκτονία, ενώ έχουν υπάρξει περιπτώσεις που το άτομο απεβίωσε από μία τέτοια διαδικασία.

Γιατί κάποιος να επιλέξει να πονέσει τον εαυτό του;

Συνήθως οι άνθρωποι έχουν να πουν μία μακρά ιστορία αυτοτραυματισμών που τους χαρακτηρίζει μέσα στο χρόνο. Συχνά, μιλούν για μία παιδική ηλικία ιδιαίτερα τρομακτική, χωρίς έλεγχο, καθόλου προβλέψιμη. Μέσα σ’ένα τέτοιο περιβάλλον το παιδί μεγαλώνει με σοβαρή παραμέληση των δικών του αναγκών. Το σώμα συχνά είναι το μόνο που το ίδιο ελέγχει και αυτό κάποιες φορές όχι και απόλυτα. Συχνά μαρτυρούν περιστατικά βίας σωματικής, ψυχολογικής ή/και σεξουαλικής. Η παραμέληση και τα ιδιαίτερα μυστικά στην οικογένεια που απαιτούν κώδικα σιωπής, κώδικα καταπίεσης προστάζουν προς μία διέξοδο κρυφή για τους άλλους, ώστε να εκτονωθούν τα συναισθήματα της ψυχικής οδύνης, του θυμού, του συνεχούς άγχους και φόβου. Κάποιες φορές τα προβλήματα έρχονται σε σχέση με το σχολείο, και την προσαρμογή του ατόμου εκεί.

Η ηλικία έναρξης των επεισοδίων εντοπίζεται στην έναρξη της εφηβείας, ενώ οι υπάρχουν φυλετικοί και κοινωνικοί παράγοντες που δείχνουν να επηρεάζουν τον αυτοτραυματισμό. Συχνά, συνυπάρχει μία ψυχική διαταραχή και η συμπεριφορά έρχεται σαν έκφραση της διαταραχής αυτής και επιπλέον την ανατροφοδοτεί.

Στον αυτοτραυματισμό, ο σωματικός πόνος φαντάζει σαν λύτρωση, σαν διέξοδος, σαν εκτόνωση. Το άτομο μαθαίνει από νωρίς να ανακουφίζει τον τραυματισμένο του εαυτό προκαλώντας πόνο στον εαυτό του. Το σωματικό τραύμα υπερτερεί του ψυχικού τραύματος και για λίγο το παγώνει. Το άτομο βιώνει μία φάση σύντομης μεν ηρεμίας.
Ακόμη, το άτομο μπορεί να προκαλεί πόνο στον εαυτό του γιατί πιστεύει ότι του αξίζει να τιμωρηθεί.
Σε άλλες περιπτώσεις το άτομο μπορεί να προκαλεί πόνο στον εαυτό του ώστε να δείξει στους γύρω του ότι υποφέρει, σαν έκκληση για βοήθεια.

Παρόλα αυτά ο πόνος επιστρέφει, τα αρνητικά συναισθήματα επιστρέφουν μετά το επεισόδιο του αυτοτραυματισμού και σε αυτά προστίθενται τα συναισθήματα της ντροπής, οι ενοχές, η πληγωμένη αυτοεκτίμηση και η περαιτέρω αποξένωση από τους ανθρώπους που θα μπορούσαν δυνητικά να βοηθήσουν το άτομο. Αυτό όμως που είναι ιδιαίτερα σοβαρό στην πρακτική αυτή είναι η εξάρτηση που νιώθει το άτομο και η αίσθηση παγίδευσης μέσα σε έναν φαύλο κύκλο που αφήνει πληγές στην ψυχική του υγεία και την σωματική του ακεραιτότητα. Η συμπεριφορά αυτή είναι ιδιαίτερα ανησυχητική λόγω της απήχησής της στους εφήβους, αλλά και της εξάρτησης που την χαρακτηρίζει. Ο άνθρωπος που την χρησιμοποιεί μπορεί ο ίδιος να αναζητήσει βοήθεια, αλλά και οι οικείοι του στο να μπορέσουν να είναι ανοιχτοί και να δουν τον πόνο του ατόμου κατάματα αλλά και να την/τον βοηθήσουν μέσω κάποιου ειδικού.