Tα παιδιά όλου του κόσμου είναι ευάλωστα και αθώα και δεν μπορούν να επιβιώσουν μόνα τους. Οι μεγάλοι έχουν την …
Συνεμφάνιση ειδικών μαθησιακών δυσκολιών και διαταραχών συμπεριφοράς στα παιδιά
Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί αλματώδης πρόοδος στην επιστήμη της αναπτυξιακής ή εξελικτικής ψυχοπαθολογίας, δηλαδή στην επιστημονική έρευνα αναφορικά με την ανάπτυξη του ατόμου που αποκλίνει από την τυπική και συνήθη αναπτυξιακή διαδρομή και πορεία. Το γεγονός αυτό, όπως μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς, συνδέεται άρρηκτα με την κοινωνική πρόοδο που χαρακτηρίζει τις περισσότερες χώρες του κόσμου σε όλους σχεδόν τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και που έχει ασκήσει αναμφίβολα επιρροή και στο χώρο των επιστημών.
Στο επίκεντρο, μάλιστα, των σύγχρονων ερευνών σχετικά με την αποκλίνουσα ανθρώπινη ανάπτυξη τοποθετούνται οι «μαθησιακές δυσκολίες» ή «ειδικές μαθησιακές δυσκολίες» ή «ειδικές εξελικτικές μαθησιακές δυσκολίες».
Με άλλα λόγια, μέχρι σήμερα έχουν πραγματοποιηθεί και εξακολουθούν να διεξάγονται με έντονο ρυθμό πάρα πολλές έρευνες για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν ορισμένοι μαθητές ως προς τη διαδικασία της μάθησης, αλλά και για τις συνέπειες που απορρέουν από τις εν λόγω δυσχέρειες τόσο στη ζωή των ίδιων των μαθητών όσο και στη ζωή των ανθρώπων που συναποτελούν το κοινωνικό τους περιβάλλον.
Από τις παραπάνω έρευνες, λοιπόν, έχουν προκύψει αξιοσημείωτα ερευνητικά πορίσματα και συμπεράσματα. Πιο συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί μεταξύ άλλων ότι τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν συχνότερα προβληματική συμπεριφορά στο σχολείο και γενικά στην καθημερινή τους ζωή συγκριτικά με παιδιά τυπικής ανάπτυξης, τα οποία δεν αντιμετωπίζουν παρόμοιες δυσκολίες κατά τη μάθησή τους. Με άλλα λόγια, έχουν εντοπιστεί υψηλά ποσοστά συνεμφάνισης και συνύπαρξης των μαθησιακών δυσκολιών με άλλες ψυχοσυναισθηματικές διαταραχές. Έτσι, σε πολλές περιπτώσεις μαθητών πέρα από διάγνωση μαθησιακών δυσκολιών γίνεται και διάγνωση κάποιας συμπεριφορικής διαταραχής.
Επιπλέον, στο σημείο αυτό κρίνεται σκόπιμο να υπογραμμιστεί ότι οι διαταραχές συμπεριφοράς που εκδηλώνουν τα παιδιά γενικά, είτε αντιμετωπίζουν μαθησιακές δυσκολίες είτε όχι, ταξινομούνται σε δύο κύριες ομάδες, σε διαταραχές ή προβλήματα ή συμπεριφορές εσωτερίκευσης και σε διαταραχές ή προβλήματα ή συμπεριφορές εξωτερίκευσης. Επομένως, όπως μαρτυρούν τα ερευνητικά δεδομένα, εμφανίζεται αυξημένη συννοσηρότητα των μαθησιακών δυσκολιών με τις διαταραχές εσωτερίκευσης και εξωτερίκευσης στα παιδιά.
Αναλυτικότερα, οι διαταραχές εσωτερίκευσης τείνουν να είναι σχετικά ανεπαίσθητες στην εμφάνισή τους, λανθάνουσες και δύσκολα ανιχνεύσιμες συγκριτικά με τις πιο φανερές συμπεριφορές εξωτερίκευσης και αναφέρονται σε «προβλήματα εντός του εαυτού» όπως άγχος, κατάθλιψη, σωματικές ενοχλήσεις χωρίς γνωστό ιατρικό αίτιο και απόσυρση από τη διαπροσωπική επαφή.
Από την άλλη πλευρά, οι διαταραχές εξωτερίκευσης περιλαμβάνουν, όπως προαναφέρθηκε, ορισμένες πολύ εμφανείς συμπεριφορές, οι οποίες μπορούν να γίνουν ιδιαίτερα ενοχλητικές και διαταρακτικές για τον κοινωνικό περίγυρο του ατόμου που τις αντιμετωπίζει. Άρα, τα προβλήματα εσωτερίκευσης ταλανίζουν περισσότερο το ίδιο το άτομο που τα αντιμετωπίζει και λιγότερο τον κοινωνικό του περίγυρο, ενώ για τα προβλήματα εξωτερίκευσης ισχύει το αντίστροφο.
Ωστόσο, παρά τη διαφορά ανάμεσα στις διαταραχές εσωτερίκευσης και εξωτερίκευσης μέσα από τα ευρήματα αρκετών ερευνών αποδεικνύεται, όπως έχει ήδη αναφερθεί, πως τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες παρουσιάζουν πιο συχνά συμπεριφορικές διαταραχές σε σύγκριση με τους τυπικής ανάπτυξης συνομηλίκους τους. Για παράδειγμα, η Boetsch και οι συνεργάτες της (1996) πραγματοποίησαν μια σειρά μελετών και διαπίστωσταν ότι τα παιδιά με δυσλεξία εκδηλώνουν σε μεγαλύτερο βαθμό προβλήματα συμπεριφοράς, ιδίως εσωτερίκευσης (π.χ. χαμηλή αυτοεκτίμηση, καταθλιπτική συμπτωματολογία) συγκριτικά με παιδιά τυπικής ανάπτυξης.
Επίσης, σύμφωνα με έρευνα των McKinney και Speece (1986), περισσότεροι από τους μισούς μαθητές με μαθησιακές δυσκολίες (>50%) παρουσιάζουν προβλήματα εξωτερίκευσης, όπως επιθετικότητα και προκλητικότητα.
Ακόμα, τα αποτελέσματα της έρευνας των Dahle et al. (2011) φανέρωσαν ότι παιδιά με δυσλεξία εμφάνιζαν σε υψηλά επίπεδα άγχος/ κατάθλιψη, σωματικά ενοχλήματα, απόσυρση, κοινωνικά προβλήματα και προβλήματα προσοχής.
Τέλος, οι Williams και McGee (1994) παρατήρησαν συσχέτιση της αντικοινωνικής και παραπτωματικής συμπεριφοράς με τις αναγνωστικές δυσκολίες.
Βιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
Αναγνωστόπουλος, Δ.Κ. (2001). Η συννοσηρότητα των μαθησιακών διαταραχών. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 18 (5), 457-465. Ανακτήθηκε από: https://www.mednet.gr/archives/2001-5/pdf/457.pdf
Δανοπούλου, Ε.Ε. & Πίττα, Ε. (2020). Συνύπαρξη ειδικών μαθησιακών δυσκολιών και προβλημάτων συμπεριφοράς στο δημοτικό σχολείο. Επιστήμες Αγωγής, 2020 (2), 7-29. Ανακτήθηκε από: http://www.ediamme.edc.uoc.gr/index.php?id=234,0,0,1,0,0.
Μυλωνάς, Ι. (2021). Τα προβλήματα συμπεριφοράς των μαθητών με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες και οι παράγοντες εμφάνισής τους στη σχολική καθημερινότητα (Μεταπτυχιακή εργασία). Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Ρόδος.
Τομαράς, Ν. (2015). Μαθησιακές δυσκολίες: Ισότιμες ευκαιρίες στην εκπαίδευση: Πρακτικές απαντήσεις στα ερωτήματα γονιών και εκπαιδευτικών για τη δυσλεξία, τις δυσαριθμησίες και τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/ υπερκινητικότητα. Αθήνα: Πατάκη.
Ξενόγλωσση
Boetsch, E.A., Green, P.A. & Pennigton B.F. (1996). Psychological correlates of dyslexia across the life span. Development and Psychopathology, 8, 539-562.
McKinnney, J. D. & Speece, D. L. (1986). Academic consequences and longitudinal stability of behavioral subtypes of learning disabiled children. Journal of Educational Psychology, 78, 365 – 372.
Wilmshurst, L. (2011). Εξελικτική Ψυχοπαθολογία: Μια αναπτυξιακή προσέγγιση. Αθήνα: Gutenberg.
