Σεισμοί: πόσα ξέρουμε γι’ αυτούς;

Οι σεισμοί είναι ένα γεωλογικό φαινόμενο που μπορεί να επηρεάσει σημαντικά τη ζωή στον πλανήτη μας. Ακόμη και αν είναι μικρής διάρκειας, ένας σεισμός μπορεί να μετατοπίσει χερσαίες μάζες προκαλώντας μεγάλες δομικές ζημιές και πυροδοτώντας ακόμα και τσουνάμι. Σε αυτό το άρθρο θα απαντήσουμε στις πιο συνηθισμένες ερωτήσεις που μπορεί να έχει κάποιος σχετικά με το φαινόμενο των σεισμών.

• Πόσοι σεισμοί γίνονται κάθε χρόνο;

Η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) υπολογίζει ότι συμβαίνουν περίπου 500.000 σεισμοί κάθε χρόνο. Βέβαια, σύμφωνα με τους σεισμολόγους, μόνο το 20% από αυτούς γίνονται αισθητοί από τον άνθρωπο και περίπου 100 προκαλούν καταστροφές κατά τη διάρκεια του έτους. Αυτό συμβαίνει γιατί πολλοί από αυτούς διαδραματίζονται βαθιά στον φλοιό της Γης και κανονικά θα έμεναν απαρατήρητοι χωρίς τη χρήση σεισμογράφων.

• Ποια περιοχή θεωρείται η μεγαλύτερη εστία σεισμών στο κόσμο;

Η περιοχή του Νότιου Ειρηνικού Ωκεανού, και συγκεκριμένα από τα βόρεια τμήματα της Νέας Ζηλανδίας μέχρι τη Νότια Αμερική, αποτελεί μια από τις πιο ενεργές ζώνες σεισμικής και ηφαιστειακής δραστηριότητας στον κόσμο και είναι γνωστή ως το «Δαχτυλίδι της Φωτιάς». Η USGS εκτιμά ότι το 90% των σεισμών συμβαίνουν σε αυτήν την περιοχή, γεγονός που οφείλεται στο πλήθος των ηφαιστείων και τη συνεχή κίνηση των τεκτονικών πλακών.

• Πότε πρωτοεμφανίστηκε η πρώτη κλίμακα σεισμού και τι ισχύει σήμερα;

Ο Charles F. Richter ανέπτυξε την αρχική κλίμακα σεισμού το 1935. Με την πάροδο του χρόνου η τεχνολογία βελτιώθηκε και σήμερα πλέον οι ερευνητές χρησιμοποιούν την «κλίμακα μεγέθους σεισμικής ροπής» (Moment Magnitude Scale) και την «κλίμακα Ρίχτερ» (Richter Scale) για να προσδιορίσουν το μέγεθος ενός σεισμού.

Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα όρια στις τιμές των κλιμάκων, αλλά τα περισσότερα γραφικά συνήθως δείχνουν εύρος από 0 έως 10. Σεισμοί με μέγεθος μικρότερο από 2 βαθμούς στην κλίμακα Ρίχτερ, που είναι και οι πιο συνηθισμένοι, δεν μπορούν να γίνουν αισθητοί. Ζημιές μπορούν να προκληθούν όταν ο σεισμός ξεπερνάει τον βαθμό των 4 ρίχτερ.

• Ποιος είναι ο μεγαλύτερος καταγεγραμμένος σεισμός;

Το USGS λέει ότι ο μεγαλύτερος σεισμός που έχει καταγραφεί ποτέ είχε επίκεντρο τη Χιλή και συνέβη στις 22 Μαΐου 1960. Ο σεισμός έγινε κατά τις απογευματινές ώρες και είχε διάρκεια – ρεκόρ 10 λεπτών και μέγεθος 9,5 Ρίχτερ! Υπολογίζεται ότι σκότωσε περισσότερους από 3.000 ανθρώπους και προκάλεσε ζημιές 550 εκατομμυρίων δολαρίων.

Το τσουνάμι που προκλήθηκε ως επακόλουθο του σεισμού έφτασε ως τη νότια Χιλή, τη Χαβάη, την Ιαπωνία, τις Φιλιππίνες, την ανατολική Νέα Ζηλανδία, τη νοτιοανατολική Αυστραλία, καθώς και στα Αλεούτια νησιά της Αλάσκας.

• Μπορεί ένας σεισμός να αλλάξει τη διάρκεια μιας ημέρας;

Οι μεγάλοι σεισμοί μπορούν να μειώσουν τη διάρκεια μιας ημέρας για ολόκληρο τον πλανήτη! Η NASA λέει ότι οι μεγάλοι σεισμοί μπορούν να μετατοπίσουν τον άξονα της Γης, αλλάζοντας έτσι τη διάρκεια της ημέρας. Η αλλαγή αυτή δεν είναι αισθητή με γυμνό μάτι, αφού μετριέται σε μικροδευτερόλεπτα (1 μικροδευτερόλεπτο= 1 εκατομμυριοστό του δευτερολέπτου). Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο σεισμός μεγέθους 9,1 Ρίχτερ στη Σουμάτρα το 2004, ο οποίος μείωσε τη διάρκεια της ημέρας κατά 6,8 μικροδευτερόλεπτα!

• Πόση διάρκεια μπορεί να έχει η δόνηση ενός σεισμού;

Όσο μεγαλύτερος είναι ο σεισμός, τόσο περισσότερο μπορεί να κουνηθεί το έδαφος. Οι περισσότεροι σεισμοί στον πλανήτη μας είναι ασθενείς, με αποτέλεσμα η δόνηση να διαρκεί μόνο μερικά δευτερόλεπτα.

Στις σπάνιες περιπτώσεις μεγάλων σεισμών, είναι πιθανό η δόνηση να διαρκέσει ακόμα και μερικά λεπτά. Οι σεισμολόγοι αναφέρουν ότι ακόμη και αν η δόνηση έχει ολοκληρωθεί, μπορεί το τεκτονικό γεγονός να συνεχίζεται. Επεξηγηματικά, οι μετασεισμοί μπορεί να διαρκέσουν μήνες ή και χρόνια μετά το κύριο γεγονός. Το USGS αναφέρει σε μια έρευνά του πως αυτοί οι μίνι σεισμοί προκαλούνται από τις αναπροσαρμογές του ρήγματος. Επομένως, όσο μεγαλύτερος είναι ο αρχικός σεισμός, τόσο περισσότεροι μετασεισμοί θα υπάρξουν.

• Μπορεί ένας σεισμός να προβλεφθεί;

Ούτε οι καλύτεροι επιστήμονες στο USGS δεν μπορούν να προβλέψουν έναν σεισμό, καθώς οι μηχανισμοί που προκαλούν το κούνημα συμβαίνουν πολύ κάτω από το έδαφος και σε αργή κίνηση, ώστε δεν γίνονται αντιληπτοί. Βέβαια, η πρόοδος των τελευταίων ετών έχει δώσει στους ανθρώπους ένα καλύτερο χρονοδιάγραμμα για το πότε μπορούν να περιμένουν έναν σεισμό.

Συστήματα όπως το Shake Alert ανιχνεύουν τα πρώτα κύματα που δημιουργούνται από το κούνημα και μπορούν να ειδοποιήσουν τους ανθρώπους πριν από την άφιξη των πιο σημαντικών κυμάτων ενός σεισμού. Αυτές οι ειδοποιήσεις δίνουν στους ανθρώπους σημαντικά δευτερόλεπτα για να προετοιμαστούν!

• Οι συμπεριφορές των ζώων πριν από έναν σεισμό μπορούν να βοηθήσουν στην ανίχνευση του φαινομένου;

Οι αλλαγές στη συμπεριφορά των ζώων δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πρόβλεψη των σεισμών. Εξαιτίας των καλά συντονισμένων αισθήσεών τους, τα ζώα μπορούν συχνά να αισθανθούν τον σεισμό στα πρώτα του στάδια, πριν μπορέσουν οι άνθρωποι γύρω τους. Ωστόσο, αν και έχουν καταγραφεί πολλές περιπτώσεις ασυνήθιστης συμπεριφοράς ζώων πριν από σεισμούς, δεν έχει υπάρξει κάποια σαφής σύνδεση μεταξύ συγκεκριμένης συμπεριφοράς των ζώων και εμφάνισης ενός σεισμού.

Συντάκτης: Κωνσταντίνος Καρατζίδης,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.