“Αόρατη βία” ή ψυχολογική βία κατά των παιδιών
Στο πρώτο μέρος του άρθρου αναλύθηκαν διεξοδικά οι ποικίλες μορφές ψυχολογικής βίας που ασκούνται στις γυναίκες εντός της οικογένειάς τους. Εφόσον παρατέθηκαν οι μορφές ψυχολογικής βίας κατά των γυναικών και τις ενδείξεις τους, τώρα θα κάνουμε εκτενή αναφορά στην ψυχολογική βία κατά των παιδιών. Όπως ήδη αναφέραμε η συναισθηματική βία που ασκούν οι γονείς στα παιδιά τους δεν γίνεται εσκεμμένα, μάλιστα τις περισσότερες φορές οι γονείς ούτε καν φαντάζονται πως τα λόγια που λένε μπορούν να αφήσουν βαθιές πληγές στη ψυχή ενός παιδιού ακόμα και ενός ενήλικου παιδιού.
Και σ’ αυτή τη κατηγορία η βάση της συναισθηματικής βίας κατά των παιδιών είναι η λεκτική βία. Συχνά οι γονείς πάνω στα νεύρα τους ή για να συνετίσουν το παιδί τους χρησιμοποιούν εκφράσεις που αντί για καλό έχουν ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα. Σαν κίνητρο εδώ είναι και ο έλεγχος του παιδιού αλλά και η διδαχή του “σωστού” από τους γονείς προς τα παιδιά. Αλλά για ποιο “σωστό” μιλάμε ή μάλλον μιλάνε; Το “σωστό” και το δίκαιο των γονιών είναι οι αξίες, τα βιώματα ακόμα και τα απωθημένα που έχουν αποκτήσει από τη δική τους οικογένεια και ζωή. Έτσι θέλουν να μεταλαμπαδεύσουν τα “πιστεύω” τους στα παιδιά τους και προσπαθούν να μην κάνουν τα ίδια λάθη με αυτούς ή να γίνουν ένα πιστό αντίγραφό τους! Μα, δεν υπολογίζουν πως το κάθε παιδί, όπως το κάθε ον, έχει τη δική του προσωπικότητα και το δικό του μοναδικό χαρακτήρα.
Έτσι λοιπόν παρακάτω θα παραθέσουμε τις μορφές ενδοοικογενειακής ψυχολογικής βίας κατά των παιδιών.
Θα ξεκινήσουμε την παράθεση πάλι με τη λεκτική βία αλλά θα τη διακρίνουμε σε δύο υποκατηγορίες λεκτικών επιθέσεων: Στις άμεσες λεκτικές επιθέσεις και στις έμμεσες λεκτικές επιθέσεις.
-Οι άμεσες λεκτικές επιθέσεις: είναι εκείνα τα λόγια που πραγματικά πληγώνουν και ταπεινώνουν το παιδί. Το καθιστούν ανήμπορο να αντιπαρατεθεί και πιστεύει πως όλα αυτά που ακούει είναι αντιπροσωπευτικά για εκείνο και έχουν μεγάλο αντίκτυπο στον ψυχισμό του. Τέτοιες φράσεις είναι: “Αν επιστρέψεις ξανά τόσο αργά, θα σε πετάξω έξω!”, “θα σε σκοτώσω”. “Να φύγεις, να ησυχάσω”, “Είσαι άχρηστος/η”, “Βλάκα”, “Ηλίθιε/α”, “Αλήτη”, “Ανίκανη/ε”, “Εύχομαι να μη σε γεννούσα”, “Με ντροπιάζεις”, “Δεν είσαι παιδί μου εσύ” κ.ά.
Έμμεσες λεκτικές επιθέσεις: Εδώ συμπεριλαμβάνονται όλες οι λέξεις και φράσεις που δεν προσβάλλουν άμεσα το παιδί αλλά μεταφέρουν κρυφά μηνύματα με πλάγιο τρόπο και “χτυπούν” το υποσυνείδητο του παιδιού και το καθιστούν ενοχικό για την συμπεριφορά, τις ιδέες του και το χαρακτήρα του. Τέτοιες φράσεις είναι: “Θα με πεθάνεις πριν την ώρα μου”, “Αναρωτιέμαι ώρες ώρες αν είσαι τρελός/ή”, “μόνο οι πόρνες συμπεριφέρονται σαν κ εσένα” , “με φέρνεις στα όριά μου και δεν ξέρω τι θα σου κάνω πάνω στα νεύρα μου” κ.ά. Επιπλέον ανάμεσα στα αδέρφια οι συγκρίσεις που κάνουν οι γονείς μεταξύ τους επιδρούν αρνητικά στον ψυχισμό τους, ή επίσης γεννούν ναρκισσιστικές συμπεριφορές ή αισθήματα υπεροχής στο ένα παιδί και αισθήματα κατωτερότητας στο άλλο. Συνεπώς εκφράσεις τέτοιους είδους: “Δεν τα καταφέρνεις όπως ο/η αδερφός/η σου”, “Ο/Η αδερφός/η σου είναι πολύ πιο έξυπνος από εσένα”, “Δεν μπορείς να γίνεις όπως ο αδερφός/η σου;” είναι που στιγματίζουν ψυχικά τα παιδιά.
–Παραμέληση: Εδώ συμπεριλαμβάνονται οι συμπεριφορές που ενέχουν αδιαφορία ακόμα και εγκατάλειψη. Οι γονείς λόγω φόρτου εργασίας και καθημερινών υποχρεώσεων παραμελούν τα παιδιά τους καθώς απουσιάζουν πολλές ώρες από το σπίτι και όταν γυρίζουν δεν δίνουν την απαιτούμενη σημασία στα παιδιά τους, με αποτέλεσμα τα παιδιά να νιώθουν παραγκωνισμένα, πως είναι ανύπαρκτα για τα μάτια των γονιών τους και κανείς δεν ασχολείται μαζί τους. Επιπροσθέτως, οι γονείς συνηθίζουν να λένε πάνω στην έντασή τους φράσεις όπως: “Άσε με ήσυχο, δουλεύω για να φάτε” ή “Με ενοχλείς, παράτα με!”, οι οποίες στοιχίζουν στα παιδιά και νιώθουν απόγνωση, με αποτέλεσμα να αποτραβιούνται από την οικογένεια και να μη δένονται συναισθηματικά με τους γονείς.
–Υπερπροστασία: Αυτή η μορφή βίας βρίσκεται στον αντίποδα της παραμέλησης. Πρόκειται για την προσκόλληση των γονέων στα παιδιά τους. Γίνεται λόγος για την υπερβολική και αχρείαστη προστασία απέναντι στο παιδί. Εδώ εμπεριέχονται οι καταπιεστικές συμπεριφορές που ορισμένες φορές αποτελούν και ακραίες συμπεριφορές. Σκοπός όλων αυτών των πράξεων είναι ο απόλυτος έλεγχος της ζωής του παιδιού, όχι όμως γιατί τα παιδιά χρειάζονται τόση προστασία αλλά γιατί οι γονείς πιστεύουν πως με αυτή τη συμπεριφορά τους θα κρατήσουν τα παιδιά τους μακριά από λάθη και κινδύνους. Απόρροια αυτού είναι τα παιδιά να καθίστανται ανίκανα να ελέγξουν όποια κατάσταση τους συμβαίνει, να μην μπορούν να συνάψουν σωστές διαπροσωπικές σχέσεις (δεσμό, φιλίες κ.τ.λ.) και εσφαλμένα να πιστεύουν πως δεν μπορούν να σταθούν τα πόδια τους.
Χαρακτηριστικές συμπεριφορές υπερπροστασίας είναι οι ακόλουθες:
–Απαγορεύουν τις εξόδους στα παιδιά ή τους αφήνουν σπάνια μετά από καυγάδες
-Κατακρίνουν τις παρέες τους και τις ακυρώνουν. Συνήθως θεωρούν τους φίλους και τις φίλες των παιδιών τους ως “εχθρό” που θέλουν να διαβάλλουν τα παιδιά τους.
-Κρυφακούν τα τηλεφωνήματά τους και ψάχνουν τα προσωπικά τους αντικείμενα. Αυτό γίνεται γιατί θέλουν να αισθάνονται πως ελέγχουν τη ζωή τους και πως αυτό είναι το σωστό που πρέπει να κάνουν.
-Εμπλέκονται στην προσωπική ζωή τους. Εκτός από τον έλεγχο των τηλεφώνων και τα παραπάνω, παρεμβαίνουν με τον πιο ακατάλληλο τρόπο στην προσωπική ζωή τους, π.χ διώχνουν τους συντρόφους των παιδιών τους λέγοντας ακόμα και ψέματα.
-Επιβάλλουν τις δικές τους επιθυμίες και απωθημένα στα παιδιά τους. Αυτό είναι το πιο σύνηθες φαινόμενο πίεσης που ασκούν οι γονείς στα παιδιά. Οι περισσότεροι γονείς θέλουν να κάνουν τα παιδιά τους ό,τι δεν έκαναν εκείνοι στη ζωή τους. Έτσι, επεμβαίνουν στις επιλογές των παιδιών τους στο θέμα σπουδών, δουλειάς, επιλογής συζύγου. Στην αρχή ξεκινούν ως συμβουλή αλλά όσο βλέπουν πως δεν επιτυγχάνεται ο έλεγχός τους εντείνουν την πίεση και γίνονται όλο και πιο απαιτητικοί και παρεμβατικοί απέναντι στα παιδιά τους.
-Καταπίεση: Μπορεί να υπάρξει αυτή και χωρίς την υπερπροστασία καθώς καταπίεση αποτελούν οι πράξεις που εξαναγκάζουν τα παιδιά να κάνουν πράγματα χωρίς τη θέλησή τους όπως ανάληψη ευθυνών που δεν τους αναλογούν ή δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν. Τέτοιες ενέργειες μπορεί να είναι: ο εξαναγκασμός σε οικιακές δουλειές ή ακόμα και σε κανονική δουλειά κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Αυτή συνεπάγεται και οικονομική εκμετάλλευση για παράδειγμα αφαίρεση των αποκληθέντων χρημάτων. Η οικονομική εκμετάλλευση μπορεί να υφίσταται και στους ενήλικες που μένουν με τους γονείς τους που έχουν υποστεί πλύση εγκεφάλου και είναι έρμαια των γονιών τους με το πρόσχημα συνήθως πως δεν αντεπεξέρχονται οικονομικά οι γονείς άρα είναι υποχρεωμένα να δίνουν τα λεφτά τους σε αυτούς.
Όλα αυτά που παρατέθηκαν παραπάνω φυσικά και έχουν τρόπο αντιμετώπισης, φτάνει να θέλει να σπάσει τα δεσμά του το θύμα σύζυγος ή παιδί και να διαρρήξει οριστικά τις σχέσεις του με τον δυνάστη του. Κλειδί στο να επιτευχθεί αυτό είναι η παύση της ανοχής στη συναισθηματική βία καθώς όλοι έχουν δικαίωμα αλλαγής των συνθηκών της ζωής τους και δεν είναι υποχρεωμένοι να ζουν τέτοιους είδους καταστάσεις και συμπεριφορές. Γι’ αυτό ΜΙΛΉΣΤΕ! Σε κάποιον που έχετε εμπιστοσύνη είτε φίλο, είτε συγγενή, είτε δάσκαλο (αυτό αφορά τα παιδιά). Πρέπει να πιστέψετε στον εαυτό σας και να μάθετε να θέτετε όρια σ’ αυτούς που κοιτούν να σας τα καταπατήσουν. Αν η ψυχολογική βία προχωρήσει και στις πιο σοβαρές μορφές βίας όπως τη σωματική, τότε είναι επιτακτική ανάγκη να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό ή σε κάποια γραμμή υποστήριξης (π.χ Χαμόγελο του Παιδιού, Ίδρυμα ΑΡΣΙΣ, ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ για τις κακοποιημένες γυναίκες).
Να είστε σίγουροι πως αν δεν σταματήσετε νωρίς αυτό που σας συμβαίνει θα γίνεται όλο και χειρότερο και ίσως κάποια στιγμή να έχετε κάποιο άσχημο ξέσπασμα με άσχημες συνέπειες. Γι αυτό πρώτα εξηγήστε στον άνθρωπο που σας δημιουργεί αυτόν τον ψυχολογικό εκφοβισμό και αν δεν δείτε καμία βελτίωση, τότε φροντίστε να απομακρυνθείτε από αυτόν.
