Πώς το άγχος συνδέεται με την ανισότητα
Το άγχος είναι η βάση της ζωής μας σήμερα και γνωρίζουμε διαισθητικά ότι μπορεί να επηρεάσει την αυτοπεποίθησή μας στον ανταγωνισμό με τους άλλους. Πράγματι, επιστήμονες στο EPFL πραγματοποίησαν την πρώτη συμπεριφορική μελέτη για να δείξουν πώς το στρες επηρεάζει τον βαθμό εμπιστοσύνης μας, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να είναι αιτία της κοινωνικής ανισότητας και όχι απλώς μια συνέπεια αυτής. Σε βιολογικό επίπεδο, οι ερευνητές έχουν επίσης συσχετίσει τις επιπτώσεις του στρες με την απελευθέρωση της ορμόνης κορτιζόλης. Η μελέτη δημοσιεύεται στο Psychoneuroendocrinology.
Η αυτοπεποίθηση είναι ουσιαστικής σημασίας για την ικανότητά μας να γινόμαστε ανταγωνιστικοί στην κοινωνία. Όταν, όμως, δεν αισθανόμαστε σίγουροι για τον εαυτό μας, θα είναι λιγότερο πιθανό να προβούμε σε εκείνο το είδος των αποφάσεων που μπορεί να μας δώσουν ένα οικονομικό και κοινωνικό πλεονέκτημα έναντι των άλλων. Με τον κοινωνικό ανταγωνισμό η αυτοπεποίθηση γίνεται κεντρική στην οργάνωση και λειτουργία των ανθρώπινων κοινωνιών και σηματοδοτεί τον τρόπο που τα άτομα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους.
Την ίδια στιγμή λίγα είναι γνωστά σχετικά με το τι επηρεάζει την αυτοπεποίθηση των πολιτών. Δύο μείζονες παράγοντες φαίνεται να δρουν το άγχος και το άγχος γενικά του ατόμου. Το τελευταίο περιγράφει πόσο επιρρεπές είναι ένα άτομο να βλέπει τον κόσμο ως απειλητικό και ανησυχητικό. Το ερώτημα, ωστόσο, είναι πώς το στρες και το άγχος επηρεάζουν την εμπιστοσύνη ενός ατόμου σε ένα ανταγωνιστικό πλαίσιο.
Το άγχος και η εμπιστοσύνη
Οι ομάδες της Carmen Sandi στο EPFL και Lorenz Goette σε UNIL έχουν πλέον αποδείξει ότι το στρες μπορεί να ενισχύσει πραγματικά την ανταγωνιστική εμπιστοσύνη των ανθρώπων με χαμηλό άγχος, αλλά να μειωθεί σημαντικά σε άτομα με υψηλά επίπεδα άγχους. Οι επιστήμονες σχεδίασαν ένα πείραμα με 200 άτομα. Τα άτομα αυτά απάντησαν σε δύο online τεστ: ένα για την αξιολόγηση του IQ τους και ένα για τη μέτρηση των χαρακτηριστικών του άγχους τους.
Μια εβδομάδα αργότερα, περίπου το ήμισυ των συμμετεχόντων της μελέτης υποβλήθηκε σε μια τυπική ψυχολογική διαδικασία (ονομάζεται TSST-G) που έχει σχεδιαστεί για να προκαλέσει οξύ κοινωνικό άγχος. Το άλλο μισό των συμμετεχόντων δεν υποβλήθηκε στην εν λόγω διαδικασία.
Σε όλους τους συμμετέχοντες, αγχωμένους και μη, στη συνέχεια δόθηκαν δύο επιλογές όπου θα μπορούσαν να κερδίσουν χρήματα: είτε να παίξουν ένα παιχνίδι τύχης είτε να χρησιμοποιήσουν τη βαθμολογία IQ τους για να ανταγωνιστούν έναν άλλο άγνωστο συμμετέχοντα. Εκείνος με την υψηλότερη βαθμολογία IQ θα είναι ο νικητής.
Σχεδόν το 60% των συμμετεχόντων που δεν είχε άγχος επέλεξαν το παιχνίδι με το IQ παρουσιάζοντας υψηλή αυτοπεποίθηση. Αλλά η ομάδα που βίωσε υψηλά επίπεδα άγχους, τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Η ανταγωνιστική εμπιστοσύνη των συμμετεχόντων ποικίλει ανάλογα με το χαρακτηριστικό του άγχους τους. Σε άτομα με πολύ χαμηλό άγχος το στρες αύξησε πραγματικά την ανταγωνιστική εμπιστοσύνη τους σε σύγκριση με τα εξαιρετικά ανήσυχα άτομα.
Τα ευρήματα δείχνουν ότι το άγχος είναι μια καταλυτική δύναμη που μπορεί να αυξήσει ή να καταστείλει την αυτοπεποίθηση ενός ατόμου ανάλογα με την προδιάθεσή του στο άγχος.
Το στρες και η κορτιζόλη
Οι ερευνητές βρήκαν επίσης ότι οι επιδράσεις του στρες στην αυτοπεποίθηση των συμμετεχόντων επηρεάζονται από την κορτιζόλη, ορμόνη, η οποία κανονικά απελευθερώνεται από τα επινεφρίδια στην κορυφή των νεφρών μας, σε απάντηση στο στρες. Άτομα με χαμηλό άγχος και μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση σημείωσαν υψηλότερα επίπεδα κορτιζόλης ως αντίδραση στο στρες. Αλλά σε άτομα με υψηλά επίπεδα άγχους, τα υψηλά επίπεδα κορτιζόλης συσχετίστηκαν με λιγότερη αυτοπεποίθηση, η οποία συνδέει τις συμπεριφορικές επιπτώσεις του στρες σε έναν βιολογικό μηχανισμό.
«Οι άνθρωποι συχνά ερμηνεύουν την αυτοπεποίθηση ως ανταγωνιστικό στοιχείο» σημειώνει η Carmen Sandi. Έτσι, αν το άγχος από μια συνέντευξη για δουλειά τροφοδοτεί ένα πρόσωπο με υπερβολική αυτοπεποίθηση, θα είναι πιο πιθανό να προσληφθεί. Ακόμα και αν δεν ήταν περισσότερο ικανό από τους άλλους υποψηφίους. Αυτή θα είναι η περίπτωση για τα άτομα με χαμηλό άγχος.
Με άλλα λόγια, το άγχος μπορεί να γίνει ένα σημαντικό εμπόδιο στην αντιμετώπιση των κοινωνικοοικονομικών ανισοτήτων με την παγίδευση εξαιρετικά ανήσυχων ατόμων σε έναν φαύλο κύκλο με χαμηλή ανταγωνιστική αυτοπεποίθηση.
Το άγχος, λοιπόν, είναι μια σημαντική κινητήρια δύναμη της κοινωνικής εξέλιξης. Επηρεάζει το άτομο και την κοινωνία στο σύνολo της επέκτασής της.
