Πώς εκπαιδεύουμε συναισθηματικά το παιδί μας
Η επιστήμη παραδέχεται ότι τα πρώτα έξι χρόνια της ζωής του ανθρώπου είναι τα πιο σημαντικά. Μέχρι τότε το παιδί αναπτύσσεται ραγδαία σωματικά, νοητικά, γλωσσικά, ψυχοκινητικά, κοινωνικά και συναισθηματικά.
Το συναίσθημα, όπως πρόσφατες μελέτες παρουσιάζουν, έχει τη δική του νοημοσύνη, τη δική του ευφυΐα άρα και τη δική του εκπαίδευση και καλλιέργεια.
Οι γονείς είναι οι καλύτεροι δάσκαλοι για την ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης, προσφέροντας ως πρότυπο τη δική τους συμπεριφορά αλλά και βοηθώντας το παιδί τους να κατανοήσει και να εκφράσει το συναίσθημά του, σε κάθε ευκαιρία που προσφέρει η καθημερινότητα.
Ανάλογα με τον τρόπο που ένας γονέας αντιμετωπίζει το συναίσθημα του παιδιού του χαρακτηρίζεται ως εξής:
– αποστασιοποιημένος, όταν αποφεύγει ή αδιαφορεί για τα συναισθήματα του παιδιού του,
– επικριτικός, όταν κρατά αρνητική στάση στη συναισθηματική έκφραση του παιδιού,
– παραχωρητικός, όταν απλά επιτρέπει στο παιδί να εκφράζεται χωρίς, όμως, να καλλιεργεί το συναίσθημα και
– καθοδηγητής, όταν διδάσκει στο παιδί τον τρόπο αναγνώρισης και διαχείρισης των συναισθημάτων του.
Ας πάρουμε ένα συνηθισμένο παράδειγμα. Το παιδί αρνείται να ετοιμασθεί για να πάει σχολείο. Ο αποστασιοποιημένος γονέας το ετοιμάζει βιαστικά και το οδηγεί στην εξώπορτα. Ο επικριτικός του βάζει τις φωνές, κατηγορώντας το ότι θα τον κάνει να αργήσει ο ίδιος στη δουλειά του. Ο παραχωρητικός θα συγκινηθεί και θα φωνάξει κάποιον να κρατήσει το παιδί στο σπίτι. Ο καθοδηγητής-γονέας, όμως, θα εξηγήσει στο παιδί ότι η άρνησή του σημαίνει πως θέλει να περάσουν ώρα μαζί και να κάνουν ωραία παιχνίδια αλλά υπάρχει συμφωνία τόσο του παιδιού με την ομάδα του όσο και του γονέα με την εργασία του που πρέπει να τηρηθεί και στη συνέχεια θα βρεθούν για να περάσουν χρόνο μαζί.
Τα βασικά συναισθήματα που πρέπει τα παιδιά να κατανοήσουν είναι η χαρά, η αγάπη, η φιλία, η αλληλεγγύη, η ελπίδα αλλά και ο φόβος, ο θυμός, η λύπη, η ζήλεια, το άγχος.
Βασικό εργαλείο της συναισθηματικής αγωγής είναι η ενσυναίσθηση, η ικανότητα δηλαδή να μπαίνουμε στη θέση του άλλου και να κατανοούμε τα συναισθήματά του. Πρώτα, όμως, θα πρέπει να κατανοήσει το παιδί τα δικά του συναισθήματα και γι’ αυτό υπάρχουν πέντε στάδια:
1. Η επίγνωση – να κατανοήσει το παιδί τι νιώθει τη συγκεκριμένη στιγμή. Για παράδειγμα, το «δεν σ’ αγαπώ, είσαι κακιά» σημαίνει απλά «έχω θυμώσει.»
2. Η εκδήλωση του συναισθήματος – να πει το παιδί πώς νιώθει.
3. Η αναγνώριση – αφού ο γονέας ακούσει το παιδί να το βοηθήσει να αναγνωρίσει το συναίσθημα που το διακατέχει.
4. Η λεκτικοποίηση – να ονομάσει το παιδί το συναίσθημα που βιώνει. 5. Η διαχείριση μέσα από τα όρια και τις λύσεις που προτείνει ο γονέας αρχικά, μέχρι το παιδί να μπορεί μόνο του να αντιμετωπίζει τις καταστάσεις.
Για να βοηθήσει ο γονέας το παιδί θα πρέπει:
- Να το αντιμετωπίζει ήρεμα και με ευθύ τρόπο.
- Να παρομοιάζει τις εμπειρίες του παιδιού με ανάλογες των μεγάλων.
- Να σέβεται τις επιθυμίες του και να προσφέρει επιλογές.
- Να συμμετέχει στα όνειρα και τις φαντασίες του παιδιού.
- Να έχει ειλικρίνεια και υπομονή.
- Να το επαινεί συχνά και να αναδεικνύει τα πολλά θετικά του στοιχεία.
Επίσης θα πρέπει να αποφεύγει:
- Τα σχόλια και τις ειρωνείες («κοίτα πως κάνει το κλαψιάρικο»)
- Τις έτοιμες λύσεις («κάνε αυτό»)
- Τις συγκρίσεις με τον εαυτό του ή με άλλα συνομήλικα παιδιά («εγώ στην ηλικία σου…» ή «δεν βλέπεις τον Γιαννάκη;»)
Ως εργαλεία για την καλύτερη συναισθηματική αγωγή μπορούν να χρησιμοποιούνται:
-οι ιστορίες και τα παραμύθια
-το παιχνίδι ρόλων και η δραματοποίηση ιστοριών
-το παιχνίδι, ατομικό και ομαδικό.
Βιβλιογραφία
-J. Gottman, Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
Μαυράκη – Κουτελιέρη Χρυσούλα,
Ψυχοπαιδαγωγική Σύμβουλος
Τηλ.:6932438871
e-mail: chryssulamavraki@hotmail.com
