Πώς δημιουργείται ο φόβος και πώς μπορούμε να τον καταπολεμήσουμε

Ο εγκέφαλος είναι ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο όργανο στο οποίο συμβαίνουν διαρκώς χημικές αντιδράσεις. Ο φόβος είναι ακριβώς μία σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων, με εκκίνηση τον εγκέφαλο, ο οποίος ξεκινά να προκαλεί στρεσογόνα ερεθίσματα και καταλήγει να απελευθερώνει χημικές ουσίες που με τη σειρά τους προκαλούν σωματικά συμπτώματα.

Τα ερεθίσματα μπορεί να προκληθούν από ένα  μαχαίρι στο λαιμό, από μία αίθουσα γεμάτη με κοινό που μας περιμένει, από έναν θόρυβο στην πίσω πόρτα ή από την θέα ενός αεροπλάνου. Σε κάθε περίπτωση οι πληροφορίες για την κατάσταση που βιώνουμε, αποστέλλονται από τον εγκέφαλο και προκαλούν την ανάλογη αντίδραση (τον φόβο). Επομένως, με το ίδιο σημείο εκκίνησης (τον εγκέφαλο) μπορούμε να καταπολεμήσουμε τους φόβους μας.

Οι σκέψεις προκαλούν τις αντιδράσεις του φόβου

Υπάρχουν πολλές σωματικές ενδείξεις που μας υποδεικνύουν ότι κάποια συγκεκριμένη  στιγμή βιώνουμε αισθήματα φόβου. Εφίδρωση, υψηλοί παλμοί, τρέμουλο, έντονη αναπνοή νευρικότητα, αίσθηση ανασφάλειας κλπ., όλα αυτά είναι προειδοποίηση του οργανισμού ότι κάτι δεν λειτουργεί σωστά. Αυτό που ίσως να μην γνωρίζουν ή να μην έχουν συνδέσει οι περισσότεροι είναι ότι, όπως όλες οι κινήσεις και αντιδράσεις του σώματός  μας, και αυτά τα «συμπτώματα» πυροδοτούνται από τις σκέψεις και τον εγκέφαλό μας. Για παράδειγμα, όταν σκέφτομαι ότι το αεροπλάνο μπορεί να πέσει, τότε θα αποκτήσω τελικά φόβο για τα αεροπλάνα.

Τα εξωτερικά, σωματικά ερεθίσματα είναι αποτέλεσμα των σκέψεών μας, οι οποίες με τη σειρά τους προκύπτουν από διάφορες καταστάσεις. Είναι αποτέλεσμα του τρόπου σκέψης του ατόμου, προηγούμενων εμπειριών, των συνθηκών όπου μεγαλώνει κανείς και, κυρίως, του τρόπου με τον οποίο έχουμε μάθει ή συνηθίσει να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες στη ζωή μας.

Όταν φοβόμαστε για κάτι, το μυαλό μας προβάλει τη χειρότερη δυνατή έκβαση μίας κατάστασης. Σταδιακά αυτή η σκέψη εγκαθίστανται στο μυαλό μας, δεν απουσιάζει ποτέ και οργανώνουμε την καθημερινότητά μας γύρω της ώστε να αποτρέψουμε την πιθανή πραγματοποίηση του φόβου μας. Δεν αντιλαμβανόμαστε ότι το σενάριο που έχουμε στο μυαλό μας είναι το ιδιαίτερα απίθανο, αλλά ακόμη κι αν το γνωρίζουμε, δεν το συνειδητοποιούμε έμπρακτα και ο εγκέφαλός μας κατευθύνει τη σκέψη μας μονόδρομα προς το σενάριο αυτό.

Η διαδικασία

Ο φόβος είναι το πιο ψαγμένο και κατανοητό συναίσθημα του ανθρώπου. Είναι ίσως το ευκολότερο προς έρευνα, γιατί είναι το ευκολότερα μετρήσιμο, έχει τις εμφανέστερες αντιδράσεις στο σώμα, αλλά είναι και το σημαντικότερο συναίσθημα για την εξέλιξη του είδους μας. Η αντίδραση του φόβου σε ένα γεγονός που είναι επικίνδυνο για εμάς ή μας έχει προξενήσει αρνητικές εμπειρίες (π.χ. ένα φίδι) είναι απόλυτα φυσιολογική, και αρκετές φορές προκαλείται από το ένστικτο επιβίωσης.

Όταν κάποιος αντιμετωπίζει έναν κίνδυνο, τα μάτια και τα αυτιά (ή και τα δύο) στέλνουν τις πληροφορίες στην αμυγδαλή, μια περιοχή του εγκεφάλου που συμβάλλει στη συναισθηματική επεξεργασία. Παραδείγματος χάριν, όταν η μουσική σε μία ταινία τρόμου αρχίζει να δυναμώνει και εκεί ξαφνικά πετάγεται ο δολοφόνος, αυτό θα λειτουργήσει ως ερέθισμα δίνοντας σήμα στην αμυγδαλή. Ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται απειλή και απελευθερώνει μια χημική ουσία που ονομάζεται γλουταμικό, η οποία δρα σε άλλες δύο περιοχές του εγκεφάλου.

Το 1ο σήμα αποστέλλεται βαθιά μέσα στη βάση του εγκεφάλου, στην περιυδραγωγό φαιά ουσία, όπου δεν έχουμε μεγάλη δυνατότητα ελέγχου, και μας προκαλεί πάγωμα ή τίναγμα. Το 2ο σήμα αποστέλλεται στον υποθάλαμο. Αυτή η περιοχή του εγκεφάλου επικοινωνεί με το υπόλοιπο σώμα, μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΗ ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΠΑΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ

Συντάκτης: Μαρία Βαγδούτη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr