Πώς ο κομφορμισμός μπορεί να είναι ωφέλιμος ή επιβλαβής για την κοινωνία

Ένα νέο βιβλίο εξετάζει γιατί οι άνθρωποι συμμορφώνονται με τις προσδοκίες των άλλων και πώς αυτή η συμπεριφορά μπορεί να οδηγήσει σε καλές ή κακές αποφάσεις.

Η σημασία της πλειοψηφίας στις δικαστικές αποφάσεις

Στο ομοσπονδιακό δικαστικό σύστημα των Η.Π.Α., οι σημαντικές υποθέσεις συχνά εξετάζονται από τριμελή δικαστικές επιτροπές. Η γνώμη της πλειοψηφίας καθορίζει την απόφαση, καθιστώντας την πλειοψηφία καθοριστική για την έκβαση των υποθέσεων. Ωστόσο, μια μελέτη σχετικά με τη συμπεριφορά των δικαστών στον Δικαστικό Κύκλο της Περιφέρειας της Κολούμπια αποκάλυψε μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια: Μια επιτροπή με τρεις διορισμένους από τους Ρεπουμπλικανούς δικαστές ήταν πιο πιθανό να καταλήξει σε συντηρητική απόφαση σε σχέση με μια επιτροπή με δύο Ρεπουμπλικανούς και έναν Δημοκρατικό δικαστή. Η παρουσία ενός διαφωνούντος δικαστή φάνηκε να επηρεάζει τις αποφάσεις, αποδεικνύοντας τη δύναμη της διαφορετικότητας στις απόψεις.

Τα θετικά και αρνητικά του κομφορμισμού

Αν και το βιβλίο εστιάζει στους κινδύνους του κομφορμισμού, τονίζει επίσης ότι δεν είναι πάντα αρνητικός. Σε πολλές περιπτώσεις, συμβάλλει θετικά στην κοινωνία.

Για παράδειγμα, ο Cass Sunstein αναφέρει πως ο κομφορμισμός βοήθησε στην επιτυχία των νόμων κατά του δημόσιου καπνίσματος. Όταν θεσπίστηκαν απαγορεύσεις σε τρεις πόλεις της Καλιφόρνια, η συμμόρφωση ήταν εντυπωσιακή, με ελάχιστες παραβιάσεις. Οι άνθρωποι συμμορφώθηκαν περισσότερο λόγω της κοινωνικής πίεσης, παρά του φόβου επιβολής κυρώσεων.

Ωστόσο, ο κομφορμισμός μπορεί να οδηγήσει σε ανήθικες πράξεις. Το γνωστό πείραμα του Stanley Milgram έδειξε ότι οι συμμετέχοντες ήταν πρόθυμοι να ακολουθήσουν οδηγίες, ακόμη κι όταν αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να προκαλέσουν φαινομενικό πόνο σε άλλους, βασιζόμενοι στην εξουσία του υπεύθυνου του πειράματος.

Πώς λειτουργεί ο κομφορμισμός

Ο Sunstein αναλύει τον κομφορμισμό μέσα από τρεις βασικούς μηχανισμούς:

• Σήματα πληροφόρησης: Οι άνθρωποι εμπιστεύονται ειδικούς ή ομάδες που θεωρούν αξιόπιστες, όπως οι συμμετέχοντες στο πείραμα του Milgram που πίστεψαν ότι το πείραμα ήταν ασφαλές.
• Σήματα φήμης: Συχνά καταπνίγουμε τις αντιρρήσεις μας, ώστε να διατηρήσουμε την καλή μας φήμη μέσα στην ομάδα. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στα κοινωνικά δίκτυα, όπου η επιβράβευση έρχεται μέσα από την αποδοχή των δημοφιλών απόψεων.
• Κοινωνικοί καταρράκτες: Όταν οι απόψεις ή οι πράξεις λίγων ατόμων επηρεάζουν μαζικά μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι καταναλωτικές τάσεις, όπου τα προϊόντα που εμφανίζονται ως δημοφιλή συχνά αποκτούν μεγαλύτερη ζήτηση.

Ο κομφορμισμός και η πολιτική πόλωση

Ο κομφορμισμός επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την πολιτική πόλωση. Ο Sunstein εξηγεί πως οι ομοιογενείς ομάδες τείνουν να ενισχύουν ακραίες απόψεις, λόγω:

• Περιορισμένης πληροφορίας: Όταν μια ομάδα δέχεται μόνο απόψεις που ευθυγραμμίζονται με τις πεποιθήσεις της, γίνεται δυσκολότερο να υιοθετήσει διαφορετικές οπτικές.
• Επιβεβαίωσης: Όταν τα μέλη μιας ομάδας στηρίζουν αμοιβαία τις απόψεις τους, αποκτούν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση για την ορθότητα των θέσεών τους.
• Κοινωνικής σύγκρισης: Οι άνθρωποι επιθυμούν να αναγνωρίζονται θετικά από την ομάδα τους, οπότε τείνουν να υιοθετούν τις δημοφιλείς απόψεις της.

Πώς να μειώσουμε τα αρνητικά του κομφορμισμού

Ο Sunstein προτείνει λύσεις για τη μείωση των αρνητικών συνεπειών της συμμόρφωσης, ειδικά στο νομικό σύστημα.

• Διαφορετικότητα στις δικαστικές επιτροπές: Μελέτες δείχνουν ότι η παρουσία διαφορετικών απόψεων οδηγεί σε πιο ισορροπημένες αποφάσεις.
• Ελευθερία συσχέτισης: Η δυνατότητα να συμμετέχουμε σε διαφορετικές κοινωνικές ομάδες μπορεί να μας προστατεύσει από την υπερβολική συμμόρφωση.
• Γνωστική διαφορετικότητα στην εκπαίδευση: Οι αίθουσες διδασκαλίας πρέπει να προωθούν τον διάλογο και την ανταλλαγή απόψεων, ώστε οι φοιτητές να εκτίθενται σε ποικίλες οπτικές.

Ο κομφορμισμός, όταν χρησιμοποιείται σωστά, μπορεί να ενδυναμώσει την κοινωνία. Η ισορροπία μεταξύ κομφορμισμού και διαφωνίας μπορεί να προάγει την πρόοδο και να διασφαλίσει τη λειτουργία των θεσμών μας με ακεραιότητα.

Μετάφραση-Επιμέλεια από το πρωτότυπο: Σιαφίλιου Θεοδώρα

Συντάκτης: Flowmagazine,

Influence:

Ο στόχος του flowmagazine.gr είναι να προβάλλει τις θετικές ιδέες, δράσεις και πληροφορίες από την Ελλάδα και τον κόσμο…