Η αυτογνωσία προϋποθέτει να έχουμε καλή σχέση με τον εαυτό μας και, όπως κάθε σχέση που αξίζει, απαιτεί χρόνο, ενέργεια …
Ποια η θέση της αυτογνωσίας στον αρχαίο ελληνικό κόσμο;
Ο όρος «αυτοβελτίωση» αποτελεί νεολογισμό που ξεπήδησε μέσα στα χρόνια, αναδεικνύοντας την εξέλιξη που έχει διαγράψει η κοινωνία ως προς την τοποθέτηση του ψυχισμού και του εαυτού στο επίκεντρο του ανθρώπινου ενδιαφέροντος. Ωστόσο, έχει ενδιαφέρον να δούμε ποια ήταν η θέση της αυτογνωσίας (του προγόνου, δηλαδή, της αυτοβελτίωσης) στον αρχαίο ελληνικό κόσμο.
Η αξία της αυτογνωσίας στην αρχαία ελληνική σκέψη
Η αξία της αυτογνωσίας κυριάρχησε στην αρχαία ελληνική σκέψη. Όπως είναι γνωστό το «γνώθι σ’ αυτόν» ήταν ένα από τα ρητά που ήταν χαραγμένα στο προπύλαιο του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς. Δέσποζε μαζί με άλλα αποφθέγματα της σκέψης που απεδείκνυαν ότι γνώμονας στην ανθρώπινη ζωή ήταν ο ανθρώπινος νους. Η αξία της αυτογνωσίας αποτέλεσε και αποτελεί μια από τις βασικές παραμέτρους για την ολοκλήρωση του ατόμου.
Η έννοια της αυτογνωσίας: σε ποιον ή ποια αποδίδεται το ρητό του «γνῶθι σαὐτόν»
Έχει αναφερθεί ότι ανήκε στον Σπαρτιάτη πολιτικό Χίλωνα, ένα από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Κατ’ άλλους αποδίδεται στο Θαλή το Μιλήσιο, στη Φημονόη, την πρώτη προμάντιδα του Δελφικού Μαντείου. Τέλος ο Πλάτωνας αναφέρει πως το ρητό για την αξία της αυτογνωσίας ήταν «προσφώνηση του θεού Απόλλωνα, σ’ όσους μπαίνουν στο ναό. Αντί να τους πει το συνηθισμένο «χαίρε» επειδή δεν πρέπει να ευχόμαστε ο ένας στον άλλο να χαιρόμαστε, αλλά να σωφρονούμε».
Το βαθύτερο νόημα του «γνῶθι σαὐτόν»
Το ρήμα «γιγνώσκω» για τους αρχαίους Έλληνες σήμαινε «μαθαίνω από παρατήρηση και έρευνα, κατανοώ και διακρίνω. Η ουσιαστική έρευνα, όμως, ξεκινά από τον ίδιο μας τον εαυτό. Η ουσιαστική γνώση αρχίζει μέσα από την ενδοσκόπηση.
Ο Σωκράτης με τη φράση του «ἓν οἶδα ὅτι οὐδέν οἶδα» θεωρούσε ότι η κατάκτηση της αυτογνωσίας είναι το προπύργιο της γνώσης. Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, το «ἓν οἶδα ὅτι οὐδέν οἶδα» συνδέεται, επίσης, με την απάντηση τη Πυθίας πως o Σωκράτης είναι σοφότερος, αφού είχε επίγνωση της άγνοιάς του. Παλαιότερα από τον Σωκράτη ο λυρικός ποιητής Πίνδαρος προκειμένου να τονίσει τη σημασία της αυτογνωσίας είχε πει χαρακτηριστικά «Μάθε ποιος είσαι και γίνε τέτοιος».
Ο Εφέσιος Προσωκρατικός φιλόσοφος Ηράκλειτος, υποστήριξε χαρακτηριστικά πως προσπαθώντας να κατακτήσει τη γνώση αρχικά «έψαξε βαθιά στον εαυτό του». Ο Ρωμαίος, αυτοκράτορας και ένας από τους σημαντικότερους Στωϊκούς φιλοσόφους Μάρκος Αυρήλιος με το παραινετικό ύφος που τον χαρακτήριζε στα έργα του θα τονίσει: «Βλέπε εντός σου».
Συμπέρασμα
Σε όλες τις περιόδους η αξία της αυτογνωσίας πρωτοστατεί στην αρχαία Ελληνική σκέψη. Η επίγνωση των προσωπικών ορίων, των μειονεκτημάτων και των πλεονεκτημάτων μας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την ολοκλήρωση. Η αυτογνωσία είναι βασική παράμετρος για την κατάκτηση της αληθινής σοφίας, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες. Είναι, όμως, αναγκαίο να αποτελεί στόχο για κάθε άτομο σε κάθε εποχή προκειμένου να κατακτήσει μια επιτυχημένη πορεία στη ζωή του. Γιατί, όπως έλεγε ο Κινέζος φιλόσοφος Λάο Τσε: «Όποιος ξέρει τους άλλους, έχει γνώση. Όποιος ξέρει τον εαυτό του, έχει σοφία».
