Πες μου με τι σειρά γεννήθηκες, να σου πω ποιος είσαι…
Η σειρά με την οποία γεννιέται ένα παιδί μέσα σε μια οικογένεια σίγουρα δεν αποτελεί επιλογή του, αλλά επηρεάζει τον χαρακτήρα του όσο λίγα πράγματα. Κάτι τόσο τυχαίο είναι ικανό να διαμορφώσει κατά συγκεκριμένο τρόπο έναν άνθρωπο και σε πολλούς τομείς. Ας δούμε όλες τις περιπτώσεις και πώς αυτές ρυθμίζουν αυτό που είμαστε και ας αναρωτηθεί ο καθένας μας στο τέλος του άρθρου κατά πόσο βρίσκουν αυτά εφαρμογή στη δική του περίπτωση!
Προνόμια και ευθύνες για το πρωτότοκο παιδί
Το πρώτο παιδί της οικογένειας γεννιέται σε ένα περιβάλλον όπου οτιδήποτε κάνει αποτελεί κάτι «καινούριο», μια ολότελα ξεχωριστή εμπειρία για τους γονείς. Υπό αυτή την έννοια περνά ένα διάστημα της ζωής του, πριν τη γέννηση του δεύτερου παιδιού, στο οποίο νιώθει ιδιαίτερα σημαντικό, λαμβάνοντας την αμέριστη προσοχή όλων. Η κατάσταση αυτή παρέχει ιδιαίτερα προνόμια στο πρωτότοκο παιδί, έχει όμως και αρνητικές πλευρές, καθώς οι γονείς εναποθέτουν στο πρωτότοκο όλα τα όνειρα και τις υψηλές προσδοκίες τους. Έτσι, εκείνο αισθάνεται ιδιαίτερη πίεση να επιτύχει σε όλους τους τομείς της ζωής του, νιώθοντας το βάρος των προσδοκιών των γονιών στους ώμους του από πολύ νεαρή ηλικία. Σε αυτό το πλαίσιο, το μεγαλύτερο παιδί βιώνει τον ερχομό του δεύτερου παιδιού ως μια μεγάλη απειλή που το γεμίζει ζήλια, θυμό αλλά και πολλές ενοχές για τα συναισθήματά του. Πολλά πρωτότοκα παιδιά αντιδρούν με επιθετικότητα σ’ αυτή την νέα κατάσταση ή βάζουν τα δυνατά τους για να ξεχωρίσουν ακόμη περισσότερο. Το θετικό στοιχείο εδώ είναι ότι στα μάτια των μικρότερων αδερφών τους παραμένουν για πάντα οι «πρωτοπόροι».
Ζήλια και ανταγωνισμός για το δεύτερο παιδί
Από τη στιγμή που θα γεννηθεί, μοιράζεται στην προσοχή των μελών της οικογένειας του με ένα άλλο παιδί. Η παρουσία του πρώτου παιδιού αποτελεί για το ίδιο σημείο αναφοράς, σύμμαχο, άλλα κυρίως, πρότυπο και ανταγωνιστή. Γι’ αυτό και συμπεριφέρεται σαν να βρίσκεται σε μια κούρσα δρόμου και τελεί σε πλήρη εγρήγορση. Αυτός ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα δύο πρώτα παιδιά επηρεάζει τη μετέπειτα πορεία της ζωής τους. Το δεύτερο παιδί αναπτύσσει μια ικανότητα να βρίσκει τα αδύναμα σημεία του μεγαλύτερου και να προσπαθεί να κερδίσει τον έπαινο από τους γονείς, τους δασκάλους κα., σημειώνοντας επιτυχίες στους τομείς που ο μεγαλύτερος αδερφός του έχει αποτύχει. Εάν το ένα παιδί έχει κάποιο ταλέντο σε έναν τομέα, το άλλο παλεύει για αναγνώριση αναπτύσσοντας άλλες ικανότητες. Το δεύτερο παιδί όμως αντιμετωπίζεται πάντα από τους δυο γονείς με μεγαλύτερη εμπειρία και σύνεση. Έτσι, μεγαλώνει συνήθως σε μια πιο ήπια κατάσταση, με γονείς πιο σίγουρους για το ρόλο τους και πιο ήρεμους.
Ο Βενιαμίν της οικογένειας
Το μικρότερο παιδί μεγαλώνει σε μια ιδιαίτερη αντιφατική κατάσταση: τη μια στιγμή δέχεται αγκαλιές και χάδια απ’ όλους, και την άλλη έλλειψη εμπιστοσύνης και κοροϊδίες. Είναι γεγονός ότι, συχνά, τα μικρότερα παιδιά βιώνουν έλλειψη σεβασμού, ιδιαίτερα από τα αδέρφια τους, που είναι πάντα πιο δυνατά, πιο έξυπνα, πιο ικανά…
Παράλληλα, οι γονείς είναι συνήθως πιο χαλαροί κατά την ανατροφή του μικρότερου παιδιού, γιατί έχουν πια αποκτήσει εμπειρία, αλλά και γιατί διαθέτουν λιγότερο χρόνο να μοιράσουν στη φροντίδα των παιδιών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα μικρότερα παιδιά μοιάζουν να έχουν περισσότερο από τον καθένα την ανάγκη της προσοχής για τα επιτεύγματά τους και όχι μόνο για τις αστείες γκριμάτσες τους ή τη χαριτωμένη φυσιογνωμία τους, συνειδητοποιώντας από πολύ νωρίς ότι πρέπει να αγωνιστούν σκληρά στη ζωή τους για να τους πάρουν οι άλλοι στα σοβαρά. Ως πιο αδύναμα και ηλικιακά και σωματικά, συχνά εφευρίσκουν διαφορετικούς τρόπους, προκειμένου να ξεχωρίσουν και να κερδίσουν την προσοχή. Αποκτούν, για παράδειγμα, ιδιαίτερες κοινωνικές δεξιότητες, ευφράδεια λόγου και έκφρασης συναισθήματος. Παράλληλα, φαίνεται να διατηρούν για πάντα την παιδικότητά τους, μιας και γρήγορα ανακαλύπτουν ότι και αυτή τους προσφέρει την προσοχή και τη συμπάθεια όλων.
Μοναχοπαίδι- ο «εκλεκτός» των γονιών
Για το μοναχοπαίδι ισχύουν όσα αναφέρθηκαν για τα μεγαλύτερα παιδιά αλλά σε πιο έντονο βαθμό, μιας και παραμένει για πάντα ο/η «εκλεκτός/η» στην καρδιά των γονέων και δεν βιώνει ποτέ τη στιγμή της εκθρόνισης από τη γέννηση ενός δεύτερου παιδιού. Σε αυτή την περίπτωση, βέβαια, οι προσδοκίες των γονιών γιγαντώνονται, οδηγώντας συχνά το μοναδικό παιδί της οικογένειας στην αίσθηση του ό,τι και αν κάνει δεν θα είναι ποτέ εντελώς «τέλειο».
Είναι γεγονός ότι τα μοναχοπαίδια έχουν να αντιμετωπίσουν κάποια σημαντικά ζητήματα, όπως το θέμα της μοναξιάς που βιώνουν λόγω της απουσίας άλλων παιδιών μέσα στο σπίτι ή την ανάγκη κοινωνικοποίησης μέσα από άλλες σχέσεις καθώς στερούνται την αλληλεπίδραση με τα αδέρφια τους. Παράλληλα, περνούν συχνά μεγάλο μέρος της ζωής τους με ενήλικες, γεγονός που τα βοηθά να ωριμάσουν πιο γρήγορα, συχνά μάλιστα να αποκτήσουν και δεξιότητες, όπως γλωσσικές, αλλά και άλλες εμπειρίες επιμορφωτικές, πολιτισμικές, που δεν έχουν άλλα παιδιά μεγαλύτερων οικογενειών. Είναι γεγονός, πάντως, ότι τα μοναχοπαίδια σχετίζονται με μεγαλύτερη άνεση με αρκετά μεγαλύτερους ή μικρότερους τους, έχοντας προσαρμοστεί σε μια τέτοιου είδους ηλικιακή διαβάθμιση στις κοινωνικές επαφές τους.
Η σειρά γέννησης διαμορφώνει χαρακτήρα
Η σειρά που θα γεννηθεί κάποιος θα του προσφέρει σημαντικά οφέλη αλλά και αρκετές δυσκολίες. Θα οδηγήσει στη διαμόρφωση του χαρακτήρα του, στην ιδέα που θα έχει για το περιβάλλον γύρω του, στις προσδοκίες που θα έχουν από εκείνον, αλλά και σε αυτές που θα έχει εκείνος από τον κόσμο. Είναι πραγματικά, λοιπόν, θαυμαστό πώς κάτι τόσο τυχαίο και πάνω από τις δυνάμεις μας, μας καθορίζει για πάντα.
