Όσα θα θέλατε να γνωρίζετε για την οστεοπόρωση – Α΄ Μέρος
Η οστεοπόρωση αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα σύγχρονα ιατροκοινωνικά προβλήματα σε όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα όμως στις χώρες της Δύσης. Αποτελεί παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από ελάττωση της οστικής μάζας, διαταραχή της μικροαρχιτεκτονικής του οστού και αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων. Στο Α΄ μέρος του άρθρου πρόκειται να συζητηθούν οι μορφές της οστεοπόρωσης και να ανιχνευθούν οι λόγοι που την προκαλούν. Στο Β΄ μέρος του άρθρου θα συζητηθούν τα συμπτώματα της οστεοπόρωσης, η διάγνωσή της και η πρόληψη και θεραπεία της μέσα από την άσκηση, τη σωστή διατροφή και τα φάρμακα.
Η οστεοπόρωση είναι δυνατό να διαιρεθεί σε δύο κατηγορίες:
- Τη γενικευμένη μορφή:
- πρωτοπαθή
- δευτεροπαθή
- Την τοπική μορφή.
1. Γενικευμένη μορφή οστεοπόρωσης
Στην πρωτοπαθή οστεοπόρωση ανήκουν:
α) Η μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση,
β) η γεροντική οστεοπόρωση και
γ) η ιδιοπαθής οστεοπόρωση, που εμφανίζεται σε αγόρια και κορίτσια στην εφηβική ηλικία, αλλά και σε νεαρούς ενήλικες άνδρες και γυναίκες και έχει σχετικά περιορισμένη χρονική διάρκεια.
Την δευτεροπαθή οστεοπόρωση την προκαλούν ορισμένες παθήσεις:
- νόσος του Cushing,
- διαβήτης,
- υπερπαραθυρεοειδισμός,
- χρήση κορτικοειδών,
- πολλαπλούν μυέλωμα κ.ά.
2.Τοπική μορφή οστεοπόρωσης
Σε αυτήν ανήκουν:
- Η οστεοπόρωση μετά από ακινητοποίηση καταγμάτων,
- η οστεοπόρωση ή οστική ατροφία Sudeck,
- η ιδιοπαθής παροδική οστεοπόρωση μιας άρθρωσης, κυρίως του ισχίου κ.ά.
Παράγοντες κινδύνου
Διακρίνονται σε:
Α) Κύριους και
Β) Δευτερεύοντες.
Α) Κύριοι παράγοντες κινδύνου είναι:
1) H ελαττωμένη κορυφαία οστική μάζα και
2) ο αυξημένος ρυθμός οστικής απώλειας.
Πότε δημιουργείται η οστεοπόρωση;
Η οστεοπόρωση βασικά προκαλείται από τη διαταραχή στην ισορροπία ανάμεσα στην οστεοπαραγωγή και την οστική αποδόμηση που συνεχίζεται διά βίου στον ανθρώπινο σκελετό. Φυσιολογικά η οστική μάζα (πυκνότητα) αυξάνεται προοδευτικά όσο ο σκελετός αναπτύσσεται και εξακολουθεί να αυξάνεται μέχρι την ηλικία των 35 περίπου ετών, οπότε φθάνει στο μέγιστο επίπεδο.
Παράγοντες που επηρεάζουν την οστική μάζα
Η κορυφαία αυτή οστική μάζα επηρεάζεται σημαντικά από τη διατροφή, το φύλο, τη φυλή, τη μυϊκή άσκηση και βεβαίως τη φυσιολογική λειτουργία των διαφόρων οργάνων του σώματος. Έτσι, η κορυφαία οστική μάζα στους άνδρες είναι 20-30% μεγαλύτερη από την οστική μάζα των γυναικών και 10-20% μεγαλύτερη στη μαύρη φυλή σε σχέση προς την λευκή.
Η απώλεια της οστικής μάζας μετά την ηλικία των 35 ετών
Μετά την ηλικία των 35 περίπου ετών αρχίζει βαθμιαία η απώλεια οστικής μάζας που αποτελεί φυσιολογικό φαινόμενο και συνεχίζεται με διακυμάνσεις σε όλη την υπόλοιπη ζωή. Ο ρυθμός απώλειας είναι αρχικά ίδιος στους άνδρες και στις γυναίκες και κυμαίνεται από 0,3-0,5% το χρόνο. Το φυσιολογικό αυτό ρυθμό απώλειας ακολουθεί στις γυναίκες φάση επιταχυνόμενης οστικής απώλειας της τάξεως του 2-3% το χρόνο, που αρχίζει στην περίοδο της εμμηνόπαυσης και συνδέεται στενά με την ελάττωση του επιπέδου των οιστρογόνων στο αίμα. Η φάση αυτή σύμφωνα με τις υπάρχουσες μέχρι σήμερα γνώσεις διαρκεί 6-10 χρόνια, οπότε επανέρχεται σε βραδύ ρυθμό οστικής απώλειας που φθάνει το 0,3-0,5%. Σε μερικές γυναίκες (20%) ο ρυθμός αυτός οστικής απώλειας είναι μεγαλύτερος του 3% (έως 7%). Στις γυναίκες αυτές η οστεοπόρωση πρέπει έγκαιρα να διαγνωσθεί και να αντιμετωπισθεί.
Οστεοπόρωση και τρόπος αντιμετώπισής της
Όταν η κορυφαία οστική μάζα (πυκνότητα) είναι μεγάλη και ο ρυθμός οστικής απώλειας φυσιολογικός, δεν δημιουργείται οστεοπόρωση. Οστεοπόρωση δημιουργείται, όταν η οστική μάζα ενός ατόμου που φθάνει το μέγιστο στην ηλικία των 35 περίπου ετών είναι χαμηλή ή όταν ο ρυθμός οστικής απώλειας είναι αυξημένος ή υπάρχει συνδυασμός και των δύο. Γι’ αυτό η φιλοσοφία της σύγχρονης αντιμετώπισης της οστεοπόρωσης συγκεντρώνεται στους δύο αυτούς στόχους, δηλαδή τη μεγιστοποίηση της κορυφαίας οστικής μάζας (πρωτογενής πρόληψη) και την ελαχιστοποίηση των οστικών απωλειών (δευτερογενής πρόληψη).
Β) Δευτερεύοντες παράγοντες κινδύνου της εμφάνισης οστεοπόρωσης είναι:
1. Η εμμηνόπαυση στις γυναίκες. Φυσιολογική ή χειρουργική λόγω ελάττωσης του επιπέδου των οιστρογόνων.
2. Χρόνια ανεπάρκεια πρόσληψης ασβεστίου αλλά και ανεπαρκής απορρόφησή του από το έντερο και καθήλωσή του στα οστά (κυρίως λόγω έλλειψης βιταμίνης D).
3. Ο περιορισμός της φυσιολογικής κίνησης (βάδισμα, τρέξιμο) που είναι αποτέλεσμα της μηχανοποίησης της ζωής μας (αυτοκίνητα, ηλεκτρικά πλυντήρια, ηλεκτρικές σκούπες, πλυντήρια πιάτων κ.τ.λ.), στερεί το μυοσκελετικό σύστημα από το σπουδαιότερο ερέθισμα που συμβάλλει στη διάπλαση και ανακατασκευή του σκελετού σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Η υπερβολική εντούτοις άσκηση σε νέα κορίτσια, αθλήτριες μπορεί να προκαλέσει αμηνόρροια με αποτέλεσμα την ελάττωση της οστικής πυκνότητας.
4. Αυξημένη κατανάλωση πρωτεϊνών (κρεατοφαγία), διότι αυξάνει την αποβολή ασβεστίου από τα ούρα. Είναι ένας από τους παράγοντες που εξηγεί τη μεγαλύτερη συχνότητα οστεοπόρωσης στις χώρες της Δύσης.
5. Το κάπνισμα. Υπάρχουν σήμερα σαφείς ενδείξεις ότι σε καπνίστριες γυναίκες ο ρυθμός οστικής απώλειας είναι αυξημένος με αποτέλεσμα την αυξημένη συχνότητα καταγμάτων στους σπονδύλους. Το τελευταίο πιθανώς οφείλεται σε:
α) Επιτάχυνση καταστροφής των οιστρογόνων,
β) ελάττωση της δραστηριότητας των οστεοβλαστών και
γ) πρόωρη εμμηνόπαυση.
6. Η κατάχρηση οινοπνευματωδών ποτών συνδυάζεται πολύ συχνά με οστεοπόρωση τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες. Αυτό οφείλεται πιθανώς σε άμεση τοξική δράση του οινοπνεύματος πάνω στους οστεοβλάστες καθώς και στην ελάττωση της απορρόφησης του ασβεστίου από το έντερο, επειδή το οινόπνευμα επηρεάζει τον μεταβολισμό της βιταμίνης D.
7. Κατάχρηση καφέ και τσαγιού επειδή προκαλούν ασβεστιουρία.
8. Το φύλο. Η οστεοπόρωση είναι συχνότερη στις γυναίκες παρά στους άνδρες.
9. Η φυλή. Παρατηρείται συχνότερα στους λευκούς παρά στους μαύρους, επειδή οι τελευταίοι έχουν μεγαλύτερη οστική μάζα.
10. Οικογενής προδιάθεση. Υπάρχουν οικογένειες με πολλά μέλη που πάσχουν από οστεοπόρωση χωρίς να διαπιστώνεται παθολογική αιτία.
11. Ιδιοσυστασία. Η οστεοπόρωση είναι συχνότερη σε μικρόσωμες λεπτές γυναίκες με ξανθά μαλλιά και λεπτή επιδερμίδα. Σπάνια, παρατηρείται σε παχιές γυναίκες.
Συχνότητα
Στην Ελλάδα έχει βρεθεί ότι σε άτομα άνω των 60 χρόνων το 19% των γυναικών και 11 % των ανδρών παρουσιάζουν οστεοπόρωση.
«Το κείμενο αποτελεί μια συνεργασία του flowmagazine.gr με τον κ. Τσαπακίδη. Για περισσότερα κείμενα του συγκεκριμένου αρθρογράφου πατήστε εδώ»
