Οι τύποι γονέων και η συναισθηματική υγεία των παιδιών

Παρατηρείται ανά τα χρόνια πως μεγάλη μερίδα γονέων δίνει βάση στην πνευματική καλλιέργεια των παιδιών, γεγονός που συνδέεται άμεσα με τις σπουδές. Θεωρούν πως η νοητική καλλιέργεια σε υψηλά επίπεδα και οι ανάλογες σπουδές εξασφαλίζουν στο παιδί και μετέπειτα ενήλικα, επιτυχία και καταξίωση. Με άλλα λόγια όσο υψηλότερες οι επιδόσεις – κυρίως στο σχολείο – τόσο εγγυώνται αποκατάσταση και αποδεικνύονται οι ικανότητες του νέου.

Φυσικά κάτι τέτοιο δεν υφίσταται, μιας και δεν λαμβάνουμε υπόψη μας πέρα από τη νοητική επάρκεια και τη συναισθηματική. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι ο κλάδος που εξετάζει το κατά πόσο ένα άτομο αντιλαμβάνεται και αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, αλλά και κατά πόσο αφουγκράζεται τη συναισθηματική κατάσταση των υπολοίπων. Η ικανότητα αυτή συνδέεται με την καλή διαχείριση και ψυχραιμία απέναντι στα γεγονότα. Όσο υψηλότερος ο δείκτης συναισθηματικής νοημοσύνης ενός ανθρώπου, τόσο είναι σε θέση και ικανός να διαχειρίζεται καταστάσεις, να διεκδικεί εκείνα που του ανήκουν, να ελέγχει τα πάθη του και να επιλύει προβλήματα.

Πώς χτίζεται ο συναισθηματικός κόσμος του παιδιού

Οι γονείς και το οικογενειακό περιβάλλον χτίζουν το συναισθηματικό κόσμο του παιδιού από τα πρώτα στάδια της ζωής του. Είναι εκείνοι που τα διδάσκουν και τα καθοδηγούν για τον τρόπο ζωής από τα πρώτα τους βήματα. Ο τρόπος λοιπόν που θα αλληλεπιδρά ένας γονέας με το παιδί του αλλά και ο τρόπος διαπαιδαγώγησης που θα ακολουθήσει είναι ιδιαίτερα σημαντικός, αφού σχετίζεται άμεσα με τον νέο που θα βγει αργότερα στην κοινωνία. Επομένως, η ανάπτυξη συναισθηματικά υγιέστερων παιδιών είναι σε μεγάλο βαθμό έργο της οικογένειας, που αποτελεί ένα πρωταρχικό στάδιο σχολείου και αργότερα το σχολείο μία μικρογραφία της κοινωνίας, ώστε το παιδί είναι σε θέση να ανταπεξέλθει πλέον ως ενήλικας, θωρακισμένος με τα αγαθά που στην πραγματικότητα χρειάζεται.

Διαβάστε Επίσης: Γονείς, τα παιδιά χρειάζονται άνευ όρων αποδοχή και όχι άνευ όρων παροχές!

Η συναισθηματική νοημοσύνη διακρίνει τέσσερις διαφορετικούς τύπους γονέων.

• Οι στοργικοί και παραχωρητικοί γονείς αποδέχονται κάθε έκφραση συναισθήματος. Από τη μία εκφράζουν με στοργή όσα θέλουν στο παιδί και από την άλλη το ενθαρρύνουν σε κάθε κίνηση που αποδεικνύει αυτονομία. Παρόλα αυτά, δεν τονίζουν τα όρια και δεν επισημαίνουν τη σημασία του συναισθήματος. Το παιδί αποκτά ως ένα βαθμό συναισθηματική σταθερότητα και δημιουργική διάθεση, όμως έχει διδαχτεί έναν τρόπο εκτόνωσης ως προς την επίλυση των προβλημάτων, με αποτέλεσμα να δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί ή να κοινωνικοποιηθεί σε φιλικό επίπεδο. Είναι διαθέσιμοι να αφιερώσουν χρόνο σε ένα παιδί που μοιάζει φοβισμένο ή κυριεύεται από το αίσθημα του θυμού και είναι σε θέση λόγω της ευαισθησίας τους να επικοινωνήσουν. Διαθέτουν πλήρη επίγνωση των δικών τους συναισθημάτων και διατηρούν τον αυτοέλεγχο. Τα παιδιά δεν αισθάνονται άγχος στην ιδέα της επικοινωνίας.
• Οι αποστασιοποιημένοι ή αλλιώς απορριπτικοί γονείς φαίνεται να δυσκολεύονται να διαχειριστούν και οι ίδιοι τα όποια συναισθήματα των παιδιών τους. Θεωρούν πως η διαχείριση του συναισθήματος δεν κατέχει σημαντική θέση στη διαπαιδαγώγηση και αγνοούν τον τρόπο που θα το καλλιεργήσουν. Τα παιδιά σε αυτή την περίπτωση παρουσιάζονται επιθετικά και δυσκολεύονται να επιλύσουν προβλήματα, επειδή, όπως και οι γονείς τους, θεωρούν πως χρειάζεται απλά χρόνος για να λυθούν. Στην ουσία αναστέλλουν κάθε συναίσθημα, επιρρίπτουν τις ευθύνες αλλού και αδυνατούν να εκφραστούν. Οι νέοι που προέρχονται από αυτόν τον τύπο γονέων, ταυτίζονται με άλλες ομάδες νέων, υιοθετούν ξένα χαρακτηριστικά και στη συνέχεια η συμπεριφορά αλλά και η πορεία τους κρίνονται σε μεγάλο βαθμό από την ομάδα που έχουν ταχθεί. Δεν υποστηρίζουν τις επιλογές και τα συναισθήματά τους, επομένως χαρακτηρίζονται από κοινωνική και συναισθηματική αστάθεια.
• Οι επικριτικοί και εχθρικοί γονείς κλείνουν στον αυστηρό έλεγχο και σε μία απορριπτική στάση για τα πάντα που αφορούν επιλογές του παιδιού. Στην πραγματικότητα, ενώ απαιτούν από το ίδιο να αυτονομηθεί και να κάνει τις δικές του επιλογές, δεν είναι σε θέση να το διδάξουν και επικεντρώνονται στο να καθοδηγούν οι ίδιοι κάθε κίνηση του παιδιού. Κρίνουν τα συναισθήματα, με έμμεσο ή άμεσο τρόπο προσβάλλουν εκείνο που εκφράζει αρνητικά συναισθήματα και επιμένουν πως η έκφραση δεν οδηγεί στην ομαλή εξέλιξη. Ταυτίζουν το αρνητικό συναίσθημα με έναν κακότροπο χαρακτήρα και επιδεινώνουν τις συγκρούσεις. Τα ίδια τα παιδιά αντιλαμβάνονται αυτή τη συμπεριφορά ως αποστροφή από τα πάντα και επιθετικότητα προς τους άλλους. Αναπτύσσεται το αίσθημα του φόβου, υποκριτική στάση και σημεία εξάρτησης.

Χωρίς να το θέλουν πιστεύουν πως το συναίσθημα οδηγεί πάντα σε λανθασμένους δρόμους, δεν μπορούν να  πιστέψουν στον εαυτό τους και καλλιεργούν αρνητισμό και σκληρότητα. Πιέζουν συναισθηματικά εκείνους που τους προκαλούν έντονα θετικά συναισθήματα, διότι στα πλαίσια της εχθρότητας των γονιών τους, αισθάνονται απειλή σε ό, τι μοιάζει συναισθηματικά όμορφο. Αντιμετωπίζουν τόσο τη ζωή όσο και τον ίδιο τους τον εαυτό με σκληρότητα και παρουσιάζουν σημάδια ψυχοπαθητικής προσωπικότητας.

Διαβάστε Επίσης: Καλοί γονείς: Υπάρχει συνταγή επιτυχίας;

• Οι υπερπροστατευτικοί γονείς καθιστούν το παιδί έρμαιο της φροντίδας και της προσοχής τους. Η κάθε επιθυμία του είναι για αυτούς διαταγή και εύκολα ξεπερνούν τα όρια που χρειάζεται να θέσει ένας γονέας. Καλλιεργούν την εγωπάθεια του παιδιού, την εξάρτηση και μία ναρκισσιστική διάθεση που στην πραγματικότητα αποτελεί μία ανασφάλεια και σημάδια κατωτερότητας. Τα παιδιά που ανήκουν σε τέτοιες οικογένειες πολύ εύκολα εκφράζουν φόβο για τους συνομηλίκους τους ή ως προς το σχολικό περιβάλλον, διότι δυσκολεύονται να αντιμετωπίσουν ανθρώπους που θα τους αντιμετωπίσουν στο ίδιο επίπεδο με άλλους. Το συναίσθημα καταπνίγεται και ο τρόπος έκφρασης διακρίνεται από σύγχυση. Στην περίπτωση που μία κατάσταση δεν έχει τη τροπή που το παιδί θέλει, μπορεί να παρουσιάσει νευρωτική συμπεριφορά.

Υπάρχει τελικά ο ιδανικός γονέας;

Ιδανικός γονέας με την πλήρη έννοια του όρου ενδεχομένως να μην υπάρχει, μπορούμε όμως να μιλάμε για γονείς που με τη στάση και τη συμπεριφορά τους δημιουργούν ψυχικά υγιείς προσωπικότητες και μία σταθερότητα πού βοηθά κάθε παιδί να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε πρόκληση. Κάθε μορφή διαπαιδαγώγησης χρειάζεται να βασίζεται σε προσωπικά βιώματα, στη μίμηση, την αγάπη και την κατανόηση. Ο γονέας είναι εκείνος που χρειάζεται να εξασφαλίσει τις κατάλληλες συνθήκες για μία όμορφη οικογενειακή ατμόσφαιρα. Σε κάθε περίπτωση πάντως εκείνο που το παιδί θα πάρει από τους γονείς του, εκείνο θα δώσει αργότερα ως φίλος, σύντροφος, γονέας και ως άνθρωπος σε έναν κόσμο που δεν δίνει πάντα δεύτερες ευκαιρίες.

Συντάκτης: Χρυσούλα Μουλαρτζή, Πτυχιούχος Φιλοσοφικής με ειδίκευση στην Ψυχολογία, Ειδική Παιδαγωγός

Influence:

Είμαι απόφοιτος του Τμήματος Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής Ιωαννίνων και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος…