Οι “σύγχρονες” φράσεις του Ομήρου
O Όμηρος και τα έπη του, η Ιλιάδα και η Οδύσσεια, μπορεί να μας συγκινούν ακόμη και σήμερα, ωστόσο πολλοί τα θεωρούν εξαιρετικά… παλαιά για τη σύγχρονη ζωή. Δεν είναι καθόλου έτσι. Τα ομηρικά έπη μπορεί να μην διαβάζονται με τόση μανία, όπως άλλοτε, όμως στο καθημερινό μας λεξιλόγιο και φρασεολόγιο έχουν παραμείνει αναλλοίωτες μετά από τόσες χιλιάδες χρόνια οι φιγούρες που έπλασε η φαντασία του μεγάλου πατέρα της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας και τα λόγια που έβαλε στο στόμα των ηρώων του. Για να μην… ξεχνιόμαστε, λοιπόν, ορίστε δέκα από αυτά που τα συναντάμε σχεδόν καθημερινά:
- «Άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου». Χρησιμοποιούμε τη φράση όταν θέλουμε να δείξουμε μια φαινομενικά αθώα ενέργεια που ως συνέπειά της φέρνει μύριες καταστροφές. Ο Οδυσσέας πήρε από τον θεό των ανέμων Αίολο ένα σακί που μέσα του είχε κλεισμένους όλους τους ανέμους. Οι σύντροφοι του Οδυσσέα το άνοιξαν από περιέργεια κι αμέσως πετάχθηκαν έξω οι αέρηδες και απομάκρυναν περισσότερο το πλοίο από την Ιθάκη.
- «Εκατόμβη»…. Στην Ιλιάδα έτσι λεγόταν η θυσία εκατό βοδιών, που γινόταν σε εξαιρετικές περιπτώσεις εξευμενισμού των θεών και σήμαινε, βέβαια, τεράστια αιματοχυσία. Στο σύγχρονο λεξιλόγιο συμβολίζει την μεγάλη καταστροφή, με πολυάριθμες ανθρώπινες απώλειες.
- «Επί ξυρού ακμής». Τη φράση τη χρησιμοποιούμε για να δείξουμε το πραγματικά κρίσιμο σημείο, την πραγματική «κόψη του ξυραφιού». Ο Όμηρος την έβαλε στο στόμα του Νέστορα, στο διάλογο που έκανε με τον Διομήδη και την προσπάθεια που έκανε να τον ξεσηκώσει εναντίον των Τρώων.
- «Από τη Σκύλλα στη Χάρυβδη»… Το λέμε όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε δύο δυσκολίες και οφείλουμε να ξεφύγουμε και από τις δύο την ίδια στιγμή. Η Σκύλλα και η Χάρυβδη ήταν μυθικά τέρατα που κατοικούσαν στις δύο ακτές του Βοσπόρου και εμπόδιζαν τα πλοία να περάσουν τα στενά. Ο Οδυσσέας πέρασε από τα στενά στην αγωνιώδη προσπάθειά του να φτάσει στην Ιθάκη.
- «Αιδώς Αργείοι». Επιφώνημα ντροπής, που το επικαλείται κάποιος κυρίως με στόχο να καταδείξει την υποκρισία του συνομιλητή του. Το είπε στην Ιλιάδα ο Στέντορας, στην προσπάθειά του να φέρει στο φιλότιμο τους Αργείους μετά την αποχώρηση του Αχιλλέα από τη μάχη.
- «Ήχησαν σειρήνες»… Όταν κάποιος χάνει τα μυαλά του από μία δελεαστική πρόταση που του γίνεται. Οι Σειρήνες ήταν κι αυτές ανθρωπόμορφα τέρατα, με εξαιρετικά μελωδική φωνή, που προσπαθούσαν να προσελκύσουν τους ναυτικούς με το τραγούδι τους κι όταν αυτοί γκρεμοτσακίζονταν στα βράχια τους κατασπάραζαν. Ο Οδυσσέας έκλεισε τα αυτιά των ναυτών του με βουλοκέρι και ο ίδιος δέθηκε στο κατάρτι για να μην υποκύψει στο δέλεαρ.
-
«Δούρειος Ίππος». Ένα πονηρό τέχνασμα για να πετύχω έναν στόχο, να παραπλανήσω τον αντίπαλο και να τον νικήσω με δόλο. Το γνωστό ξύλινο άλογο, στην κοιλιά του οποίου κρύφτηκαν οι Έλληνες και πέρασαν μέσα από τα τείχη της Τροίας. - «Υφαίνω το πανί της Πηνελόπης»… Όταν αναβάλλω κάτι, όταν καθυστερώ σκοπίμως να τελειώσω μια δουλειά. Έτσι και η Πηνελόπη, που είχε υποσχεθεί στους μνηστήρες πως θα διάλεγε το νέο της σύζυγο όταν θα τελείωνε το ύφασμα, το ύφαινε το πρωί και το ξήλωνε το βράδυ.
- «Επεα Πτερόεντα». Τόσο στην Ιλιάδα, όσο και (μεταφορικά πάντα) στη σύγχρονη γλώσσα, η φράση σημαίνει τις κατηγορίες που εκτοξεύονται χωρίς αποδείξεις, διότι τα λόγια… πετούν όταν δεν μπορούν να στηριχθούν σε χειροπιαστά, πειστικά επιχειρήματα.
- «Αχίλλειος πτέρνα». Το αδύνατο σημείο ενός ανθρώπου. Σύμφωνα με την Ιλιάδα ο Αχιλλέας ήταν άτρωτος εκτός από την πτέρνα, το σημείο που τον έπιασε η μητέρα του όταν τον βύθισε στα νερά της Στυγός.
