Οι ψυχολογικές επιπτώσεις του σχολικού εκφοβισμού

Το πείραγμα μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε εκφοβισμό αν συμβαίνει για μεγάλο χρονικό διάστημα και κυρίως αν αντιληφθεί το παιδί ότι οι πράξεις των άλλων δεν διέπονται από αστείο και ξεπερνούν τα όρια του παιχνιδιού.

Ο σχολικός εκφοβισμός είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται όλο και συχνότερα. Καθημερινά σχεδόν γίνονται γνωστά περιστατικά βίας και δημοσιεύονται βίντεο με ξυλοδαρμούς μαθητών από συμμαθητές τους και μάλιστα εντός του σχολείου. Πρόκειται για ένα σύνθετο φαινόμενο που περιλαμβάνει εκτός από την άσκηση φυσικής βίας, την κοινωνική απομόνωση ή αποκλεισμό μαθητών, τη σεξουαλική παρενόχληση, τη χρησιμοποίηση υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων, απειλές και εκβιασμούς, κλοπές ή ζημιές προσωπικών αντικειμένων του θύματος, επιδιωκόμενη απομάκρυνση των φίλων και διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών.

Μάλιστα, με την εξέλιξη της τεχνολογίας, εμφανίζεται και με τη μορφή του κυβερνοεκφοβισμού (cyber bullying), όπου ο θύτης με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων εκδηλώνει μια επαναλαμβανόμενη επιθετική, σκόπιμη πράξη και μπορεί να δρα ανώνυμα διασπείροντας προσβολές μέσω διαδικτύου.

Πρόσωπα που εμπλέκονται

Τα πρόσωπα που εμπλέκονται σε τέτοιες καταστάσεις διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες, τους θύτες, τα θύματα και τους παρατηρητές. Οι θύτες είναι συνήθως τα παιδιά που έχουν έντονη αυτοπεποίθηση, θυμώνουν εύκολα, δυσκολεύονται να δεχτούν τη ματαίωση των επιθυμιών τους, νιώθουν ότι οι άλλοι είναι απειλητικοί απέναντί τους και θεωρούν τη βία αποδεκτό τρόπο επίλυσης των διαφορών.

Τα θύματα είναι άτομα αγχώδη, ανασφαλή, αδύναμα σωματικά, ευαίσθητα και μοναχικά. Αποτελούν εύκολο στόχο, καθώς δεν αντιδρούν και θεωρούνται ότι βρίσκονται στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα.

Οι παρατηρητές πάλι είναι άτομα που τις περισσότερες φορές κρατούν μια ουδέτερη στάση· δεν ασκούν βία, ούτε όμως υπερασπίζονται το θύμα, απλώς παρακολουθούν όσα εκτυλίσσονται. Σε οποιαδήποτε περίπτωση η εμπλοκή σε μια τέτοια κατάσταση επηρεάζει ψυχολογικά όχι μόνο το θύμα, αλλά και τους θύτες και τους παρατηρητές.

Συναισθήματα των θυμάτων

Τα θύματα συνήθως νιώθουν θυμό, ντροπή, φόβο και ενοχή. Επίσης, μπορεί να υποφέρουν από κατάθλιψη και να έχουν τάσεις αυτοκτονίας, οι οποίες μπορεί να τους συνοδεύουν ακόμη και στην ενήλικη ζωή τους. Είναι πιθανό να εμφανίσουν ψυχωσικά συμπτώματα κατά την εφηβεία. Μπορεί να παρουσιάσουν μείωση στη σχολική τους επίδοση, να απουσιάζουν συχνά ή ακόμη και να εγκαταλείψουν το σχολείο. Επιπλέον, έχουν αυξημένες πιθανότητες να αντιδράσουν με πολύ βίαιο τρόπο. Εμφανίζουν αυξημένο αίσθημα θλίψης και μοναξιάς, αλλαγές στον ύπνο και στις διατροφικές συνήθειες και μειωμένο ενδιαφέρον για δραστηριότητες. Δυσκολεύονται να προσαρμοστούν κοινωνικά και συναισθηματικά.

Ψυχολογικές επιπτώσεις στους θύτες

Τα παιδιά που εκφοβίζουν έχουν ανεπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες και ιδιαίτερα στα χρόνια που φοιτούν στο δημοτικό σχολείο κάνουν εύκολα φίλους. Ωστόσο, παρουσιάζουν αυξημένες πιθανότητες εθισμού στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά κατά την εφηβεία αλλά και αργότερα ως ενήλικες. Συνήθως εμπλέκονται σε καυγάδες, βανδαλισμούς, πολλές φορές εγκαταλείπουν το σχολείο. Είναι πολύ πιθανό να βρεθούν αντιμέτωποι με τον νόμο πριν την ενηλικίωσή τους.

Δείτε επίσης: Σχολικός εκφοβισμός – Θύμα ή θύτης;

Ψυχολογικές επιπτώσεις στους παρατηρητές

Τα παιδιά παρατηρητές τις περισσότερες φορές βιώνουν αντιφατικά συναισθήματα, καθώς από τη μια νιώθουν λύπη και συμπόνια για τα θύματα και από την άλλη θυμό για τους θύτες αλλά και φόβο μήπως είναι αυτοί ο επόμενος στόχος. Έχουν αυξημένες πιθανότητες για εξαρτήσεις και εμφάνιση ψυχικών προβλημάτων στο μέλλον.

Οδηγίες για το παιδί – θύμα

• Κατ’ αρχάς δεν φταις εσύ! Πολλοί επιτυχημένοι άνθρωποι είχαν πέσει θύματα εκφοβισμού στο σχολείο.
• Διατήρησε την ψυχραιμία και την αυτοπεποίθησή σου.
• Μην απαντάς στις κοροϊδίες, μη μπαίνεις σε διάλογο, κάνε ότι δεν τις ακούς.
• Κοίταξέ τους στα μάτια και πες τους καθαρά και σταθερά «ΣΤΑΜΑΤΑ».
• Αν φοβάσαι να το πεις σε κάποιον ενήλικα, πες το σε έναν φίλο και ζήτα του να είναι μαζί σου.
• Συνέχισε να το λες μέχρι κάποιος να σε βοηθήσει.
• Αν σου έστειλαν απειλητικό μήνυμα στο κινητό ή e-mail κράτησέ το, μην το σβήσεις, θα χρειαστεί ως απόδειξη.
• Μην πιστεύεις αυτά που σου λένε οι εκφοβιστές, να επαινείς τον εαυτό σου και να του θυμίζεις κάθε μέρα τα καλά σου σημεία.

Συντάκτης: Αθανασία Ζημιλιάγκου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.