Οι λέξεις είναι αθώες όπως και τα μικρά παιδιά. Παιδιά με ευαίσθητες ψυχές που πολύ εύκολα «σπάνε» συναισθηματικά, αν δεν …
Οι λέξεις κι εμείς (ΜΕΡΟΣ Α’)
Συνήθως, όπως αρμόζει, γράφω κείμενα με αρχή, μέση και τέλος ή κάπως έτσι. Τη βαρέθηκα αυτή την ρουτίνα και σκέφτηκα για μια φορά (ίσως και περισσότερες τώρα που το άρχισα) να γράψω ένα κείμενο όπου απλά αραδιάζω σκέψεις: δίχως κάποιον ειρμό, δίχως κάποιο σχέδιο ή πλάνο, δίχως να θέλω να παρουσιάσω κάτι συγκεκριμένο. Είναι φορές που ένα μυαλό «ελεύθερο», στα πλαίσια που μπορούμε να θεωρούμε ότι ο ανθρώπινος νους μας είναι ελεύθερος, καταφέρνει να σκεφτεί καλύτερα ή βαθύτερα, αθωότερα, ίσως και χειρότερα – αλλά, όπως και να έχει, διαφορετικά, ίσως πιο κοντά στη δίκη του αλήθεια χωρίς να ενδιαφέρεται για τις γνώμες ή τις προτροπές των άλλων.
Σκέψεις και λέξεις σπαρμένες λοιπόν:
1. Η αλήθεια μας δεσμεύει με την ύπαρξη της, το ψέμα με την δημιουργία του.
Ο Hegel λέει πως σκεπτόμαστε με τις λέξεις. Οι λέξεις είναι η κατ’ ανάγκην ηχητική παράσταση των σκέψεων μας. Οι λέξεις δεν είναι η αήθειας, είναι η κοντινότερη προσέγγιση της αληθείας που μπορούμε να επιτύχουμε, λχ η λέξη «τραπέζι» παρουσιάζει μια γενική εικόνα και όχι το συγκεκριμένο τραπέζι που έχει ο ομιλητής που το λέει στο νου του. Η λέξη «θεός» παρουσιάζει την ύπαρξη της πιστής μας σε εάν ον ή μη, αλλά καθόλου τον πραγματικό θεό εάν υπάρχει. Η σκέψη χρησιμοποιεί τις λέξεις ως μέσον.
2. Πίσω από κάθε λέξη έρχεται μια λέξη.
(Εκτός από την πρώτη λέξη που ειπώθηκε ποτέ – που ποτέ δε θα τη γνωρίσουμε. Οι πρώτες τρεμάμενες λέξεις που υποθέτουμε ότι ειπώθηκαν ήταν μεταξύ των δυο πρώτων ανθρώπων, ήταν όταν είπε ο Αδάμ στην Εύα – πάνω κει που τα έχασε όταν την πρωτοαντίκρισε: «Μανδάμ, είμαι …..ο Αδάμ. Δούλος σας.»)
Με τις λέξεις μετράμε το χρόνο: τότε είπες εκείνο, τότε είπα το άλλο, περίμενε και θα σου πω εγώ! Τέτοια δεν λέμε; Απερίσκεπτη, ξεχνώντας πως οι λέξεις στιγματίζουν, σημειώνουν, πληγώνουν, υπενθυμίζουν τη στιγμή κι εμάς μαζί.
Μας τοποθετούν μέσα στο άχρονο, κάνοντας το χρόνο, και μνήμη, που φέρει εκείνον τον εαυτό που ξεστόμισε εκείνες τις λέξεις τότε.
Είναι κατάρα κάποιες φορές οι λέξεις: Μακάρι να μην το είχα πει αυτό! Μα το είπες !Όμως, κατάρα δεν είναι οι λέξεις μας, οι λέξεις μας είναι το μόνο μέσο έκφρασης κάτι ήδη υπάρχοντος και ζώντος πριν την λέξη. Δεν φταίνε οι λέξεις. Από μόνες τους δεν φέρουν κανένα βάρος. Είναι ήχοι γεμάτοι και εγκυμονούντες τα δικά μας νοήματα, συναισθήματα, βιασύνες, μίση, αγάπη, οτιδήποτε το ανθρώπινο και ασταθές και ανυπόμονο που βγαίνει από μέσα μας δίχως πρόνοια συχνά, ώστε και κάθε λέξη μετάνοιας ύστερα να μην μπορεί να εξαλείψει ή να καθαρίσει εντελώς. Πάντα κάτι μικρό, απειροελάχιστο θα μείνει.
3. Οι λέξεις πάντα απευθύνονται στον «άλλον»
Ο «άλλος» είναι ο βρισκόμενος απέναντι μας είτε πραγματικά , είτε φαντασιακά, ο «άλλος» είναι ο άλλος μας εαυτός όταν μιλάμε μόνοι μας, όταν κόβουμε την μοναξιά μας. Πάντα οι λέξεις είναι για κάποιον «άλλον» που ακούει τις λέξεις θέλει-δε θέλει.
4. Οι λέξεις είναι ονόματα
Ένα όνομα, Μαρία, Ανδρέας, Ελένη, Φλοίσβος, πέτρα, φύλο, δίνει μια εικόνα άλλοτε γενική, άλλοτε ειδικότερη, άλλοτε μίσους, άλλοτε αγάπης, αλλά ποτέ – αν το δούμε με προσοχή – ποτέ αδιάφορη διότι πάντα κάτι σχηματίζεται το νου μας με που προφέρεται η λέξη. Κι ειδικά όταν κάθε λέξη έχει ένα αντίκτυπο μέσα μας, αφήνοντας ένα παρελθόν, προετοιμάζοντας ένα μέλλον και κυρίως υπογραμμίζοντας το παρόν στο οποίο λέγεται. Κι ας περάσει στο ντούκου.
Εξ ου και δεν υπάρχει τυχαιότητα στις λέξεις. Είναι ένα γεγονός που έρχεται από κάπου, που έχει διανύσει μακρύ και ίσως σκοτεινό δρόμο πριν ειπωθεί, πριν βγει στο φως και μας φέρει κι εμάς στο φως συχνά παρά την θέληση μας.
Το «φως» ως λέξη είναι διττή: δεν το επιζητούσε πάντα κι ας το σκεφτόμαστε με προσμονή όταν λείπει. Και οι λέξεις δεν θα έπρεπε να είναι παιχνίδια, κι όμως είναι, τις κάνουμε παιχνίδι εμπαίζοντας τον αλλον κι αλλοιώνοντας τον εαυτό μας.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Οι λέξεις που χρησιμοποιούμε είναι η τροφή της ψυχής μας
5. Οι λέξεις είναι όπλα και μαχαίρια κι αίμα και πληγές.
Είναι όμως και επίδεσμοι και γιατρειά και βάλσαμο. Οι λέξεις είναι αυτό που έχουμε και δεν γνωρίζαμε, είναι αυτό που ψάχναμε και δεν βρίσκαμε πριν τις ξεστομίσουμε, αυτό που δεν περιμέναμε πριν το ακούσουμε, αυτό που μπορεί να μας στερήσει τις λέξεις μας. Είναι η έκπληξη της αστραπής σε καθαρό ουρανό.
6. Οι λέξεις μένουν
…στον αέρα, ανάμεσα μας, πίσω μας, στο νου μας, στις καρδιές μας και στη μνήμη μας, κι άλλοτε ζωντανεύουν κι άλλοτε παγώνουν κι άλλοτε ξεσηκώνουν κι άλλοτε πνίγουν. Είναι θύελλες και άνεμοι και βράχια και θάλασσες γεμάτες και δάση και βουνά τόσο πυκνά που είναι εβένινα. Είναι οι σκιές που χαμογελούν πονηρά μες τα κλαδιά και στα ψηλά χορτάρια που σαλεύουν ψιθυρίζοντας αργά. Είναι οι πυγολαμπίδες που χορεύουν και λάμπουν τα βράδια και που δεν μπορούσαμε, παιδιά, να πιάσουμε, αλλά ούτε και μεγάλοι. Και η σιωπή είναι η απουσία τους, είναι η έρημος και η άδεια πεδιάδα πριν την καταιγίδα, είναι το ξερό χώμα που αμέλησα να ποτίσω, είναι ο μικρός, σκαμμένος τάφος, είναι ο θυμός ή το πείσμα, είναι η γνώση ή μπορεί – μακάρι – και η αγάπη που δεν χρειάζεται τις λέξεις.
7. Κάθε λέξη μας είναι μια βεβαίωση του ποιοι είμαστε.
Η υπόσχεση δεν είναι διαβεβαίωση. Είναι η δέσμευση προς εαυτόν πρωτίστως και προς αλλον δευτερευόντως που μας θυμίζει ποιοι είμαστε όταν την παραβούμε. Η είναι η παρουσίαση μιας μελλοντικής αληθείας ,δηλαδή ενός μελλοντικού εαυτού που όμως εάν δεν πραγματωθεί, παραμένει ο προηγούμενος εαυτός που υποσχέθηκε κι άρα δεσμεύτηκε, αλλά είναι άλλος εαυτός, κατώτερος ηθικά ή τέλος πάντων διαφορετικός.
8. Χρωστάμε εκείνο που δανειζόμαστε επειδή δεν είναι δικό μας και σε κάθε δανεισμό υπάρχει η υπόσχεση της επιστροφής
…δηλαδή και της επιστροφής της κάποιας πάλι ισοτιμίας στη σχέση. Την υπόσχεση την χρωστάμε. Την υπόσχεση την δίνουμε, την λέμε και την εκφράζουμε προς κάποιον άλλον, είναι κατά κάποιον τρόπο μια λεκτική βεβαίωση του εαυτού μας η οποία όμως πρέπει απαραίτητα να επιβεβαιωθεί με πράξη. Μπορούμε να πούμε ότι υποσχόμεθα έναν μέλλοντα εαυτό μας κι από την στιγμή που τον υποσχόμεθα, τον χρωστάμε: σε εμάς πρωτίστως, στον άλλο δευτερευόντως.
9. Μια υπόσχεση που κρατάμε είναι μια προσέγγιση της αλήθειας του εαυτού μας
-όπως είπαμε πριν ότι είναι και οι λέξεις. Και αν το καλοσκεφτούμε θα δούμε ότι όλα, μα όλα είναι προσεγγίσεις της αλήθειας, απόπειρες κατανόησης της αλήθειας, αλλά ποτέ η απόλυτη, αναλλοίωτη Αλήθεια. Εάν υπάρχει «απόλυτη και αναλλοίωτη», εάν δεν υπάρχει κάτι το οποίο, όπως όλα, μεταλλάσσεται – όπως τείνουν να μας δείχνουν οι επιστήμες τα τελευταία χρόνια, που ευτυχώς έχουν «χάσει» εκείνη την απόλυτη κι αγέρωχη σιγουριά που κουβαλούσαν όταν ήταν ακόμη νέες κι επαρμένες και κάπως απρόσεκτες.
10. Η επιστήμη πλέον δεν υπόσχεται
…όπως ποτέ δεν υπόσχονταν οι θεολογίες που είναι σαφώς εξυπνότερες απ’ τις διάφορες πολιτικές. Υπόσχονταν πάντα οι θρησκείες και ίσως για αυτό σχεδόν ποτέ δεν κατάφεραν να κρατήσουν τις υποσχέσεις τους ή σχεδόν πάντα άλλαζαν τις υποσχέσεις τους ή το νόημα τους, όπως οι πολιτικές. Μπορούμε σχετικά εύκολα να κατηγορήσουμε θρησκείες και πολιτικές για την έλλειψη εν συναίσθησης και σκόρπιων λέξεων τους, όσον αφορά την πρώτη τους ύλη που είναι οι άνθρωποι.
