Ο Γουόνγκ Καρ Γουάι και η διαχρονική αισθητική της «Ερωτικής Επιθυμίας»

Η «Ερωτική Επιθυμία» του διεθνούς φήμης σκηνοθέτη Γουόνγκ Καρ Γουάι (γεννημένος το 1958 στη Σανγκάη και μεγαλωμένος στο Χονγκ Κονγκ) προβλήθηκε για πρώτη φορά στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου στις Κάννες στις 20 Μαΐου του έτους 2000.  Μάλιστα χάρη σε αυτήν ο ηθοποιός Τόνι Λίουνγκ κατάφερε να αποσπάσει το βραβείο καλύτερου ηθοποιού για τον πρωταγωνιστικό του ρόλο. Πρόκειται για μία από τις ταινίες που αποτέλεσε παράδειγμα προς μίμηση και πηγή έμπνευσης για πολλούς σκηνοθέτες, όχι μόνο του ασιατικού αλλά και του ευρωπαϊκού και αμερικανικού κινηματογράφου (όπως για τον Μπάρι Τζένκινς, σκηνοθέτη της πολυβραβευμένης ταινίας «Moonlight»). Η συγκεκριμένη ταινία μάλιστα αποτελεί το δεύτερο μέρος μίας ανεπίσημης τριλογίας ταινιών, σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του σκηνοθέτη, της οποίας το πρώτο μέρος αποτελεί η ταινία «Ημέρες Αγριότητας» του 1990 και το τρίτο μέρος η ταινία «2046» που κυκλοφόρησε το 2004.

Διαδραματίζεται στο Χονγκ Κονγκ του 1962 όπου ο αρχισυντάκτης εφημερίδας κύριος Τσάου (τον οποίο υποδύεται ο Τόνι Λίουνγκ) μετακομίζει με τη σύζυγό του στο διαμέρισμα μίας πολυκατοικίας, στην οποία γείτονες του τυχαίνει να είναι η γραμματέας κυρία Λι Ζεν (την οποία υποδύεται η Μάγκι Τσενγκ) με τον σύζυγο της, που έχουν μετακομίσει το ίδιο χρονικό διάστημα. Με την πολύωρη και συνεχή απουσία των συζύγων τους να μετατρέπεται πλέον σε καθημερινότητα, οι τυπικοί χαιρετισμοί και οι συζητήσεις που αρμόζουν σε δύο γείτονες εξελίσσονται ασυνείδητα σε μία φιλία μεταξύ του κυρίου Τσάου και της κυρίας Λι Ζεν, η οποία περιπλέκεται αφότου ανακαλύπτουν πως οι σύζυγοί τους τους απατούν μεταξύ τους. Οι πρωταγωνιστές της ταινίας ασφυκτιώντας από το κοινωνικό στίγμα που χαρακτήριζε τον θεσμό του διαζυγίου στο Χονγκ Κονγκ της δεκαετίας του 1960, επιλέγουν να παραμείνουν σιωπηλοί και να μην διαλύσουν τους γάμους τους. Έτσι, δια μέσου ενός παιχνιδιού ρόλων αποφασίζουν να προσποιηθούν πως βρίσκονται στη θέση των συζύγων τους, προκειμένου να κατανοήσουν τα αίτια αυτής της μοιχείας, επιλογή που εν τέλει οδηγεί σε μία ανεκπλήρωτη αγάπη υπό την πίεση των κοινωνικών ηθών και δύο διαλυμένων γάμων. 

Από μια πρώτη οπτική, ίσως η θεματική της συγκεκριμένης ταινίας που παρουσιάζει δύο ανθρώπους να ερωτεύονται κάτω από ακατάλληλες συνθήκες, να μοιάζει αρκετά τετριμμένη, όμως η υπόθεση της συγκεκριμένης ταινίας χαρακτηρίζεται από στοιχεία που την διαφοροποιούν σημαντικά από άλλες. Συγκεκριμένα, το ζευγάρι των πρωταγωνιστών έχοντας υπάρξει ήδη θύμα της παράνομης σχέσης των συζύγων του και έχοντας υποστεί τις ψυχολογικές συνέπειες αυτής, καταλήγει στο συμπέρασμα πως παρά τα εμφανή και αμοιβαία ερωτικά συναισθήματα, η σχέση του θα παραμείνει σε πλατωνικό επίπεδο. Οι προσωπικοί ηθικοί φραγμοί και οι αξίες των πρωταγωνιστών, τους αποτρέπουν να συμπεριφερθούν όπως οι σύζυγοί τους. Είναι χαρακτηριστικά άλλωστε τα λόγια του κύριου Τσάου: «Δεν θα γίνουμε εμείς σαν και αυτούς». Αυτή η συνειδητή όμως απόφαση να εναντιωθούν στα συναισθήματά τους συνεπάγεται και την τραγική απώλεια μίας σχέσης αγάπης που δεν υλοποιήθηκε ποτέ.

Με τη διάκριση ανάμεσα στο τι είναι αληθινό και τι προσποιητό να γίνεται όλο και δυσκολότερη, το παιχνίδι ρόλων συνεχίζεται, μέσα από κρυφές συζητήσεις στον κοινόχρηστο διάδρομο της πολυκατοικίας και δείπνα στο εστιατόριο της γειτονιάς. Έτσι οι πρωταγωνιστές αποσκοπούν να ανακαλύψουν την αφορμή της παράνομης σχέσης των συζύγων τους. Τελικά όμως καταλαβαίνουν πως δεν κερδίζουν κάτι προσπαθώντας να ανακαλύψουν ποιος και γιατί έκανε την πρώτη κίνηση. Συνειδητοποιούν πως όλων των ειδών τα αισθήματα και κυρίως αυτό της ερωτικής έλξης δεν μπορούν να αποδοθούν δια μέσου της ανθρώπινης λογικής, απλώς προκύπτουν, ανεξαρτήτως των καταλλήλων ή όχι συγκυριών. Όπως άλλωστε συνέβη απρόβλεπτα τελικά και στους ίδιους.

Αξιοθαύμαστος είναι βέβαια και ο τρόπος με τον οποίο ο σκηνοθέτης Γουόνγκ Καρ Γουάι αποφεύγοντας την παραμικρή απεικόνιση ερωτικών σκηνών μεταξύ των δύο πρωταγωνιστών, καταφέρνει παρόλα αυτά με χρώματα όπως το ανοιχτό κόκκινο και τη χρήση έντονου σκιασμού στις σκηνές του, να δημιουργήσει μία αίσθηση ερωτισμού ανάμεσα στους πρωταγωνιστές. Αυτό το ξεχωριστό οπτικό αποτέλεσμα οφείλεται στο όραμα του συνεργάτη του, του Αυστραλού διευθυντή φωτογραφίας Κρίστοφερ Ντόιλ. Η τεχνική αυτή σε συνδυασμό με την απόφαση του σκηνοθέτη να παρουσιάσει την πλειονότητα των σκηνών της ταινίας να εξελίσσονται σε απομακρυσμένα και αργόσυρτα πλάνα μέσα σε ορθογώνια κάδρα είναι πέρα από επιλογή καλλιτεχνικής αισθητικής και ένα μήνυμα στον θεατή για τον ψυχισμό των πρωταγωνιστών. Συγκεκριμένα, η αίσθηση πως υπάρχουν επικριτικές ματιές από τους άλλους ένοικους της πολυκατοικίας οι οποίες πλησιάζουν πάνω τους και η αίσθηση πως κάποιος τους παρακολουθεί και μπορεί να μάθει το μυστικό τους, η οποία τοποθετεί τον θεατή στη θέση του κρυφού παρατηρητή.

Σίγουρα όμως πέρα από την αισθητική της ομορφιά, αυτό που καθιστά την «Ερωτική Επιθυμία» ταινία-σταθμό στον κινηματογράφο του 21ου αιώνα, είναι και ο λιτός τρόπος με τον οποίο πραγματεύεται πως οι ανθρώπινες αποφάσεις δεν μπορεί να θεωρηθούν απόλυτα σωστές ή λανθασμένες. Γιατί όπως παρουσιάζει και η τραγική πραγματικότητα της ταινίας, τα συναισθήματα, οι ηθικοί φραγμοί ή η έλλειψη αυτών, όπως και οι κοινωνικές νόρμες είναι καθοριστικά για την κατάληξη σε μία απόφαση.

Η «Ερωτική Επιθυμία» λοιπόν, φέρνει τους θεατές σε μία αντιπαράθεση με τον ίδιο τους στον εαυτό ως προς τις έννοιες του ηθικού και του ανήθικου, αλλά και του δίκαιου και του άδικου, αποτελώντας αφορμή για αυτοκριτική αλλά και αναθεώρηση των ατομικών ανθρωπίνων αξιών και των συνθηκών που τις καθορίζουν.

Συντάκτης: Φιλαρέτη Χρηστίδη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.