Πώς διαχωρίζεται, άραγε, ένα άτομο με ικανότητες από τον αληθινό ηγέτη; Μερικοί αναρωτιούνται, αν όντως έχουν τις ικανότητες να οδηγήσουν …
Ο ρόλος του ηγέτη σε περίοδο κρίσης
Σε περιόδους κρίσεων είναι πιο αναγκαία από ποτέ η ικανή ηγεσία. Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να διαθέτει ένας ηγέτης; Ποιος είναι τελικά ο ρόλος του, που τον καθιστά απαραίτητο;
Οι παγκόσμιες κρίσεις, οικονομική και υγειονομική, της τελευταίας δεκαετίας ανέδειξαν την ανάγκη να βγουν στο προσκήνιο οι ηγέτες, καθώς τα χαρακτηριστικά και οι ικανότητές τους είναι απαραίτητα σε τέτοιες περιπτώσεις. Ποια όμως είναι αυτά τα χαρακτηριστικά και οι ικανότητες; Σε τι συνίσταται ο ρόλος του ηγέτη, που τον καθιστά απαραίτητο σε περιόδους κρίσεων;
Η ικανότητα του ηγέτη για πρόβλεψη των κρίσεων με το βλέμμα στον κόσμο
Η παγκοσμιοποίηση είναι πιο εμφανής από ποτέ, με τις αποστάσεις να έχουν εκμηδενιστεί. Τα πάντα κινούνται με τεράστιες ταχύτητες και εξαπλώνονται χωρίς να υπολογίζουν σύνορα και όρια. Το ίδιο ισχύει και για τις κρίσεις, οι οποίες αποκτούν πλέον παγκόσμιο χαρακτήρα, ενώ η εμφάνισή τους γίνεται ολοένα και συχνότερη. Κατά συνέπεια, ένας ηγέτης οφείλει να έχει στραμμένο το βλέμμα του στον κόσμο και να παρακολουθεί τις παγκόσμιες εξελίξεις, ώστε να μπορεί να προβλέπει όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα μία διαφαινόμενη κρίση, η οποία, ευκολότερα πλέον μπορεί να επηρεάσει τον ίδιο και τον οργανισμό ή την κοινωνική ομάδα στην οποία ανήκει. Βέβαια, υπάρχουν κρίσεις οι οποίες είναι απρόβλεπτες. Αυτό δεν καθιστά τον ηγέτη άμοιρο ευθυνών και υποχρεώσεων. Αντίθετα, οφείλει να είναι σε εγρήγορση, έχοντας ένα σχέδιο δράσης για πολλά άσχημα και απίθανα σενάρια. Οι κρίσεις που έχει περάσει η ανθρωπότητα, και δη οι τελευταίες, πρέπει να τον καθιστούν υποψιασμένο και προετοιμασμένο για τα πάντα.
Διαχείριση συναισθημάτων και δημιουργία αίσθησης ασφάλειας
Μία κρίση δημιουργεί δυσάρεστα συναισθήματα όπως φόβο, άγχος, θυμό, απογοήτευση, αμφιβολία. Ο ηγέτης, αφού έγκαιρα και ειλικρινά έχει ενημερώσει την ομάδα του για την έκτακτη κατάσταση που έχει προκύψει, στη συνέχεια οφείλει να είναι διαθέσιμος για να ακούσει και να αφουγκραστεί όλα αυτά τα συναισθήματα αλλά και τις ανησυχίες που έχουν προκύψει. Άρα η ικανότητα της ακρόασης και της ενσυναίσθησης πρέπει να είναι ιδιαίτερα αναπτυγμένες. Αυτές όμως δεν είναι αρκετές, καθώς είναι απαραίτητο να συμπληρώνονται από την κατάλληλη ενθάρρυνση και την ανάπτυξη ενός αισθήματος ασφάλειας. Για τον λόγο αυτόν, πρώτος ο ηγέτης πρέπει να είναι ικανός να ελέγξει τα δικά του συναισθήματα και, στη συνέχεια, να είναι προετοιμασμένος, έχοντας ήδη αναπτύξει ένα πλάνο αντιμετώπισης της κρίσης. Ανακοινώνοντάς το με αποφασιστικότητα και πίστη στην ομάδα του, θα κερδίσει την εμπιστοσύνη της και θα την κάνει να νιώσει ασφαλής. Ακόμα και εάν δεν έχει αναπτύξει ένα τέτοιο σχέδιο δράσης, καθώς η κρίση ήταν εντελώς απρόβλεπτη, η ταχύτητα με την οποία θα κινηθεί και θα καταστρώσει το σχέδιο αυτό, είναι αποφασιστικής σημασίας για την αίσθηση ασφάλειας αλλά και για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της κρίσης.
Ικανότητα επιλογής και στελέχωση ομάδας ειδικών
Σε περιόδους κρίσης, αυτό που δεν χωράει είναι η πολιτική· δεν χωράει πολιτική στην αποτύπωση της πραγματικής κατάστασης και της εξέλιξής της αλλά και στην επιλογή των ειδικών που θα διαχειριστούν την κατάσταση και θα συνεισφέρουν με τις γνώσεις τους. Αυτό συνεπάγεται ότι ο ηγέτης από τη μία δεν πρέπει να πιστεύει ότι γνωρίζει τα πάντα και άρα, ως ικανότερος όλων, δύναται να αντιμετωπίσει την κρίση μόνος του και από την άλλη πρέπει να έχει την ικανότητα να επιλέξει τους αρτιότερα καταρτισμένους και ικανότερους. Όπως ανέφερα παραπάνω, ζούμε στην εποχή τις παγκοσμιοποίησης, με τα θετικά και τα αρνητικά της. Ένα από τα θετικά είναι ότι πλέον κάποιος μπορεί να επικοινωνήσει και να έχει εύκολη πρόσβαση στα πάντα. Άρα ο ηγέτης θα περιοριστεί στα στενά όρια της περιοχής του ή ακόμα και του μικρόκοσμού του, για να μη χάσει τη δόξα όταν η κρίση θα έχει ξεπεραστεί; Θα βάλει πάνω από το κοινό συμφέρον τις προσωπικές του ανασφάλειες και φιλοδοξίες αντί να αναζητήσει συμμαχίες και να επιλέξει τους καλύτερους ειδικούς; Άλλωστε, αυτός θα ηγείται της όλης προσπάθειας και αυτός είναι που με θάρρος και ειλικρίνεια θα βγαίνει μπροστά και θα ενημερώνει για την εξέλιξη της κρίσης, ακόμα και εάν τα πράγματα δεν εξελίσσονται καλά.
Η ομάδα οφείλει να γνωρίζει την πραγματικότητα και να είναι πλήρως ενημερωμένη για τις ευθύνες που τις αναλογούν και τις ενέργειες στις οποίες πρέπει να προβεί, ώστε να παραμείνει όσο το δυνατόν ασφαλέστερη και να συνεισφέρει από τη δική της πλευρά στην κοινή προσπάθεια. Αυτή η προσπάθεια, αντίστοιχα, θα πρέπει να αναγνωρίζεται και να επιβραβεύεται καθ’ ὀλη τη διάρκεια της κρίσης, καθώς κάτι τέτοιο θα δώσει την επιπλέον ενίσχυση που χρειάζεται η ομάδα, για να συνεχίσει με υπομονή και πίστη, περιμένοντας να παρέλθει η δύσκολη περίοδος.
Το τέλος της κρίσης είναι ευκαιρία για γιορτή και ανασυγκρότηση
Όταν τελειώνει μία περίοδος κρίσης, η ανακούφιση είναι μεγάλη. Όλοι θέλουν να ξεκουραστούν και να ξεχάσουν τις δυσκολίες που πέρασαν και να προχωρήσουν μπροστά. Οφείλουν μάλιστα να το γιορτάσουν· όλοι μαζί, ηγέτης και ομάδα, με τον πρώτο να δίνει την ευκαιρία και τον χρόνο για κάτι τέτοιο. Ο ίδιος, όμως, δεν έχει χρόνο για χάσιμο και δεν θεωρεί ότι οι εορτασμοί είναι μία ευκαιρία για να ξεχάσει. Η κρίση τον έκανε σοφότερο και του έδωσε τη δυνατότητα να δει και να ανακαλύψει προβλήματα, αδυναμίες, παραλείψεις που ήταν καλά κρυμμένες. Τώρα που τα πράγματα είναι ομαλά έχει όλο τον χρόνο και το καθαρό μυαλό να προχωρήσει στις απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις, που θα κάνουν τον οργανισμό ή την ομάδα που ανήκει καλύτερους, δυνατότερους και πιο έτοιμους για μελλοντικές προκλήσεις.
Η περίοδος της κρίσης είναι μία περίοδος κατά την οποία ο ηγέτης αποδεικνύει πραγματικά εάν του ανήκει αυτός ο χαρακτηρισμός. Πολλοί έχουν τον τίτλο αλλά δεν τον αποδεικνύουν ταυτόχρονα, καθώς η ηγεσία είναι πολλά περισσότερα από ένας τίτλος: είναι ικανότητες, θάρρος και ηθική. Ας το έχει κάποιος στο μυαλό του όταν θα κληθεί να επιλέξει τον επόμενο ηγέτη του, είτε ως πολίτης είτε ως εργοδότης.
