Ο ιός της νοσταλγίας του παρελθόντος

Ζούμε σε μια εποχή όπου ελπίζουμε το παρόν να παρουσιάζει όλο και περισσότερες ομοιότητες με το παρελθόν μας, έστω και αν αυτό το παρελθόν αποτελεί μία τέλεια κατασκευασμένη ψευδαίσθηση.

Από τα χαμηλοκάβαλα παντελόνια και φούστες, σήμα κατατεθέν της μόδας των 2000s που επιστρέφουν και μέχρι πριν λίγα χρόνια θεωρούνταν ένα από τα χειρότερα λάθη του κόσμου της μόδας, μέχρι τους καλλιτέχνες της μουσικής βιομηχανίας που επηρεάζονται όλο και περισσότερο από παλαιότερους καλλιτέχνες της δεκαετίας των 70s, 80s και 90s με σκοπό τα τραγούδια που κυκλοφορούν να είναι ένα είδος μίμησης μίας παλαιότερης εποχής, ο ιός της νοσταλγίας του παρελθόντος είναι πλέον ένα φαινόμενο εμφανές ειδικότερα στις νεότερες γενιές. Απόδειξη αυτού δεν είναι μόνο τα μουσικά κομμάτια από τα 70s, 80s και 90s που αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της νυχτερινής διασκέδασης των νέων σε κλαμπ και μπαρ αλλά και η επιστροφή των δίσκων βινυλίων και των πικάπ, όπως και των καμερών με φιλμ, των οποίων η πώληση και η αναζήτηση έχει αυξηθεί δραματικά τα τελευταία δέκα χρόνια. 

Βέβαια, η επιστροφή του παρελθόντος δε σταματά εκεί, καθώς η επιδημία του “vintage” διακοσμητικού εξαπλώνεται όλο και περισσότερο σε εστιατόρια, καφετέριες και μαγαζιά με ρούχα που “ποντάρουν” στην αίσθηση μίας περασμένης εποχής και στις πιθανώς ωραίες φανταστικές -στην περίπτωση της νέας γενιάς- ή και μη αναμνήσεις που θα γεννήσουν στον κάθε επισκέπτη τους.

Διαβάστε επίσης: Η νοσταλγία των πικάπ

Ωστόσο, σε αντίθεση με τις νεότερες, οι παλαιότερες γενιές δεν φαίνεται να νοσταλγούν και τόσο τις παρελθοντικές δεκαετίες. Όπως είναι φυσικό, κανείς από τους παππούδες μας, ούτε και εμείς οι ίδιοι, θα ήθελε να ξαναζήσει την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, μία εποχή με σημαία τον θάνατο και τον πόνο, την απώλεια της αθωότητας των παιδικών χρόνων. Γιατί, η νοσταλγία για τους ανθρώπους μίας παλαιότερης γενιάς αντί να συνδέεται με μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο, συνδέεται με τις ρίζες τους, το μέρος που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν, κουβαλώντας την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον.

Έτσι, όπως είναι φυσικό, όσο πιο μακριά βρισκόμαστε χρονολογικά από τις δεκαετίες της βαναυσότητας και πολλές φορές της φτώχειας, τόσο πιο πολύ η νοσταλγία του παρελθόντος φαντάζει ως η ικανοποίηση μίας εξιδανικευμένης φαντασίωσης που έχει δημιουργηθεί από προσεκτικά επιλεγμένα σύμβολα μίας εποχής της οποίας δεν ήμασταν μέλος. Από τη μουσική, μέχρι τη μόδα έως και την έλλειψη της προηγμένης τεχνολογίας. Με αυτόν τον τρόπο, υποσυνείδητα επιλέγουμε να αναπολήσουμε ένα παρελθόν που μοιάζει πιο πολύ με παραμύθι, παρά με υπαρκτή πραγματικότητα. Γιατί, εφόσον δεν το έχουμε ζήσει, επιλέγουμε να δούμε μόνο τις καλές στιγμές του.

Άλλωστε οι παλιότερες δεκαετίες, ειδικά από το 1960 και ύστερα, έχουν μετατραπεί πλέον σε λεξιλογικούς θα έλεγε κανείς ορισμούς συγκεκριμένων τρόπων ζωής. Πλέον τα 60s,70s, 80s, 90s και 00s δεν αποτελούν ξεχωριστές χρονικές περιόδους που συνέβαλλαν στην εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας, αλλά μέρος ενός παγκόσμιου trend και του ιού της νοσταλγίας μίας εποχής, της οποίας η κουλτούρα που προβάλλεται απέχει μίλια μακριά από την πραγματική της εκδοχή.

Ο λόγος όμως για τον οποίο η νοσταλγία αποτελεί χαρακτηριστικό όλο και περισσότερων ανθρώπων, χωρίς να παραμένει στα πλαίσια κάποιων trends με ημερομηνία λήξης τον ένα χρόνο, είναι η ανάγκη του ανθρώπου για αυτοάμυνα απέναντι στο παρόν, τη σύγχρονη ζωή των αστραπιαίων ταχυτήτων, όπου όλα φαντάζουν άχρωμα και άοσμα. 

Βέβαια, η ικανότητα του ανθρώπου να εκτιμά αυτά που έχει μόνο αφού τα χάσει και σταματήσουν να αποτελούν σίγουρα δεδομένα στη ζωή του, αποτελεί χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης. Πιο συγκεκριμένα, το γεγονός πως ο άνθρωπος δε μπορεί να αισθάνεται ποτέ πλήρως ευτυχισμένος. Η αναζήτηση από τον σύγχρονο άνθρωπο μιας εποχής που στο μυαλό του ιδανικά δε στηρίζεται στο φαίνεσθαι, όπως η τωρινή, και ανθίζει πάνω στην αίσθηση του είναι, στέκεται ως η τέλεια αφορμή για την εμπορευματοποίηση και εξιδανίκευση των λεγόμενων “χρυσών εποχών” των 60s,70s, 80s 90s και 00s, μέσα από τη δυνατότητα ανακύκλωσης και αναγέννησης μίας παρελθοντικής κουλτούρας χάρη στα εργαλεία που είναι προσβάσιμα στον άνθρωπο μέσω των νέων τεχνολογιών.

Η νοσταλγία και η ενεργή εκδήλωσή της είναι ένα προσφάτως εμφανιζόμενο γεγονός, το οποίο είναι αδιαμφισβήτητα συνδεδεμένο με στιγμές κατά κύριο λόγο ανέμελες και χαρούμενες, οι οποίες δημιουργήθηκαν χάρη στην μακρά περίοδο οικονομικής ευημερίας της μεταπολεμικής περιόδου. Για αυτόν το λόγο και οι δεκαετίες οι οποίες τις αντιπροσωπεύουν, όπως και οι εκδοχές τους οι οποίες γνωστοποιούνται στις νεότερες γενιές, δεν είναι ρεαλιστικές. Είναι μέρος ενός κόσμου, αγγελικά πλασμένου και αψεγάδιαστου θα έλεγε κανείς, ο οποίος για αυτόν ακριβώς τον λόγο είναι και προσιτός. Επειδή η πραγματική του εκδοχή επισκιάζεται από τα συγκεκριμένα κάθε φορά αξιοσημείωτα καλά χαρακτηριστικά του, που απορροφούν τον προβολέα από τον σύγχρονο άνθρωπο.

Κατά πόσο είναι άραγε πιθανό να σκεφτόμαστε στο μέλλον με νοσταλγία την εποχή της πανδημίας του κορονοϊού; Η απάντηση είναι πως είναι μάλλον απίθανο. Μία πραγματικότητα  με μάσκες, κατ’ οίκον περιορισμό, έλλειψη ανθρώπινης επικοινωνίας και το κυριότερο, αμέτρητους πλέον θανάτους, δεν είναι το ιδανικό περίβλημα μίας εποχής που αποτελεί προσωρινή διαφυγή από τις πιθανές δυσκολίες. Αντιθέτως, αποτελεί το περίβλημα ενός πολύ δυσάρεστου ονείρου. 

Κανείς δεν είπε βέβαια, πως δεν θα τα θυμόμαστε όλα αυτά. Το ζήτημα είναι κατά πόσο θα προσπαθήσουμε συνειδητά να επιστρέψουμε σε τέτοιων ειδών αναμνήσεις. Όχι, όμως επειδή οι αναμνήσεις αυτές δεν θα είναι αρκετά δυνατές. Το αντίθετο μάλιστα. Αλλά γιατί εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία έχουμε εισέλθει σε μια εποχή πραγματικών απωλειών που δεν θα θέλουμε να θυμόμαστε, αλλά να διαγράψουμε πλήρως από τη μνήμη μας, σε μια εποχή που το μέλλον ελπίζουμε να παρουσιάζει όλο και περισσότερες ομοιότητες με το παρελθόν μας, έστω και αν αυτό το παρελθόν αποτελεί μία τέλεια κατασκευασμένη ψευδαίσθηση.

Συντάκτης: Φιλαρέτη Χρηστίδη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.