Ο γλάρος Ιωνάθαν Λίβινγκστον του Richard Bach
“Ένας γλάρος που μιλάει, τι είναι πάλι αυτό! Παραμύθι για παιδιά; Γιατί να με ενδιαφέρει;”. Αυτή ήταν η πρώτη μου αντίδραση όταν είδα το βιβλίο. Που συνέπιπτε με εκείνη των 18 αμερικανών εκδοτών οι οποίοι είχαν απορρίψει την έκδοσή του, ώσπου, το 1970, εξεδόθη από ένα μικρό οίκο. (Παρήγορο στοιχείο για νέους συγγραφείς που εισπράττουν ανάλογη άρνηση…). Έκτοτε έχει πουλήσει εξήντα εκατομμύρια αντίτυπα και έχει γίνει διεθνώς best seller, ανταγωνιζόμενο το θρυλικό “Όσα παίρνει ο άνεμος” μετά την Βίβλο, η οποία παραμένει το απόλυτο ευπώλητο!
Στην Ελλάδα κυκλοφορεί από το 1993 από τις εκδόσεις Διόπτρα και συνεχίζει, έχοντας φτάσει την 47η έκδοση.
Ας δούμε τι είναι αυτό το βιβλίο. Είναι μια νουβέλα με μόλις 152 σελίδες, και πλούσια εικονογράφηση· για την ακρίβεια μια σειρά από υπέροχες φωτογραφίες γλάρων, τραβηγμένες από τον Russell Munson, ειδικευμένο σε φωτογραφίσεις αεροπλάνων.
Την μετάφραση έχει κάνει σε ρέουσα γλώσσα ο Γ. Κυπραίος, τη συγγραφική δουλειά του οποίου χαρήκαμε πρόσφατα με το ιστορικό μυθιστόρημά του “Το δαχτυλίδι” (εκδόσεις Διόπτρα).
Το βιβλίο είναι μια αλληγορία. Ακολουθεί την παράδοση που λάνσαρε ο Αίσωπος, ο οποίος έβαλε τα ζώα να μιλούν.
Εδώ, ο ήρωάς μας, ο νεαρός γλάρος με το όνομα Ιωνάθαν Λίβινγκστον αποφασίζει να σπάσει τα δεσμά της πληκτικής ζωής των ομοίων του που έχουν μοναδικό μέλημα την εύρεση φαγητού για επιβίωση. Εκείνος ονειρεύεται μια διαφορετική ζωή, με ανοιχτούς ορίζοντες, νέες εμπειρίες και προκλήσεις.
Πειραματίζεται με πάθος σε νέου είδους ακροβατικά πετάγματα. Συνεχίζει απτόητος παρά τις πρόσκαιρες αποτυχίες, τις επιπλήξεις των γονιών του και την αποβολή του από το σμήνος, λόγω αντικομφορμισμού.
Δύο γλάροι τον οδηγούν σε έναν άλλο τόπο όπου άλλοι γλάροι απολαμβάνουν την ελευθερία τους προσπαθώντας, όπως αυτός, να αγγίξουν την τελειότητα στο πέταγμα. Υπό τις οδηγίες ενός σοφού γλάρου, ο Ιωνάθαν κατακτά ανώτατα επίπεδα και γίνεται ο ίδιος δάσκαλος σε νεότερους γλάρους.
Αργότερα επιστρέφει στο σμήνος από όπου είχε διωχθεί και δημιουργεί ομάδες εκμάθησης νέων γλάρων, που αψηφούν τις αντιξοότητες και ακολουθούν το πάθος τους για τελειότητα, που, στον υπέρτατο βαθμό, γίνεται η αγάπη προς τους άλλους.
Στην πορεία της ιστορίας του Ιωνάθαν διακρίνουμε μεταφυσικά στοιχεία που θυμίζουν θρησκείες. Για αυτό το θέμα όμως ο συγγραφέας μιλά διεξοδικότερα στον επίλογο του βιβλίου.
Ο συγγραφέας υιοθετεί την περιγραφή του βιβλίου με τέσσερις λέξεις που έκανε κάποιος: “Καλίλ Γκιμπράν με φτερά!”. Σημειωτέον ότι ο Καλίλ Γκιμπράν (1883-1931) είναι ένας πασίγνωστος στις ΗΠΑ ποιητής, ζωγράφος, συγγραφέας και φιλόσοφος, Λιβανικής καταγωγής, που κάτω από αντίξοες συνθήκες μπόρεσε να μορφωθεί και να αναπτύξει τις ικανότητές του.
Τελικά, ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας αυτού του, φαινομενικά απλοϊκού, βιβλίου; Είναι οι μεγάλες, πανανθρώπινες και διαχρονικές αλήθειες που υποκρύπτουν οι αλληγορίες του. Ας προσπαθήσω να τις αποκωδικοποιήσω:
-
Υπεράσπιση της διαφορετικότητας, οποιασδήποτε μορφής κάτω από δυσμενείς συνθήκες: αναπηρία, σεξουαλικός προσανατολισμός, ριζοσπαστικές ιδέες, θρησκεία, κλπ. - Επιμονή και προσήλωση στον στόχο. Μια αγγλική έκφραση λέει “If at first you don’t succeed, try and try and try it again”. Αυτή μου ερχόταν στον νου όταν διάβαζα για τις αποτυχημένες προσπάθειες του Ιωνάθαν να πετάξει όπως ήθελε. Στα ελληνικά έχουμε την αντίστοιχη “ο επιμένων νικά”.
- Υψηλές φιλοδοξίες. Στη στήλη μου “Εμπειρικές συμβουλές αυτοβελτίωσης” που δημοσίευσε το Flow Magazine, σε ένα από τα άρθρα με τίτλο “Υψηλές φιλοδοξίες” παρότρυνα τους αναγνώστες να μην διστάζουν να θέτουν υψηλούς στόχους. Δεν ισχυρίζομαι, βέβαια, ότι ο Ιωνάθαν είχε… διαβάσει το άρθρο μου!
- Υπέρβαση φυσικών ορίων. Στην Αγγλία λειτουργούν βιωματικά σεμινάρια για στελέχη επιχειρήσεων τα οποία καλούνται να εκτελέσουν σωματικές ασκήσεις στρατιωτικής φύσεως που δεν φαντάζονταν ότι μπορούσαν. Στόχος να πεισθούν ότι οι πραγματικές τους δυνατότητες (σωματικές και πνευματικές) είναι μεγαλύτερες από αυτές που νομίζουν.
- Επαγγελματικός προσανατολισμός. Ο νέος που επιλέγει επάγγελμα ή ο επαγγελματίας που χρειάζεται να αλλάξει αντικείμενο ενασχόλησης ας μην υποτιμά τις πραγματικές του δυνατότητες.
- Ζήσε τη ζωή. Η ζωή δεν είναι “μαμ, κακά και νάνι” που λένε οι Έλληνες ή “metro, boulot, dodo”, που λένε οι Γάλλοι (παναπεί, να πηγαίνεις το πρωί στη δουλειά με το μετρό, να δουλεύεις όλη μέρα και να γυρνάς το βράδυ σπίτι για ύπνο). Αυτό ακριβώς έκαναν οι γλάροι στο σμήνος του Ιωνάθαν και από αυτή την κατάσταση πάσχισε αυτός να ξεφύγει.
- Άνθρωπος: “άνω θρώσκει”. Συμφωνά με μια ετυμολογική ερμηνεία της λέξης “άνθρωπος” είναι αυτός που “άνω θρώσκει” (ας θυμηθούμε τον ομηρικό “καπνόν αποθρώσκοντα”). Μολονότι στην πραγματικότητα πρόκειται περί παρετυμολογίας, δείχνει την λαϊκή αντίληψη που θέλει, παραστατικά, τον άνθρωπο να ανεβαίνει όλο και πιο ψηλά, όπως κυριολεκτικά και μεταφορικά έκανε ο Ιωνάθαν.
- “Ο πηγαιμός για την Ιθάκη”, είναι αυτός που ακολούθησε ο γλάρος της ιστορίας μας, όχι πλέοντας σαν τον Οδυσσέα αλλά πετώντας προς την ελευθερία και τη γνώση, παρά τους κινδύνους και τις περιπέτειες.
- Τέχνη-πολιτισμός. Ολόκληρο το οικοδόμημα της τέχνης και του πολιτισμού στηρίζεται στην επιθυμία του ανθρώπου να ξεφύγει, όπως ο Ιωνάθαν, από την αποκλειστική μέριμνα του φαγητού και να στραφεί προς ανώτερες πνευματικές αναζητήσεις.
- Αντίδραση-χλεύη. Βρίθουν γύρω μας τα παραδείγματα υπονόμευσης που γίνονται σε όσους προσπαθούν να ξεχωρίσουν.
- Συνοδοιπόροι. Όσοι επιμείνουν και νικήσουν διαπιστώνουν ότι βρίσκουν συνοδοιπόρους και μιμητές.
- Sapere aude (Τόλμησε να μάθεις) είναι η συμβουλή του Οράτιου, του λατίνου ποιητή, που επανέλαβε, αιώνες αργότερα, ο φιλόσοφος Ιμμάνουελ Καντ.
Θα μπορούσα να συνεχίσω κι άλλο, αλλά για λόγους οικονομίας σταματώ εδώ.
Τελικά, το βιβλίο αυτό είναι σαν ορυχείο: όσο σκάβεις τόσο βγάζεις από μέσα του πολύτιμο μετάλλευμα. Να το μυστικό της επιτυχίας του!
