Η αντιμετώπιση τοξικών συμπεριφορών από τον σύντροφο σας μπορεί να είναι μια υπόθεση για δυνατούς λύτες. Τι συμβαίνει όμως όταν …
Ναρκισσισμός: Πότε φέρνει περισσότερα μετάλλια στους αθλητές;
Το ναρκισσιστικό στοιχείο της προσωπικότητας αποτελεί άραγε ένα ισχυρό κίνητρο για την επιτυχία των αθλητών; Ο ψυχολόγος κ. Γράψας μας δίνει παρακάτω τις απαντήσεις.
Το 2023, δημοσιεύθηκε μια έρευνα για την επίδραση του ναρκισσισμού των προπονητών στις επιδόσεις των αθλητών και αθλητριών. Σύμφωνα με τα ευρήματα, το έντονο ναρκισσιστικό στοιχείο στους προπονητές δρα υπέρ των αθλητών, ενισχύοντας την αντίληψη των δεύτερων για τον ανταγωνισμό ως σημαντική ευκαιρία να διαπρέψουν και να φτάσουν στην κορυφή.
Ο κ. Γράψας έγραψε την επιστημονική εργασία «The “why” and “how” of narcissism: A process model of narcissistic status pursuit», η οποία παρουσιάζει ένα θεωρητικό μοντέλο που αναλύει την εμφάνιση, ανάπτυξη, και τροφοδότηση του ναρκισσισμού μέσα από ψυχολογικές διεργασίες και συμπεριφορές αναζήτησης κοινωνικού κύρους.
Όπως εξηγεί ο κύριος Γράψας «O ναρκισσισμός είναι ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας που ανακλά υπεροψία και αίσθημα ότι το άτομο δικαιούται περισσότερα προνόμια από τους άλλους. Η υπεροψία και το αίσθημα περισσοτέρων προνομίων που χαρακτηρίζουν το ναρκισσισμό εκφράζονται με δύο μείζονες μορφές: το ναρκισσιστικό μεγαλείο (κυριαρχούν το αίσθημα μεγαλείου, και η αλαζονική απαίτηση για ειδική μεταχείριση), και τον ναρκισσιστικό νευρωτισμό (κυριαρχεί μια εγωιστική ανασφάλεια και το αίσθημα αδικημένου).
Με ποιο τρόπο ο ναρκισσισμός διαμορφώνει τα άτομα
Αν και ο κύριος Γράψας θεωρεί κάπως απλουστευτικό να θεωρούμε ότι συμπυκνώνεται ή εξηγείται η πληθώρα σκέψεων, συμπεριφορών, και συναισθημάτων ενός ατόμου από ένα και μόνο χαρακτηριστικό προσωπικότητας – όπως ο ναρκισσισμός εντούτοις εξηγεί ότι «ο ναρκισσισμός εκφράζει κάποιες πυρηνικές σκέψεις σχετικά με τον εαυτό και οδηγεί σε ποικίλες σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές που απαντώνται, κάποιες φορές με λιγότερη ένταση και συχνότητα, και σε μη ναρκίσσους. Καίριο για την παρούσα έρευνα είναι ότι ο ναρκισσισμός σχετίζεται με υψηλή αυτοπεποίθηση, αίσθημα υπερηφάνειας, διεκδικητικότητα, απαιτήσεις για συμμόρφωση εκ μέρους των άλλων, ανταγωνιστικές τάσεις, τάσεις αυτοπροβολής, και αναζήτηση της επιτυχίας».
Πως ερμηνεύεται η έρευνα του Scientific Reports που ανέδειξε τα θετικά αποτελέσματα για τους αθλητές από τον ναρκισσισμό των προπονητών
Η παρούσα έρευνα μελέτησε την επίδοση επαγγελματιών κωπηλατών που συμμετείχαν στους εθνικούς αγώνες κωπηλασίας της Ολλανδίας, και πώς αυτή επηρεάζεται από τον ναρκισσισμό (όπως τον αντιλαμβάνονται οι ίδιοι οι κωπηλάτες) των προπονητών τους. Οι στατιστικές αναλύσεις έδειξαν ότι ο ναρκισσισμός των προπονητών σχετίστηκε με ταχύτερο τερματισμό στους αγώνες, δηλαδή με υψηλότερη επίδοση των αθλητών. «Αυτό το εύρημα εξηγείται από ένα δεύτερο εύρημα της έρευνας: ότι ο ναρκισσισμός των προπονητών σχετίζεται με την αντίληψη των αθλητών ότι η νίκη θα προσφέρει κύρος, θαυμασμό, και θρίαμβο. Συνεπώς, παρότι οι ναρκισσιστικοί προπονητές τείνουν να ματαιώνουν τις ψυχολογικές ανάγκες των αθλητών και να είναι πιο ελεγκτικοί, φαίνεται από την παρούσα έρευνα πως ταυτόχρονα ενσταλάζουν στους αθλητές τον προσανατολισμό στο κύρος, συμβάλλοντας έτσι στην αθλητική τους επίδοση» εξηγεί ο κύριος Γράψας.
Τι γίνεται όταν ο ναρκισσισμός είναι χαρακτηριστικό των αθλητών
«Όπως και άλλοι επαγγελματικοί τομείς στους οποίους το ζητούμενο είναι η νίκη και η κατάκτηση της πρωτιάς -δηλαδή η υπεροχή και ο θρίαμβος- μέσω του συναγωνισμού, ο χώρος του αθλητισμού και δη των ατομικών αθλημάτων προσφέρει ένα κατάλληλο πεδίο για την διοχέτευση των ναρκισσιστικών τάσεων ενός ατόμου. Πειραματικές έρευνες έχουν δείξει πως η επίδοση των ναρκισσιστικών ατόμων αυξάνεται όταν υπάρχει η προοπτική θριάμβου, διότι προσπαθούν περισσότερο να επιτύχουν. To ίδιο εύρημα έχει επιβεβαιωθεί και σε αθλητές. Συνεπώς, αθλητές και αθλήτριες με υψηλότερο ναρκισσισμό είναι πιο πιθανό να αυξήσουν την προσπάθειά τους για να επιτύχουν, ειδικά όταν προπονούνται σε ένα πλαίσιο αυξημένου προσανατολισμού στην επιτυχία».
Ένα ακόμη σημείο που αξίζει προσοχής αφορά τη σύνδεση του ναρκισσισμού με τη μεγαλομανία και το ενδεχόμενο αυτή η συμπεριφορά να δημιουργήσει εμπόδια όπως αντιδραστικές συμπεριφορές, επί παραδείγματι στις υποδείξεις του προπονητή. Σε αυτό το σενάριο ο κύριος Γράψας επισημαίνει ότι «η σχέση αθλητή-προπονητή έχει ιεραρχικά χαρακτηριστικά και θα μπορούσε να είναι δίκοπο μαχαίρι για κάποιους ναρκισσιστικούς αθλητές. Οι νάρκισσοι στηρίζουν και εμπιστεύονται ιδιαίτερα την ιεραρχία όταν πιστεύουν οτι τους βοηθάει να ανελιχθούν και να θριαμβεύσουν οι ίδιοι, αλλά αντιτίθενται σθεναρά σε αυτήν, όταν αισθάνονται ότι τους καταπιέζει. Παρότι μια σχετική έρευνα βρήκε ότι οι νάρκισσοι αθλητές αντιλαμβάνονται συγγενείς και προπονητές ως ιδιαίτερα καταπιεστικούς, τα δεδομένα συνολικά δείχνουν ότι το ζήτημα είναι πιο πολύπλευρο: αν οι προπονητές τροφοδοτήσουν το κίνητρο των ναρκίσσων για θρίαμβο και τους ενθαρρύνουν να αντιληφθούν τις υποδείξεις ως μέσα για την κατάκτησή του, οι νάρκισσοι αθλητές ενδέχεται να συμμορφωθούν με ιδιαίτερο ζήλο».
Σε ό,τι αφορά τη διαχείριση της ήττας ο κύριος Γράψας εξηγεί ότι συνήθως «οι νάρκισσοι θυμώνουν έντονα, κατηγορούν τους άλλους, και γίνονται πιο επιθετικοί όταν ηττώνται. Αντιστρόφως, όταν νικούν, αισθάνονται ιδιαίτερη υπερηφάνεια και αποδίδουν ως επί το πλείστον στον εαυτό τους την επιτυχία, συχνά υποβιβάζοντας τη συμβολή των άλλων σε αυτή».
Ο ναρκισσισμός δεν έχει μόνο αρνητική πλευρά
Παρότι τείνουμε να συσχετίζουμε τον ναρκισσισμό με αρνητικές προεκτάσεις ο κύριος Γράψας εξηγεί ότι αυτό το χαρακτηριστικό δεν έχει μόνο αρνητικές πτυχές. Ο ειδικός εξηγεί ότι «ως επί το πλείστον τα χαρακτηριστικά προσωπικότητας, συμπεριλαμβανόμενου και του ναρκισσισμού, θεωρείται ότι έχουν εξελικτικές ρίζες. Ότι, δηλαδή, αναπτύχθηκαν στα πλαίσια της εξέλιξης των ανθρώπων προκειμένου αυτοί να ανταπεξέλθουν σε συγκεκριμένες περιβαλλοντικές προκλήσεις, να καλύψουν τις βιολογικές και τις ψυχολογικές τους ανάγκες, και εν τέλει να επιβιώσουν μέσα στα κοινωνικά συστήματα που ζούσαν και ζουν».
Εκείνο που έχει ίσως περισσότερη σημασία, για τον επίκουρο καθηγητή ψυχολογίας «είναι το ερώτημα σε ποιες συνθήκες και για την κάλυψη ποιων αναγκών ο ναρκισσισμός αποτελεί προσόν ή μειονέκτημα. Άτομα με υψηλό ναρκισσισμό συχνά επιτυγχάνουν στον επαγγελματικό στίβο, κατακτούν υψηλές θέσεις, και γίνονται διασημότητες. Ταυτόχρονα, τα ίδια άτομα μπορεί να δημιουργούν σχέσεις ρηχές, με συγκρούσεις και με ελλιπή κατανόηση και συναισθηματική σύνδεση. Ο ναρκισσισμός συμβάλλει συνεπώς στην επίτευξη κοινωνικού κύρους και στη δημιουργία άνισων, ιεραρχικών σχέσεων. Για τον ίδιο λόγο, αποτελεί τροχοπέδη για ισότιμες σχέσεις αμοιβαιότητας και συναισθηματικής εγγύτητας».
