Μπορούν τα βότανα να καταπραΰνουν το άγχος και την κατάθλιψη;
Οι θεραπείες με βότανα είναι εκπληκτικά δημοφιλείς. Το 2008 οι στατιστικολόγοι Patricia M. Barnes του Εθνικού Κέντρου Στατιστικής της Υγείας και οι συνεργάτες της αναφέρουν ότι σχεδόν το 20% των παιδιών και των ενηλίκων στις ΗΠΑ έχει χρησιμοποιήσει ένα φυτικό φάρμακο κατά το παρελθόν έτος. Το 1998 μια ομάδα με επικεφαλής τον γιατρό David M. Eisenberg της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ συμπεραίνει ότι η χρήση των βοτάνων για την αντιμετώπιση σωματικών και ψυχικών προβλημάτων έχουν αυξηθεί κατά 380% μεταξύ της περιόδου 1990 και 1997. Ωστόσο, μερικές θεραπείες φυτικής προέλευσης για ψυχολογικά προβλήματα δεν έχουν επιστημονική στήριξη.
Ο ενθουσιασμός μας για τη βοτανοθεραπεία αναμφίβολα τροφοδοτείται από το υψηλό κόστος των συνταγογραφούμενων φαρμάκων και το αυξημένο ενδιαφέρον για τις φυσικές θεραπείες. Επιπλέον, πολλοί άνθρωποι εσφαλμένα υποθέτουν ότι οι φυσικές ουσίες είναι εγγενώς ασφαλέστερες από τα συνθετικά φάρμακα.
Η χρήση των φυτών ως θεραπείες χρονολογείται τουλάχιστον από το 3.000 π.Χ. Σήμερα, η πρακτική αυτή αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης κίνησης που είναι γνωστή ως συμπληρωματική και εναλλακτική ιατρική. Σε μια μελέτη του 2001 ο κοινωνιολόγος Ronald C. Kessler της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι περισσότερα από τα μισά άτομα με κρίσεις πανικού ή σοβαρή κατάθλιψη χρησιμοποιούν κάποια μορφή εναλλακτικής θεραπείας, συμπεριλαμβανομένων των βοτάνων, κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους, συνήθως χωρίς ιατρική παρακολούθηση.
Παρ’ όλα αυτά, τα περισσότερα φυτά δεν έχουν μελετηθεί για τη θεραπευτική αξία ή τις παρενέργειές τους. Μελέτες πάνω σε δύο φυτικές θεραπείες, το κάβα για το άγχος και το βαλσαμόχορτο για την κατάθλιψη, δείχνουν ότι μερικές φυτικής προέλευσης ουσίες μπορεί να βοηθήσουν τα άτομα με ψυχολογικά προβλήματα, αλλά τα στοιχεία δεν έχουν τεκμηριωθεί μέχρι στιγμής.
Διασκέδαση μέσα από χαλάρωση
Οι κάτοικοι των νησιών του Ειρηνικού ωκεανού έχουν χρησιμοποιήσει από καιρό το εκχύλισμα της ρίζας του φυτού κάβα (Piper methysticum), που αναπτύσσεται σε αυτά τα νησιά, για κοινωνικούς, τελετουργικούς και ιατρικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένης της χαλάρωσης και της μείωσης του άγχους. Το κάβα εισήχθη στις ΗΠΑ στη δεκαετία του 1980, το οποίο σερβίρεται ως ποτό.
Για την αντιμετώπιση του άγχους οι άνθρωποι αγοράζουν κάβα από καταστήματα υγιεινής διατροφής. Ορισμένα πειραματικά αποτελέσματα δείχνουν ότι η ρίζα έχει αγχολυτικές ιδιότητες. Σε ένα άρθρο ανασκόπησης που δημοσιεύθηκε το 2010, ο γιατρός Max Η Pittler στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ και ο γιατρός Edzard Ernst της Ιατρικής Σχολής στο Έξετερ της Αγγλίας, ανέλυσαν 12 σχεδιασμένες μελέτες που συγκρίνουν το κάβα με ένα εικονικό φάρμακο για τη θεραπεία του άγχους. Βρήκαν ότι το κάβα ήταν πιο αποτελεσματικό από την αδρανή ουσία για τη βελτίωση γενικού άγχος, αλλά η διαφορά μεταξύ των δύο ήταν μικρή.
Επιπλέον, αν και το βότανο είναι σχετικά ασφαλές, δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται σε μεγάλες ποσότητες. Οι παρενέργειές του περιλαμβάνουν ενοχλήσεις στομάχου, νευρικότητα, κεφαλαλγία και κόπωση. Μάλιστα, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο ότι το κάβα προκαλεί ηπατική βλάβη.
Μεγαλύτερη ανησυχία προκαλούν οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ κάβα και άλλων φαρμάκων. Το κάβα μπορεί να εντείνει την υπνηλία εάν ληφθεί με ηρεμιστικά, υπνωτικά χάπια, αντιψυχωσικά ή αλκοόλ, αυξάνοντας τον κίνδυνο τραυματισμού κατά τη διάρκεια δραστηριοτήτων όπως η οδήγηση και η χρήση βαρέων μηχανημάτων. Μπορεί επίσης να ενισχύσει τις κατασταλτικές επιδράσεις των αντιεπιληπτικών και να επιδεινώσει τις παρενέργειες που σχετίζονται με αντιψυχωσικά φάρμακα.
Οι επιστήμονες έχουν μελετήσει και άλλα βότανα για το άγχος. Μερικές μελέτες κάνουν νύξη, για παράδειγμα, ότι το βάλσαμο λεμονιού και η βαλεριάνα μπορεί να είναι κατευναστικά. Παρόλα αυτά, τα στοιχεία που υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητά τους είναι ακόμα πιο πρώιμα σε σχέση με το κάβα. Και πιθανοί κίνδυνοι είναι εξίσου αβέβαιοι.
Το ξερίζωμα της απόγνωσης
Το βαλσαμόχορτο ή αλλιώς σπαθόλαδο (Hypericum perforatum), ένα φυτό που χρησιμοποιείται ιστορικά για να διώξει τα κακά πνεύματα, είναι το πιο ευρέως γνωστό για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης. Σε μια ανασκόπηση του 2009 ο γιατρός Klaus Linde του Τεχνικού Πανεπιστημίου του Μονάχου και οι συνεργάτες του, αξιολόγησαν 29 μελέτες για το βαλσαμόχορτο, το οποίο συνήθως λαμβάνεται ως χάπι για τη μείζονα κατάθλιψη. Συνολικά, οι μελέτες έδειξαν ότι το βότανο ήταν πιο αποτελεσματικό από το εικονικό φάρμακο και εξίσου αποτελεσματικό με αντικαταθλιπτικά όπως το Prozac.
Το βαλσαμόχορτο ενέχει ορισμένους κινδύνους. Αυτό μπορεί να προκαλέσει στομαχικές διαταραχές, δερματικά εξανθήματα, κόπωση, νευρικότητα, κεφαλαλγία και σύγχυση. Πιο σοβαρό είναι το ενδεχόμενο, αν και μικρό, να επηρεάσει τη γονιμότητα, να επιδεινώσει ή να προκαλέσει άνοια ή ψύχωση σε ευάλωτα άτομα. Και όπως με τα παραδοσιακά αντικαταθλιπτικά, το βαλσαμόχορτο μπορεί να προκαλέσει μανιακό επεισόδιο σε άτομα με διπολική διαταραχή. Το βότανο μπορεί επίσης να αντιδράσει επικίνδυνα με άλλα φάρμακα. Εάν λαμβάνεται με ορισμένα αντικαταθλιπτικά, μπορεί να προκαλέσει απειλητικές για τη ζωή αυξήσεις της σεροτονίνης. Επίσης, μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα των χαπιών αντισύλληψης, φαρμάκων για την καρδιά και θεραπείες HIV, μεταξύ άλλων φαρμάκων.
Παρ’ όλα αυτά, οι ασφαλείς και αποτελεσματικές θεραπείες με βότανα για τη θεραπεία του άγχους και της κατάθλιψης τοποθετούνται στο μέλλον. Ίσως κάποια στιγμή οι επιστήμονες να ανακαλύψουν στη φύση νέες θεραπείες για ένα ευρύ φάσμα ψυχικών διαταραχών.
