Μια νύχτα του χειμώνα
Σε αυτό το ιστορικό μυθιστόρημα παρακολουθούμε την περιπέτεια που είχε μια παρέα μαθητών στη σταλινική Σοβιετική Ένωση, την περίοδο των μεγάλων διώξεων του Στάλιν.
Στο πιο επιφανές σχολείο της χώρας, στο οποίο φοιτούν τα παιδιά των ανώτερων κλιμακίων της σοβιετικής εξουσίας, κάποια από αυτά πιάνονται από τα γρανάζια της κρατικής αστυνομίας και μπαίνουν στην μεγάλη φυλακή της Μόσχας, με κατηγορίες για συνομωσία εναντίον του σοβιετικού κράτους. Ένα αθώο παιχνίδι μιας ομάδας ρομαντικών οπαδών του Πούσκιν και του έργου του, καταλήγει σε μια θυελλώδη καταιγίδα, η οποία παρασύρει στο πέρασμά της παιδιά από τις μεγάλες οικογένειες της κομουνιστικής κοινωνίας, τους γονείς τους, τους καθηγητές τους και όσους εργάζονται δίπλα στους εμπλεκόμενους κρατικούς λειτουργούς.
Η αναπαράσταση της μονομαχίας από το έργο του Πούσκιν «Ευγένιος Ονέγκιν», καταλήγει τραγικά για το Νικολάσα και τη Ρόζα. Από εκεί και πέρα, ο «πατερούλης» Στάλιν ζητάει από τα λαγωνικά της κρατικής ασφάλειας να εξιχνιάσουν την υπόθεση με κάθε τίμημα, ακόμα και για τους στενούς του συνεργάτες. Τα παιδιά συλλαμβάνονται το ένα μετά το άλλο και αρχίζουν οι ανακρίσεις. Στην πορεία, αρχίζουν να μπλέκονται σιγά σιγά κάποιοι καθηγητές, οι γονείς των παιδιών και κάποιοι στενοί συνεργάτες των γονιών. Η παράνοια της εποχής και το κυνήγι μαγισσών που έχει ξεκινήσει ο Στάλιν για να μη χάσει την εξουσία του, οδηγεί τα αθώα παιδιά στην εξορία για κάποιο διάστημα και κάποιους από τους γονείς τους στα γκούλακ, στρατόπεδα εργασίας της Σοβιετικής Ένωσης, και κάποιους άλλους στην εκτέλεση.
Ο Μοντεφιόρε καταφέρνει να αναπαραστήσει ιδανικά την ιστορική περίοδο, με την οποία καταπιάνεται σε αυτό το βιβλίο. Μεταφέρει τον αναγνώστη στη μεταχιτλερική Σοβιετική Ένωση, λίγο μετά τον πόλεμο, που φέρνει τον Στάλιν σε ηγεμονική θέση στον ευρωπαϊκό χώρο. Μέσα στην αβεβαιότητα που έχουν όλοι οι λαοί στο τέλος του πιο καταστροφικού πολέμου, που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα, και λίγο πριν το συνταρακτικό γεγονός της ατομικής βόμβας, που θα διαλύσει κάθε ανθρώπινη αξιοπρέπεια, ο Στάλιν αρχίζει να κάνει κάποιες ενέργειες για να διατηρήσει την εξουσία του, επηρεασμένος από τη συντριβή του Τσόρτσιλ στις εκλογές και την απώλεια του Ρούσβελτ από τις διαπραγματεύσεις, που ακόμα και σήμερα, προκαλούν διφορούμενες γνώμες. Η παράνοια του ηγέτη οδηγεί δεκάδες συνεργάτες του στο εκτελεστικό απόσπασμα. Εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν στα μπουντρούμια των φυλακών και στα γκούλακ του παγωμένου σιβηρικού βορρά. Πολλοί από αυτούς θα βρουν το θάνατο χωρίς να μπορέσουν να αποχαιρετήσουν την οικογένειά τους.
Ο συγγραφέας εμπνέεται από ένα αληθινό περιστατικό με κάποια παιδιά ανώτατων στρατιωτικών στη Σταλινική Σοβιετική Ένωση, που είχαν κατηγορηθεί για κάτι ανάλογο και είχαν κρατηθεί στη φυλακή για έξι μήνες. Οι χαρακτήρες που αναπτύσσονται στο βιβλίο, αν και δεν είναι όλοι ιστορικά πρόσωπα, είναι ζωντανοί και ενταγμένοι αρμονικά στην κοινωνία του ιστορικού υποβάθρου. Ο συγγραφέας παράλληλα με τα ιστορικά γεγονότα, αναπτύσσει και δύο παράνομους έρωτες, οι οποίοι γεννήθηκαν, άνθησαν και μαράθηκαν, μέσα στην παράνοια των διώξεων. Ο αναγνώστης βλέπει την πιο ευαίσθητη πλευρά των ηρώων και μοιράζεται μαζί τους την αγωνία και την πίκρα για την ευκαιρία που έχασαν να ζήσουν όπως ήθελαν, εξαιτίας ενός σκληρού συστήματος κρατικής εξουσίας. Μία από τις πιο ζοφερές περιόδους της ανθρώπινης ιστορίας τελειώνει με το θάνατο του «πατερούλη» και βρίσκει τους κεντρικούς χαρακτήρες του βιβλίου κουρασμένους από μια ζωή που δεν επέλεξαν οι ίδιοι να ζήσουν. Διαβάζοντας το βιβλίο, διαπιστώνουμε ότι το ταξίδι στη ζωή μπορεί να αλλάξει ρότα εξαιτίας ενός πολύ απλού γεγονότος, όπως δύο πυροβολισμών σε μια νύχτα του χειμώνα.
