Μεγάλοι Δημιουργοί και Δημιουργίες: Νίκος Καζαντζάκης, ο μεγάλος ταξιδευτής
Κανείς άλλος δεν κατάφερε να γίνει οικουμενικός συγγραφέας, όσο ο μεγάλος Κρητικός. Ο Νίκος Καζαντζάκης θεωρείται, και όχι άδικα ή υπερβολικά, ο μεγαλύτερος Έλληνας πεζογράφος του περασμένου αιώνα. Ο συγγραφέας με τις περισσότερες μεταφράσεις, στις περισσότερες γλώσσες. Γιατί όμως, κατάφερε να ξεχωρίσει τόσο πολύ; Τι τον έκανε τόσο ιδιαίτερο;
Γεννήθηκε στην τουρκοκρατούμενη Κρήτη και από πολύ μικρός άρχισε να ταξιδεύει, στην αρχή με την οικογένεια του, για να απομακρυνθούν από μια αποτυχημένη επανάσταση για ανεξαρτησία του νησιού, μετά για σπουδές, πότε σε γυμνάσιο στη Νάξο, πότε σε πανεπιστήμιο στην Αθήνα, πότε στο Παρίσι για μεταπτυχιακό.
Από νέος έδειξε την έφεσή του στη συγγραφή. Από φοιτητής ακόμα, αρχίζει να γράφει θεατρικά έργα. Τα είδη, με τα οποία ασχολήθηκε, ήταν πολλά: θεατρικά έργα, κινηματογραφικά σενάρια, ποίηση, δοκίμια, μυθιστορήματα, ταξιδιωτικά χρονικά, μελέτες, μεταφράσεις λογοτεχνικών έργων, δημοσιογραφικά άρθρα.
Τα σπουδαιότερα έργα του τα γράφει προς το τέλος της ζωής του. «Καπετάν Μιχάλης», «Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται», «Οδύσσεια», «Ο Τελευταίος Πειρασμός» . Γεμίζει τα έργα του με τις εμπειρίες μιας ζωής. Πολλοί ήρωες του συμβαδίζουν και παίρνουν στοιχεία από ανθρώπους που γνωρίζει. Πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο Καπετάν Μιχάλης, που έχει ως πρότυπο τον πατέρα του συγγραφέα και ο Ζορμπάς, στον οποίο έχει δώσει στοιχεία από έναν εργάτη – ο οποίος έχει το ίδιο όνομα – που γνώρισε σε μια επιχειρηματική απόπειρα που έκανε με ένα λιγνιτωρυχείο.
Δύο άλλα έργα του, τα «Αναφορά στον Γκρέκο» και «Ασκητική», είναι εξίσου σημαντικά. Το πρώτο είναι μια μορφή αυτοβιογραφίας. Το δεύτερο συμπυκνώνει όλη τη φιλοσοφία του Καζαντζάκη για τη ζωή. Είναι ένα μεγάλο φιλοσοφικό οδοιπορικό, στο οποίο αποτυπώνονται όλες οι επιρροές που έχει ο συγγραφέας, αφενός από τα βιώματα και τα ταξίδια του κι αφετέρου από όλα όσα έχει διαβάσει.
Ο Καζαντζάκης είναι πολυδιαβασμένος και πολυταξιδεμένος. Ως αναγνώστης, καταπιάνεται με πολλά φιλοσοφικά, θρησκευτικά και πολιτικά ρεύματα. Από το Χριστιανισμό – πέρασε κι ένα διάστημα με το Σικελιανό στο Άγιο Όρος – έως το Βουδισμό, και από το Βενιζελισμό – συμμετείχε ως υπουργός σε κυβερνήσεις του Βενιζέλου και του Σοφούλη – έως τον Κομμουνισμό, ο Καζαντζάκης επηρεάζεται, αλλά και συνθέτει όλα αυτά τα στοιχεία που παίρνει από κάθε θεωρία και ρεύμα.
Τα ταξίδια που έκανε καλύπτουν ένα μεγάλο μέρος της ζωής του, αλλά και του συγγραφικού του έργου. Πότε ως δημοσιογραφικός ανταποκριτής, πότε ως πολιτικός ή πολιτιστικός φιλοξενούμενος, πότε για να προωθήσει το έργο του, ο Καζαντζάκης καταλήγει να ταξιδέψει σε όλο σχεδόν τον κόσμο. Τα ταξίδια του καλύπτουν ένα πολύ μεγάλο μέρος της Ελλάδας – Πελοπόννησος, Αθήνα, Αίγινα, Κρήτη, Νάξος, Θεσσαλονίκη, Άγιο Όρος κ.α. – κι ένα μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου – Αγγλία, Ολλανδία, Γερμανία, Σοβιετική Ένωση, Ελβετία, Γαλλία, Αίγυπτος, Κίνα κ.α. – με αποτέλεσμα τα υπέροχα ταξιδιωτικά του χρονικά.
Δύο στοιχεία, που υιοθέτησε στη ζωή του και αποτυπώθηκαν στο έργο του, τον έκαναν μισητό στην επίσημη Εκκλησία και στην πολιτική εξουσία. Ο Καζαντζάκης είναι Κομμουνιστής και κρατάει μια κριτική στάση απέναντι σε θέματα υπαρξιακά και πίστης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, στο τέλος της ζωής του να περιθωριοποιηθεί από την Πολιτεία – γεγονός που τελικά επηρέασε αρνητικά στη διεκδίκηση του Νόμπελ Λογοτεχνίας – αλλά και από την εκκλησία, η οποία τον θεώρησε βλάσφημο για τρία έργα του, «Καπετάν Μιχάλης», «Ο Τελευταίος Πειρασμός», «Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται» και δεν επέτρεψε το λαϊκό προσκύνημα στη σωρό του, όταν πέθανε στην Αθήνα.
«Δεν υπάρχουν ιδέες, υπάρχουν μονάχα άνθρωποι που κουβαλούν τις ιδέες, κι αυτές παίρνουν το μπόι του ανθρώπου που τις κουβαλάει»
Μια από τις πιο γνωστές του ρήσεις, στην οποία αποτυπώνεται το μεγαλείο του ίδιου ως ανθρώπου και καλλιτέχνη. Όντως υπάρχουν μόνο άνθρωποι, που είναι φορείς ιδεών. Και όταν χάνονται αυτοί οι άνθρωποι, αν δεν έχουν καταγράψει ή αποτυπώσει κάπου τη θεώρησή τους για τη ζωή και τα πράγματα, αυτή χάνεται μαζί τους. Ο Καζαντζάκης είναι ένας μεγάλος ταξιδευτής, ένας ταξιδευτής της ζωής, των λέξεων, των ιδεών. Οι ιδέες του πήραν μπόι κι έγιναν παγκόσμιες και πανανθρώπινες. Πήραν το μπόι που τους έδωσε αυτός ο κορυφαίος στοχαστής και δημιουργός. Τελικά, ο λόγος που ξεχώρισε τόσο πολύ αυτός ο λογοτέχνης είναι προφανής.
«Δεν είχε ελπίδα σε τίποτα, δεν τον φόβισε τίποτα, ήταν Ελεύθερος.»
