Με τα μάτια – Διηγήματα της Ελένης Νανοπούλου
Συνήθως οι φιλόλογοι, άριστοι γνώστες και χρήστες της ελληνικής γλώσσας δεν παρουσιάζουν συχνά λογοτεχνικά έργα. Προφανώς το συγγραφικό ταλέντο είναι διαφορετικό από το φιλολογικό.
Η Ελένη Νανοπούλου ξεφεύγει από αυτό τον γενικό κανόνα. Όπως διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου «… γεννήθηκε στην Ευαγγελίστρια Κορινθίας, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπηρέτησε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση ως φιλόλογος και ζει με την οικογένειά της στον Πειραιά. Έχει εκδώσει την ποιητική συλλογή Ονείρων δεσμός άλυτος (2013)».
Κάθε τέχνη, έχει τη μικρογραφία της, όπου ο καλλιτέχνης προσπαθεί να μειώσει το μέγεθος του δημιουργήματός του στο ελάχιστο δυνατό, διατηρώντας όμως όλη την δύναμη που κρύβει μέσα του· δύσκολο έργο. Έτσι έχουμε την μικρο-γλυπτική, την μικρο-εικονογραφία κλπ. Στην ποίηση, αντιπροσωπευτική μορφή μικρογραφίας έχουμε το χάικου, ένα από τα χαρακτηριστικά του οποίου, πέραν του τρίστιχου με τις γνωστή φόρμα των 5-7-5 συλλαβών, είναι η σύλληψη της στιγμής. Στην διηγηματογραφία η μείωση φθάνει σε μέγεθος τη μία πρόταση. Γνωστό το διήγημα των έξι λέξεων του Έρνεστ Χέμινγουέϊ: “Προς πώληση. Παιδικά παπούτσια. Εντελώς αφόρετα”.
Στο βιβλίο της «Με τα μάτια», 80 μόλις σελίδων, η συγγραφέας μας παρουσιάζει μια συλλογή 34 διηγημάτων τα οποία μόλις φτάνουν ή ελάχιστα ξεπερνούν την μία σελίδα. Το καθένα από αυτά ένα μικρό αριστούργημα.
Με χαμηλή φωνή-sotto voce εξομολογείται προσωπικές σκέψεις και συναισθήματα που δημιουργήθηκαν από τη διαρκή παρατήρηση του περίγυρου ή ακόμη και του σώματός της. Ο τίτλος του βιβλίου, αυτό ακριβώς δηλώνει και αυτό περιγράφει στο οπισθόφυλλο:
Όσο περισσότερο χρόνο ζεις με έναν άνθρωπo, τόσο πιο αθέατος παρατηρητής γίνεσαι. Το καθημερινό μου θέαμα, λοιπόν, από αθέατη θέση. Η ματιά μου το όπλο μου. Το θήραμα εύκολο. Η θέα δυσανάγνωστη.
Το ύφος της γραφής της, μολονότι πεζό, αφήνει έντονες ανταύγειες ποιητικού λόγου, πράγμα που δεν εκπλήσσει, δεδομένης της θητείας της στην ποίηση, όπως είδαμε πιο πάνω, στο βιογραφικό της.
Τα διηγήματα είναι γραμμένα σε πρώτο, δεύτερο και τρίτο πρόσωπο. Στην πραγματικότητα, όμως, όλα (ή σχεδόν όλα) είναι πρωτοπρόσωπα αφού η συγγραφέας για τον εαυτό της μιλάει, εκμυστηρεύεται, καλύτερα, αφού το κάθε διήγημα είναι μια εξομολόγηση de profundis.
Τα διηγήματα είναι χωρισμένα σε πέντε ενότητες, ανάλογα με το θέμα τους, με την ευρεία έννοια, αφού τα όρια δεν είναι πάντοτε σαφή: Στο σπίτι, Δικά μου, Η γραφή, Οι άλλοι, Οι άνθρωποί μου.
Ρεαλιστικά, αλλά και υπερβατικά πράγματα συμβαίνουν στα διηγήματα, απογειώνοντας την γοητεία τους: μία ζώνη από δέρμα φιδιού ζωντανεύει, η στάθμη της σκόνης ανεβαίνει σταθερά και πνίγει το σπίτι, μια κουρτίνα που «μακραίνει ή κονταίνει κατά τις διαθέσεις της!».
Σε άλλα διηγήματα επικεντρώνεται σε μέλη του σώματος της: στα κατσαρά μαλλιά, που αντιπαθούσε μικρή, στα φαγωμένα νύχια, στο εγχειρισμένο για κάταγμα πόδι, το ηλιοκαμένο χέρι. Γύρω από αυτά, η Νανοπούλου, με εκπληκτική ικανότητα, δημιουργεί πολύ ενδιαφέρουσες, προσωπικές αφηγήσεις.
Στο διήγημα Παρομοίωση ενώ περιγράφει με γλαφυρότητα την βραχύβια ομορφιά του άνθους ενός κάκτου, στρέφεται αναπάντεχα στην ακμή και παρακμή ενός νεανικού προσώπου.
Ταλέντο του φωτογράφου είναι να αποτυπώνει με την μηχανή του μια εικόνα την οποία διακρίνει μόνον αυτός και όχι οι χιλιάδες άλλοι που περνούν δίπλα της. Με παρόμοιο τρόπο λειτουργεί η ματιά της συγγραφέως: ανακαλύπτει και προβάλλει μικρά και ασήμαντα πράγματα, γεγονότα και καταστάσεις της φύσης ή του μυαλού, που για τους άλλους είναι αόρατα. Και αφήνει μετά τον αναγνώστη να διερωτάται πώς το σκέφτηκε!
Βέβαια, το να μιλήσουμε για τα άψογα και «τραγανά» ελληνικά της Νανοπούλου που ρέουν σαν γάργαρο νερό σε κάθε σελίδα, θα ήταν περιττό. Είναι μία ακόμη απόλαυση!
Πολύ θα ήθελα να διαβάσω την επόμενη σοδειά της, που εύχομαι να έλθει γρήγορα.
Από τις εκδόσεις Γκοβόστη 2016, 80 σελίδες με 5 ευρώ.
«Ο συνεργάτης μας κ. Άρης Γαβριηλίδης είναι συγγραφέας και εικαστικός. Περισσότερα για αυτόν και το έργο του εδώ.»
