Τι μας διδάσκει ο Στωικισμός για την καθημερινή μας ζωή; Πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι η Φιλοσοφία είναι μια επιστήμη που …
Μαθήματα ζωής από τον Στωικισμό: Μέρος Β
Στο πρώτο μέρος του αφιερώματός μας στον Στωικισμό, αναφερθήκαμε στον Ζήνωνα και στον Σενέκα. Στο δεύτερο όμως μέρος, θα δούμε τις απόψεις δυο άλλων επιφανών εκπροσώπων αυτής της φιλοσοφικής σχολής: του Μάρκου Αυρήλιου και του Επίκτητου.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν με τον Μάρκο Αυρήλιο.
«Σύντομα θα τα έχεις ξεχάσει όλα και σύντομα θα σε έχουν ξεχάσει όλοι.»
Με μια πρώτη ανάγνωση αυτή η φράση μπορεί να σας φέρει μια …θλίψη. Όμως φέρει μια αλήθεια και η αλήθεια απελευθερώνει. Μας καλεί να συνειδητοποιήσουμε την πραγματικότητα, σύμφωνα με την οποία ό,τι γεννιέται, κάποτε πεθαίνει.
Πόσοι άνθρωποι έζησαν ανά τους αιώνες και σήμερα δεν τους θυμάται κανείς; Πιθανότατα λοιπόν κανένας να μην μας θυμάται έναν αιώνα μετά τον θάνατό μας. Αλλά και να μας θυμάται κάποιος, τι σημασία θα έχει εφόσον δεν θα υπάρχουμε:
Ας αφήσουμε κατά μέρος λοιπόν τους περιττούς μας φόβους και όσες σκέψεις μας βασανίζουν το μυαλό. Ας μη χάνουμε τον περιορισμένο χρόνο ζωής μας. Και όσο έχουμε το προνόμιο να είμαστε ακόμα ζωντανοί, ας το αξιοποιήσουμε, προτού «χαθούμε» και εμείς όπως όλοι οι πρόγονοί μας…
«Δεν είναι ο θάνατος που πρέπει να φοβάται κανείς. Το να μην ξεκινήσει να ζει πρέπει να φοβάται.»
Η ιδέα ότι κάποτε θα πεθάνουμε τρομάζει τους περισσότερους. Όμως πόσοι ενδιαφέρονται για το αν ζουν πραγματικά την ζωή τους; Άλλωστε, όπως είχε πει και ο Φώτης Κόντογλου, «καλό είναι να υπάρχεις, αλλά το να ζεις είναι άλλο πράγμα».
Πόσοι λοιπόν ζουν με βάση τις αξίες τους; Πόσοι αυτοβελτιώνονται καθημερινά; Πόσοι ζουν με θάρρος και υπερβαίνουν τους φόβους τους; Πόσοι αγωνίζονται για να υλοποιήσουν το όραμα και τα όνειρά τους;
Όλα αυτά προηγούνται του θανάτου μας, αλλά πολλοί από μας επιμένουμε να τρομάζουμε προκαταβολικά στην ιδέα του ότι αυτός κάποτε θα έρθει…
«Ατιμάζεις, ατιμάζεις τον εαυτό σου, ψυχή. Και δεν θα σου μείνει πια καιρός να τον τιμήσεις. Μια στιγμή μονάχα κρατά η ζωή του καθενός, και η δική σου σχεδόν πέρασε κιόλας, και εσύ δεν σέβεσαι τον εαυτό σου, παρά αποθέτεις την καλή σου μοίρα στις ψυχές των άλλων.»
Ας πάμε τώρα στον Επίκτητο.
«Οι άνθρωποι ταράζονται όχι από αυτά που συμβαίνουν, αλλά από την άποψή τους για αυτά που συμβαίνουν.»
Αυτή η φράση ίσως είναι μια από τις πιο ουσιώδεις που έχω διαβάσει στην ζωή μου. Και πρέπει να ήταν ο Επίκτητος ο πρώτος φιλόσοφος που διατύπωσε αυτή την σκέψη. Την σκέψη δηλαδή ότι το πώς νιώθουμε εξαρτάται από το πώς ερμηνεύουμε τα πράγματα που μας συμβαίνουν.
Όταν μας συμβαίνει κάτι, αμέσως το επεξεργαζόμαστε. Μέσα σε κλάματα δευτερόλεπτου. Έτσι λοιπόν προκαλούνται και τα συναισθήματά μας ακολούθως, από τις σκέψεις μας και όχι από τα γεγονότα καθαυτά που μας συμβαίνουν.
«Πρώτα πες στον εαυτό σου ποιος θέλεις να είσαι. Μετά να ενεργείς σύμφωνα με αυτό.»
Αυτή η φράση του κάνει λόγο για την αυτογνωσία. Και το πρόβλημα σε πολλούς ανθρώπους είναι ότι δεν γνωρίζουν τον εαυτό τους. Δεν γνωρίζουν ούτε το ποιοι είναι, ούτε το ποιοι θέλουν να γίνουν. Γι’ αυτό και δεν είναι περήφανοι για τον τρόπο που συμπεριφέρονται και συχνά μετανιώνουν για τις πράξεις τους.
______________________
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Πώς μπορούμε να γίνουμε ευτυχισμένοι σύμφωνα με τον Σενέκα
______________________
Άρα λοιπόν χρειάζεται πρώτα από όλα να ρωτήσουμε τον εαυτό μας:
- Ποιος θέλω να είμαι;
- Τι χαρακτηριστικά προσωπικότητας θέλω να έχω;
- Πως θέλω να συμπεριφέρομαι;
Εάν απαντήσουμε με σαφήνεια σε αυτά, τότε δεν έχουμε παρά να ζούμε με τον τρόπο που απαντήσαμε…
«Κανείς δεν μπορεί να είναι ελεύθερος, αν δεν είναι κύριος του εαυτού του.»
Αυτή την φράση θα την συνδυάσω με μια φράση που μου είχε πει ο παππούς μου, όταν ήμουν μικρός. Μου είχε πει λοιπόν: «Παιδί μου, φρόντισε να είσαι ο καπετάνιος της ζωής σου» .
Μπορούμε να είμαστε ελεύθεροι λοιπόν, όταν δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις σκέψεις μας; Όχι βέβαια. Γιατί όταν δεν ελέγχουμε τις σκέψεις μας, δεν μπορούμε να ελέγξουμε ούτε τα συναισθήματά μας, αλλά και ούτε την συμπεριφορά μας.
Αρά για να γίνουμε καπετάνιοι της ζωής μας, θα χρειαστεί να χειριζόμαστε εμείς το τιμόνι του καραβιού της ζωής μας. Δηλαδή τι να κάνουμε; Να μάθουμε να ελέγχουμε το μυαλό μας.
Εκεί έγκειται η πραγματική ελευθερία…
