Μαστίχα Χίου: το ελληνικό superfood άγνωστης σύστασης

Η κατανάλωση της μαστίχας Χίου είναι ευρέως διαδεδομένη σε τοπικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο. Το άρωμά της είναι χαρακτηριστικό και το πρώτο που γοητεύει τον καταναλωτή. Πέρα από το άρωμα κρύβει και πολλά ακόμη οφέλη.

Η Χίος, πέρα από την ιστορία που έχει, είναι γνωστή για το τοπικό προϊόν της. Η μαστίχα και τα μαστιχόδεντρα γίνονται συχνά αντικείμενο ενδιαφέροντος και έρευνας. Αρχικά, η σύγχρονη επιστημονική έρευνα έχει πιστοποιήσει πολλά από τα οφέλη της που παλαιότερα μόνο εικάζονταν. Συνεχώς, όμως τα δεδομένα μεταβάλλονται και αποδεικνύονται και άλλες ευεργετικές ιδιότητες που δεν ήταν γνωστές.

Το δάκρυ από βάλσαμο, όπως χαρακτηρίζεται, δεν είναι ακριβής σύστασης. Ωστόσο, στη ρητίνη αυτή συνδυάζονται περισσότερα από ογδόντα συστατικά κι αυτό δικαιολογεί τις πολλαπλές χρήσεις της στον τομέα των τροφίμων, της υγείας και της προσωπικής περιποίησης. Αυτό επιβεβαιώνεται και από έρευνες που έχουν δείξει ότι το συστατικό που βγαίνει από τα μαστιχόδενδρα περιέχει κυρίως τερπένια (ολεανολικό οξύ), ουσίες με αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτική δράση. Ανιχνεύθηκαν, επίσης, πολυφαινόλες που προστατεύουν τα κύτταρα και τους ιστούς του οργανισμού από τις ελεύθερες ρίζες στις οποίες οφείλονται ασθένειες όπως καρδιοπάθειες και γήρανση του δέρματος.

Επίσης, επιστημονικά στοιχεία καταδεικνύουν ότι τα συστατικά της μαστίχας συνεργάζονται το ένα με το άλλο, ώστε να αποδώσουν στη μοναδική αυτή ρητίνη τις ξεχωριστές ιδιότητές της. Η μαστίχα και τα παράγωγά της μπορούν να καταπολεμήσουν πολλά παθογόνα βακτήρια όπως για παράδειγμα τα Escherichia coli, Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus, Porphyromonas gingivalis αλλά και μύκητες όπως και διάφορα στελέχη της Candida. Μοναδικά τερπένια όπως το απινένιο, το β-μυρκένιο, το β-καρυοφυλλένιο, το λιμονένιο και η περιλλυλ-αλκοόλη συναντούν τις πολυφαινόλες της μαστίχας δικαιολογώντας τις αντιβακτηριακές και αντιοξειδωτικές της ιδιότητες.

Πέρα από όλα αυτά τα πολύτιμα συστατικά που περιέχει η μαστίχα, η μάσησή της διεγείρει τη λειτουργία των σιελογόνων αδένων και αυξάνει την έκκριση σάλιου. Αυτό συμβάλλει στον αυτοκαθαρισμό του στόματος. Η μοναδική της σύνθεση την καθιστά προληπτικό και, πιθανόν, θεραπευτικό μέσο κατά της τερηδόνας. Ένα πολύ κοινό βακτήριο της στοματικής κοιλότητας είναι το Streptococcus mutans, το οποίο μπορεί, όταν αποικίσει την οδοντική επιφάνεια, να αρχίσει την αποικοδόμησή της με τελικό αποτέλεσμα τη γνωστή τερηδόνα. Αυτή η αντιβακτηριακή επίδραση της μαστίχας έναντι του συγκεκριμένου βακτηρίου απεδείχθη από σειρά επιστημονικών ερευνών με επικεφαλής τη Dr. Alev Aksoy.

Επιπρόσθετα, συμβάλλει λόγω της σύστασής της στην εξουδετέρωση μικροοργανισμών που προκαλούν σχηματισμό οδοντικής πλάκας και κακοσμία του στόματος. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί πως ο εμπλουτισμός της μαστίχας Χίου με φθόριο (συγκεκριμένα φθοριούχο νάτριο), στοιχείο με γνωστή αντιτεριδονική δράση, συμβάλλει τα μέγιστα στην καλή στοματική υγιεινή.

Πέρα από τη στοματική υγιεινή, το γαστρεντερικό σύστημα μπορεί να αποκομίσει τα οφέλη του προϊόντος. Η μαστίχα, ως φάρμακο, χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα. Μεγάλος αριθμός μελετών αποδεικνύει τις ευεργετικές επιδράσεις της και στο πεπτικό σύστημα, καθώς παρουσιάζεται δραστηριότητα της μαστίχας κατά του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού. Αυτό αποδεικνύεται από τη μελέτη που έγινε στο Σκυλίτσειο Γενικό Νοσοκομείο Χίου με επικεφαλής τον γαστρεντερολόγο Dr. Κωνσταντίνο Ντάμπο που αξιολόγησε την επίδραση της μαστίχας σε ασθενείς με το συγκεκριμένο ελικοβακτηρίδιο. Αυτή η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η μαστίχα Χίου σε ενδεδειγμένες ποσότητες έχει σαφή βακτηριοκτόνο δράση στο ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Ουσιαστικά, επιβεβαιώθηκαν δεδομένα που υπήρχαν από το παρελθόν σε πειραματόζωα και υποδείκνυαν τη δράση εκχυλισμάτων και ουσιών της μαστίχας έναντι της αποίκησης αυτού του τόσο σημαντικού στην εμφάνιση του έλκους βακτηριδίου.

Πέρα όμως από τους Έλληνες ερευνητές, μνεία πρέπει να γίνει και στον Dr. Farhad U. Huwez. ο οποίος, με τρεις δημοσιευμένες μελέτες, εκθειάζει τη δράση της μαστίχας έναντι του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού και τον αναδεικνύει ως θεραπεία για το έλκος (δωδεκαδακτυλικό αλλά και γαστρικό), ακόμα και σε μικρές ποσότητες και χωρίς ανεπιθύμητες ενέργειες.

Επίσης, είναι σωστό να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο βακτήριο έφερε επανάσταση κατά την ανακάλυψή του. Δηλαδή, το 1982 οι Αυστραλοί ερευνητές Barry Marshall και Robin Warren ανακοίνωσαν την ανακάλυψη ενός νέου για την εποχή βακτηριδίου που αρχικά ονόμασαν Campylobacter Pyloridis. Η τελική του ονομασία που είναι Helicobacter Pylori (ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού). Η ανακάλυψη αυτή ήρθε να ανατρέψει τις ως τότε αντιλήψεις που θεωρούσαν ότι το στομάχι δεν αποικίζεται από βακτήρια. Ας σημειωθεί πως το 10-20% των ατόμων με λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού θα αναπτύξουν κάποια στιγμή πεπτικό έλκος. Ουσιαστικά, άτομα με λοίμωξη από το συγκεκριμένο βακτηρίδιο έχουν έξι φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να πάθουν έλκος από άτομα που δεν έχουν προσβληθεί.

Ακόμη, μελέτη Ελλήνων επιστημόνων με επικεφαλής τον Dr. Ιωάννη Τριανταφυλλίδη από το Γενικό Νοσοκομείο Νίκαιας και τον καθηγητή Νικόλαο Ανδρικόπουλο από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό World Journal of Gastroenterology, αποδεικνύει ότι μέσω της κατανάλωσης της μαστίχας μειώθηκε η φλεγμονή και βελτιώθηκε η κλινική εικόνα σε ασθενείς με ήπια έως και μέτρια δραστηριότητα της νόσου Crohn. Αυτή η νόσος είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση του πεπτικού σωλήνα που μπορεί να επηρεάσει οποιοδήποτε τμήμα του από το στόμα έως το ορθό. Συγκεκριμένα, η δοσολογία της μαστίχας ήταν 2,2 gr ανά ημέρα σε μορφή καψουλών.

Γενικότερα, η κατανάλωση μαστίχας φάνηκε να συμβάλλει στη μείωση στα επίπεδα ουσιών που εμπλέκονται στις φλεγμονώδεις διαδικασίες (όπως η C αντιδρώσα πρωτεΐνη, CRP και η ιντερλευκίνη 6, IL-6) σε ασθενείς με ενεργή νόσο του Crohn. Τα επιστημονικά στοιχεία συνηγορούν πως αυτό που δρα ευεργετικά στη φλεγμονή είναι η μαστίχα αυτή καθαυτή (το σύνολο των συστατικών της) και όχι απομονωμένα τα διάφορα συστατικά της. Τέλος, το μόνο σίγουρο είναι ότι ο μικρός αριθμός ατόμων που έλαβαν μέρος στην εν λόγω μελέτη σηματοδοτεί την ανάγκη και άλλων επιστημονικών ερευνών προκειμένου να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα.

Εκτός των άλλων, η μαστίχα αποτελεί και ασπίδα έναντι των καρδιαγγειακών παθήσεων. Φαίνεται να παρουσιάζει προστατευτική δράση στην καρδιά και στα αγγεία, καθώς μελέτες δείχνουν ότι η κατανάλωσή της μειώνει τα επίπεδα της ολικής χοληστερόλης, της LDL («κακής») χοληστερόλης, της λιποπρωτεΐνης, ενώ παράλληλα προστατεύει καθολικά την LDL χοληστερόλη από οξείδωση (μια διαδικασία που βάζει τον θεμέλιο λίθο για τη δημιουργία αθηρωματικής πλάκας στα αγγεία). Ακόμα και το σάλιο που προέρχεται από τη μάσηση της μαστίχας Χίου, αποδείχθηκε πως μπορεί να συμβάλλει εργαστηριακά στην αναστολή της οξείδωσης της «κακής» χοληστερόλης.

Αξιοσημείωτη είναι και η μελέτη που πραγματοποιήθηκε και έδειξε μείωση της χοληστερόλης με την κατανάλωση 5 gr. σκόνης μαστίχας καθημερινά. Συγκεκριμένα, διαπιστώθηκε και στατιστικά σημαντική μείωση στα επίπεδα ενζύμων που σχετίζονται με την ηπατική λειτουργία. Γι’ αυτό το λόγο και οι ερευνητές μιλούν και για ηπατοπροστατευτική δράση.

Την τελευταία δεκαετία, ένας αυξανόμενος αριθμός εργαστηριακών μελετών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η μαστίχα Χίου ενδέχεται να διαθέτει αντικαρκινικές ιδιότητες έναντι διαφόρων μορφών κακοήθων νεοπλασιών, όπως ο καρκίνος του προστάτη, του παχύ εντέρου, του πνεύμονα, του στόματος και του παγκρέατος. Για την ακρίβεια, τα συστατικά της μαστίχας που ανήκουν στην τάξη των τριτερπενοειδών εικάζεται πως είναι υπεύθυνα για τις αντικαρκινικές της ιδιότητες, οι οποίες αφορούν κυρίως την αναχαίτιση του ανεξέλεγκτου κυτταρικού πολλαπλασιασμού μέσω εξωγενών και ενδογενών μονοπατιών της απόπτωσης (του «προγραμματισμένου» κυτταρικού θανάτου).

Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι αντικαρκινικές ιδιότητες της μαστίχας πιστοποιούνται μέσα από εργαστηριακά πειράματα και όχι από κλινικές μελέτες ή/και παρατηρήσεις σε ανθρώπους. Μία ουσία ή ένα σύνολο ουσιών που εμφανίζει αντικαρκινική δράση σε επιλεγμένες κυτταρικές σειρές ή σε πειραματόζωα δε σημαίνει πως κάνει το ίδιο και στους ανθρώπους. Όμως τέτοιες μελέτες αποτελούν συχνά το εφαλτήριο για να διερευνηθούν ανάλογες επιδράσεις και στους ανθρώπους. Θα ήταν παρήγορο, λοιπόν, αν στο μέλλον έχουμε όλα εκείνα τα ικανά στοιχεία, που θα μπορέσουν να αναδείξουν το δάκρυ του μαστιχόδεντρου σε ασπίδα έναντι του καρκίνου και σωτήριο για τους ανθρώπους.

ΠΗΓΗ