Πριν μερικά χρόνια, λίγοι μόνο γνώριζαν για τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Σήμερα, παρόλο που ο όρος είναι, …
Κριτήρια για τη Διάγνωση της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) στα παιδιά
Στις μέρες μας παρατηρείται ιδιαίτερα αυξημένο ενδιαφέρον σχετικά με την αποκλίνουσα συμπεριφορά του ατόμου, δηλαδή αναφορικά με την ανθρώπινη συμπεριφορά που εκλαμβάνεται ως μη φυσιολογική ή παθολογική. Στο επίκεντρο, μάλιστα, του σύγχρονου ενδιαφέροντος για τη μελέτη της ψυχοπαθολογίας του ανθρώπου βρίσκεται η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ).
Πιο αναλυτικά, στη σημερινή εποχή προσδίδεται ιδιαίτερη έμφαση στη διασφάλιση μιας έγκυρης και αξιόπιστης διάγνωσης της Διαταραχής Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας αποβλέποντας στη βέλτιστη διαχείριση των παιδιών που εκδηλώνουν την εν λόγω διαταραχή τόσο στο σχολικό τους περιβάλλον όσο και στην καθημερινή τους ζωή εκτός σχολείου.
Ωστόσο, για να μπορέσει να διαγνωστεί με ασφάλεια η ΔΕΠ-Υ στα παιδιά και στη συνέχεια να σχεδιαστεί και να εφαρμοστεί ένα κατάλληλο πρόγραμμα παρέμβασης για την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους στη σχολική τους τάξη και γενικά στην καθημερινότητά τους, κρίνεται σκόπιμο να προσεγγιστεί πρώτα εννοιολογικά η συγκεκριμένη διαταραχή, καθώς το πρώτο βήμα για την επίλυση οποιουδήποτε ζητήματος πρέπει να είναι πάντοτε ο σαφής ορισμός και προσδιορισμός του.
Ο όρος, λοιπόν, «Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας, ΔΕΠ-Υ», που στη διεθνή βιβλιογραφία είναι γνωστός ως «Attention-Deficit /Hyperactivity Disorder, ADHD», αναφέρεται σε μια νευροβιολογική διαταραχή, η οποία εμφανίζεται για πρώτη φορά συνήθως στην προσχολική ηλικία, έχει τη μέγιστη ένταση κατά τη σχολική ηλικία και σε πολλές περιπτώσεις εξακολουθεί να παραμένει στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή του ατόμου.
Επίσης, η εν λόγω διαταραχή θεωρείται μία από τις συχνότερες νευροαναπτυξιακές διαταραχές της παιδικής ηλικίας. Ο Στασινός (2020), μάλιστα, επισημαίνει πως πρόκειται για τη διαταραχή που έχει την πιο συχνή παιδοψυχιατρική διάγνωση.
Παράλληλα, η διάγνωση της Διαταραχής Eλλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) σε παιδιά γίνεται συνήθως βάσει των διαγνωστικών κριτηρίων του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, DSM) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (American Psychiatric Association, APA). Σύμφωνα, λοιπόν, με την τέταρτη έκδοση του DSM, το DSM-IV-TR, μπορούν να διαγνωστούν τρεις επιμέρους τύποι της διαταραχής ανάλογα με το βαθμό στον οποίο το άτομο εκδηλώνει τα τρία κεντρικά χαρακτηριστικά της που είναι η ελλειμματική προσοχή, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα.
Οι τύποι αυτοί είναι: ο Τύπος Ελλειμματικής Προσοχής ή Τύπος Απροσεξίας ή Απρόσεκτος Τύπος (Inattentive Type) με πρωτεύον σύμπτωμα την ελλειμματική προσοχή, ο Τύπος Υπερκινητικότητας/Παρορμητικότητας ή ο Υπερκινητικός/Παρορμητικός Τύπος (Hyperactive-Impulsive Type) με πρωτεύον σύμπτωμα την υπερκινητικότητα/παρορμητικότητα και τέλος ο Συνδυασμένος Τύπος (Combined Type), ο τύπος δηλαδή που συνδυάζει τα χαρακτηριστικά των δύο προηγούμενων.
Επιπρόσθετα, κρίνεται σκόπιμο να υπογραμμιστεί πως η ΔΕΠ-Υ είναι μια διαταραχή που παρουσιάζει υψηλά ποσοστά συννοσηρότητας με άλλες διαταραχές. Αυτό σημαίνει ότι πολλά παιδιά με ΔΕΠ-Υ παρουσιάζουν μία ή και περισσότερες συνυπάρχουσες ψυχικές και αναπτυξιακές διαταραχές. Για παράδειγμα, οι μαθησιακές δυσκολίες εντοπίζονται με μεγάλη συχνότητα στα παιδιά με ΔΕΠ-Υ, διότι τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της εν λόγω διαταραχής (ελλειμματική προσοχή, υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα) παρεμποδίζουν την ομαλή και αποτελεσματική μάθηση.
Συνεμφάνιση ειδικών μαθησιακών δυσκολιών και διαταραχών συμπεριφοράς στα παιδιά
Έτσι, σχεδόν το 30 % των μαθητών με την εν λόγω διαταραχή θα επαναλάβουν μια τάξη, ενώ το 40 % τουλάχιστον θα χρειαστεί να λάβουν ειδική αγωγή. Επιπλέον, έχουν εντοπιστεί υψηλά ποσοστά συννοσηρότητας της ΔΕΠ-Υ με τα προβλήματα συμπεριφοράς.
Είναι αξιοσημείωτο, μάλιστα, το γεγονός ότι στο 50% σχεδόν των ατόμων με ΔΕΠ-Υ έχουν ανιχνευθεί συννοσηρά προβλήματα διαγωγής. Ωστόσο, ο κατάλογος των διαταραχών που συνοδεύουν τη ΔΕΠ-Υ δεν σταματά εδώ και θα μπορούσαν να αναφερθούν κι άλλες συννοσηρές διαταραχές.
Εν κατακλείδι, λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα παραπάνω προκύπτει εύλογα το συμπέρασμα πως στη σύγχρονη εποχή αποδίδεται μεγάλη σημασία στη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ) στα πλαίσια του ευρύτερου ενδιαφέροντος για την αποκλίνουσα ανθρώπινη συμπεριφορά. Κατά συνέπεια, έχουν οριστεί σαφή διαγνωστικά κριτήρια που εξασφαλίζουν μια έγκυρη και αξιόπιστη διάγνωση της ΔΕΠ-Υ, αποσκοπώντας στη βελτίωση της καθημερινότητας των παιδιών που παρουσιάζουν αυτή τη διαταραχή, καθώς και των ατόμων που απαρτίζουν τον κοινωνικό τους περίγυρο.
Bιβλιογραφία
Ελληνόγλωσση
Μπουράκης, Ι. (2020). Μελέτη περίπτωσης μαθητή με ΔΕΠ-Υ. Νέος Παιδαγωγός, 20, 287-293.
Παπαναστασίου, Φ. (2019). ΔΕΠΥράζει: Πρακτικός οδηγός για γονείς και εκπαιδευτικούς. Αθήνα: Πεδίο
Στασινός, Δ. (2020). Η ειδική συμπεριληπτική εκπαίδευση 2027: Η ελκυστική εκδίπλωσή της στο νέο ψηφιακό σχολείο με ψηφιακούς πρωταθλητές. Αθήνα: Παπαζήση.
Τομαράς, Ν. (2015). Μαθησιακές δυσκολίες: Ισότιμες ευκαιρίες στην εκπαίδευση: Πρακτικές απαντήσεις στα ερωτήματα γονιών και εκπαιδευτικών για τη δυσλεξία, τις δυσαριθμησίες και τη διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/ υπερκινητικότητα. Αθήνα: Πατάκη.
Wilmshurst, L. (2011). Εξελικτική ψυχοπαθολογία: Μια αναπτυξιακή προσέγγιση. Αθήνα: Gutenberg.
