Κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου: Αίτια και κλινική διάγνωσή της

Η οσφυϊκή δισκοκήλη είναι συχνή σε νέα και μέσης ηλικίας άτομα, η οποία εκδηλώνεται με πόνο στη μέση εξαιτίας της πίεσης που ασκείται στις ρίζες των νεύρων από μεσοσπονδύλιο δίσκο. Για λόγους μηχανικούς (μεγαλύτερη κινητικότητα και επιβάρυνση) δισκοκήλη συμβαίνει κατά κανόνα στην κατώτερη οσφυϊκή μοίρα. Δεύτερη σε συχνότητα έρχεται η αυχενική μοίρα της ΣΣ (Α5-Α6, Α6-Α7), ενώ θωρακική δισκοκήλη είναι εξαιρετικά σπάνια (0,5-1% των περιπτώσεων δισκοκήλης).

Στο Α΄ μέρος του άρθρου πρόκειται να επικεντρωθούμε στα στάδια της εξέλιξης της δισκοκήλης, στα αίτια που την προκαλούν και στην κλινική διάγνωση των συμπτωμάτων της μέσα από μία προσπάθεια διασαφήνισης όρων. Το Β΄ μέρος του άρθρου πρόκειται να συγκεντρώσει τις μορφές των διαγνωστικών εξετάσεων που πρέπει να διεξαχθούν με σκοπό τον αποκλεισμό άλλων παθήσεων, αλλά και τους τρόπους αντιμετώπισής της.

Ονοματολογία

Για την πάθηση αυτή χρησιμοποιούνται διάφορα ονόματα όπως:

1. Κήλη μεσοσπονδυλίου δίσκου ή δισκοκήλη: Είναι οι πιο σωστοί όροι, διότι εκφράζουν αυτό που ακριβώς συμβαίνει στην πάθηση, δηλαδή τη μετατόπιση και προβολή του πηκτοειδή πυρήνα διά μέσου του ινώδους δακτυλίου.

2. Δισκοπάθεια: Είναι όνομα που χρησιμοποιείται συχνά, επειδή είναι σύντομο και απλό, αν και δείχνει περισσότερο βλάβη ή εκφύλιση του δίσκου παρά παρεκτόπιση του πηκτοειδή πυρήνα.

3. Πρόπτωση μεσοσπονδυλίου δίσκου: Χρησιμοποιείται συχνά στην αγγλοσαξονική βιβλιογραφία.

Ανατομική μεσοσπονδυλίων δίσκων

Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι αποτελούνται περιφερικά από τον ινώδη δακτύλιο και κεντρικά από μια ζελατινώδη εύπλαστη, αλλά ασυμπίεστη μάζα, τον πηκτοειδή πυρήνα (Εικ.1). Παρεμβάλλονται μεταξύ όλων των σπονδύλων εκτός του Α1-Α2, των ιερών και κοκκυγικών σπονδύλων που είναι συνοστεωμένοι και αντιπροσωπεύουν το 1/4 του ύψους της ΣΣ (σπονδυλικής στήλης). Οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι στον ενήλικα στερούνται αγγείων.

Ο φυσιολογικός ρόλος των δίσκων είναι να κατανέμουν ομοιομερώς και να αμβλύνουν -όπως το αμορτισέρ του αυτοκινήτου- τις πιέσεις που ασκούνται καθημερινά πάνω στη ΣΣ και να τη σταθεροποιούν συνδέοντας σταθερά τον ένα σπόνδυλο με τον άλλο.

Διαδοχικά στάδια της δισκοκήλης

• Κατά τη δισκοπάθεια αλλοιώνεται η βιοχημική σύνθεση τόσο του πηκτοειδή πυρήνα όσο και του ινώδους δακτυλίου. Κατά την ηπιότερη μορφή των βιοχημικών αλλοιώσεων ο πηκτοειδής πυρήνας ασκεί πίεση διά μέσου του ινώδη δακτυλίου πάνω στον οπίσθιο επιμήκη σύνδεσμο και τις μήνιγγες και προκαλεί οσφυαλγία (Εικ. 2).

• Σε αλλοιώσεις μέσης βαρύτητας ο ινώδης δακτύλιος παθαίνει μερική ρήξη μέσα στην οποία μπαίνει ένα μέρος του πηκτοειδή πυρήνα, με αποτέλεσμα μεγαλύτερη προβολή και πίεση στις ρίζες των νεύρων (οσφυοϊσχιαλγία).

• Σε βαρύτερες τέλος αλλοιώσεις του δίσκου ο ινώδης δακτύλιος παθαίνει τέλεια ρήξη και ο πηκτοειδής πυρήνας μπαίνει μέσα στο νωτιαίο σωλήνα και προκαλεί πίεση της ρίζας του νεύρου στο ίδιο ύψος με τη βλάβη ή σε κατώτερο από αυτή (οσφυοϊσχιαλγία). Στις τελευταίες περιπτώσεις η πίεση προκαλεί οίδημα ή και άσηπτη τοπική φλεγμονή της ρίζας.

Ενδοσωματική κήλη

Σε ορισμένες περιπτώσεις, που ο ινώδης δακτύλιος είναι ισχυρός, ενώ ο σπόνδυλος είναι οστεοπορωτικός, ο πηκτοειδής πυρήνας είναι δυνατόν να προβάλει μέσα στο σώμα του σπονδύλου και να δημιουργήσει την ενδοστοματική κήλη του σπονδύλου ή κήλη του Schmorl (Εικ. 3). Η ενδοσωματική αυτή κήλη φαίνεται ακτινολογικά σαν μόνιμο εντύπωμα στην κάτω επιφάνεια του σώματος ενός ή περισσότερων σπονδύλων συνήθως είναι ασυμπτωματική και δεν χρειάζεται θεραπεία.

Αίτια της δισκοκήλης

1. Διαταραχή βιοχημικής σύστασης του δίσκου και τραυματισμός

Παλαιότερα κύριο αίτιο της δισκοπάθειας εθεωρείτο ο τραυματισμός. Σήμερα, είναι γενικά παραδεκτό ότι προηγείται διαταραχή στη βιοχημική σύσταση του δίσκου, ενώ ο τραυματισμός αποτελεί εκλυτικό παράγοντα. Ο τραυματισμός είναι κατά κανόνα έμμεσος, όπως για παράδειγμα το σήκωμα βάρους, η μετακίνηση ενός επίπλου, το ανασήκωμα ενός παιδιού, ιδιαίτερα στις γυναίκες.

2. Απλές και απότομες κινήσεις

Πολλές φορές όμως και η απλή κάμψη της ΣΣ, ο βήχας ή ένα φτέρνισμα μπορούν να προκαλέσουν την πρόπτωση του πηκτοειδή πυρήνα μέσα από τις ρωγμές που έχουν ήδη δημιουργηθεί στον ινώδη δακτύλιο. Αρκετά συχνά δεν βρίσκεται τραυματισμός που να συσχετίζεται με την έναρξη των συμπτωμάτων.

3. Σήκωμα βάρους

Άλλοτε πάλι η τραυματική αφορμή που προκάλεσε την έναρξη των συμπτωμάτων φαίνεται ασήμαντη, επειδή οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν ότι η πίεση που ασκείται πάνω στον μεσοσπονδύλιο δίσκο, όταν σκύβουμε για να σηκώσουμε ένα βάρος δεν είναι ίση, αλλά πολύ μεγαλύτερη από το βάρος που σηκώνουμε. Η ανάλυση της σχέσης αυτής δείχνει ότι όταν σηκώνουμε με το σώμα σε κάμψη βάρος 10 κιλών, η πίεση που ασκείται επάνω στο μεσοσπονδύλιο δίσκο είναι 50 κιλά περίπου, δηλαδή πενταπλάσια. Έτσι γίνεται αντιληπτό πόσο μεγάλες καταπονήσεις υφίσταται καθημερινά ο μεσοσπονδύλιος δίσκος.

Συμπτώματα

• Πόνος στη μέση ύστερα από άρση βάρους

Στις τυπικές περιπτώσεις η κλινική εικόνα της οσφυϊκής δισκοκήλης είναι χαρακτηριστική. Πόνος στη μέση, συνήθως ισχυρός, ξεκινά ύστερα από σήκωμα ενός βάρους ή μία απότομη κίνηση. Ο πόνος μπορεί να είναι τοπικός (οσφυαλγία), συχνά όμως αντανακλά αμέσως ή σε λίγες μέρες στο ένα ή στο άλλο σκέλος (ισχιαλγία).

• Πόνος στη μέση, στη γάμπα ή το μηρό χωρίς ιστορικό τραυματισμού

Σε ορισμένες περιπτώσεις, που είναι αρκετά συχνές, ο πόνος αρχίζει προοδευτικά χωρίς ιστορικό τραυματισμού και είναι δυνατό να περιοριστεί μόνο στη μέση. Άλλοτε πάλι ο πόνος μπορεί να αρχίσει από τη γάμπα ή το μηρό και να μετακινηθεί αργότερα προς τη μέση.

• Ο πόνος επιτείνεται με βήχα ή φτέρνισμα

Ανεξάρτητα από τον τρόπο έναρξης, ο πόνος επιτείνεται με το βήχα ή το φτέρνισμα.

Κλινική εξέταση

• Κατά την κλινική εξέταση διαπιστώνεται εξάλειψη της φυσιολογικής οσφυϊκής λόρδωσης και συχνά ανταλγική σκολίωση (στράβωμα του σώματος), που οφείλεται στην προσπάθεια του αρρώστου να απομακρύνει τη ρίζα από το δίσκο που την πιέζει (Εικ. 4).

• Οι κινήσεις της ΣΣ είναι περιορισμένες, ιδιαίτερα η πρόσθια κάμψη και λιγότερο οι πλάγιες κλίσεις. Οι στροφικές κινήσεις συνήθως είναι ελεύθερες.

• Υπάρχει ευαισθησία στην πίεση στο κατώτερο μέρος της οσφυϊκής μοίρας.

• Ευαισθησία επίσης υπάρχει κατά την πίεση στο γλουτό αντίστοιχα προς το σημείο εξόδου του ισχιακού νεύρου από τη λεκάνη.

• Στον άρρωστο που είναι ξαπλωμένος ύπτια στο κρεβάτι αν σηκώσουμε το σκέλος που πονάει τεντωμένο προς τα επάνω, ο πόνος θα ενταθεί σε βαθμό που δεν θα μας επιτρέψει να ξεπεράσουμε σε σοβαρές περιπτώσεις τις 20-30 μοίρες από το επίπεδο του κρεβατιού, σημείο Laseque (Εικ. 5). Σημείο Laseque υπάρχει μόνο σε δισκοκήλη που αφορά στα επίπεδα 04-05 και 05-Ι1. Σε δισκοκήλη Ο3-04 και Ο2-03 υπάρχει ανάστροφο σημείο Laseque, που ελέγχεται με τον ασθενή σε πρηνή θέση και άρση του τεντωμένου σκέλους ή κάμψη της κνήμης προς το μηρό.

• Η πίεση της I1 ρίζας (05-Ι1, δίσκος) προκαλεί μείωση ή κατάργηση του Αχίλλειου αντανακλαστικού, και υπαισθησία στο έξω χείλος του ποδιού και τα δύο τελευταία δάκτυλα (Eικ 6). Σε βαριές περιπτώσεις ο άρρωστος δεν μπορεί να βαδίσει στα δάκτυλα του ποδιού που πάσχει. (Eικ.6).

• Αισθητικές διαταραχές στη δισκοκήλη δεν υπάρχουν σε όλες τις περιπτώσεις. Σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει αίσθημα πολλαπλών τσιμπημάτων στις παραπάνω περιοχές. Σε σπάνιες περιπτώσεις είναι δυνατόν η πρόπτωση του δίσκου να είναι μαζική-κεντρική και να προκαλέσει αιφνίδιο μούδιασμα, πόνο και πάρεση στα κάτω άκρα, καθώς και διαταραχές στην ούρηση.

«Το κείμενο αποτελεί μια συνεργασία του flowmagazine.gr με τον κ. Τσαπακίδη. Για περισσότερα κείμενα του συγκεκριμένου αρθρογράφου πατήστε εδώ»

Συντάκτης: Ιωάννης Τσαπακίδης, Ορθοπεδικός Χειρουργός

Influence:

O Ιωάννης Τσαπακίδης γεννήθηκε στη Λάρισα το 1975 και αποφοίτησε από την Ιατρική σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης…