Καζακστάν: Το μυστήριο με την ασθένεια του ύπνου

Περισσότεροι από 140 άνθρωποι σε δύο χωριά στο βόρειο Καζακστάν χτυπήθηκαν από μία ασθένεια, γνωστή ως ασθένεια του ύπνου, με χαρακτηριστικό γνώρισμα τον εξαήμερο συνεχόμενο ύπνο! Τώρα οι επιστήμονες φαίνεται να έχουν ανακαλύψει την αιτία της ασθένειας που πλήττει τους κατοίκους της περιοχής.

Η πρώτη αναφερθείσα περίπτωση της νόσου του ύπνου ήταν το 2010. Το 2013, το μυστήριο πήρε νέα τροπή, καθώς οκτώ διαφορετικοί άνθρωποι από το Kalachi (μια πόλη του Καζακστάν) παρέμειναν κοιμισμένοι για αρκετές μέρες, ανίκανοι να παραμείνουν ξύπνιοι.

Από το 2013, η μυστηριώδης αυτή ασθένεια έχει επηρεάσει περισσότερους από 140 ανθρώπους στο Kalachi και Krasnogorsk, οικισμούς στην τεράστια στέπα του Καζακστάν, με συνολικό πληθυσμό 810 ανθρώπων. Οι κάτοικοι βιώνουν μια παράξενη ύπνωση, ακόμα και όταν περπατούν, και ξυπνούν με απώλεια μνήμης, αδυναμία και πονοκεφάλους. Κάποιοι έχουν πέσει θύματα αρκετές φορές, ενώ ο ύπνος διαρκεί για έξι ημέρες συνεχόμενες.

Οι αρχικές εκτιμήσεις απέδιδαν την κατάσταση στο ότι οι ασθενείς υπέφεραν από τις συνέπειες των νοθευμένων αλκοολούχων ποτών, αλλά καθώς η επιδημία εξαπλωνόταν, άρχισε να γίνεται διάγνωση για «εγκεφαλοπάθεια άγνωστης προέλευσης», ένας γενικός όρος για εγκεφαλικές νόσους. Οι πάσχοντες βίωναν συμπτώματα ναυτίας και ζαλάδας, ενώ αρκετοί έκαναν λόγο και για εμφάνιση ψευδαισθήσεων. Ακόμα και τα ζώα είχαν σε κάποιο βαθμό επηρεαστεί.

Πολλοί υποψιάστηκαν ότι η ύπαρξη κοντινών ορυχείων ουρανίου που είχαν εγκαταλειφθεί μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης στη δεκαετία του 1990 ήταν υπεύθυνα για την κατάσταση αυτή, και γι’ αυτό το λόγο άρχισαν να παρατηρούνται μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών. Το υπουργείο Υγείας του Καζακστάν έδωσε εντολή να εξεταστούν περισσότερα από 7.000 σπίτια, αλλά δεν βρέθηκαν σημαντικά υψηλά επίπεδα ακτινοβολίας ή βαρέα μέταλλα και άλατα. Ανιχνεύτηκαν ωστόσο αυξημένα επίπεδα ραδίου σε ορισμένα σπίτια, αλλά το ποσοστό δεν ήταν αρκετό να εξηγήσει το φαινόμενο.

Καθώς τα κοντινά ορυχεία ουρανίου ήταν ο πιθανός ένοχος, οι επιστήμονες εξέτασαν τη γη, το νερό και την τοπική τροφή για το ραδόνιο, ένα γνωστό καρκινογόνο αέριο. Ο αέρας ελέγχθηκε για μονοξείδιο του άνθρακα και τα μαλλιά και τα νύχια των ανθρώπων ελέγχθηκαν για ακτινοβολία. Οι γιατροί όμως και πάλι δε μπόρεσαν να βρουν τι προκαλούσε το ανεξήγητο φαινόμενο.

Μερικά χρόνια αργότερα το μυστήριο επιλύθηκε, με την αιτία να βρίσκεται πράγματι στα ορυχεία του ουρανίου. Οι υψηλές συγκεντρώσεις μονοξειδίου του άνθρακα και υδρογονανθράκων που προέρχονταν από τα ορυχεία στην περιοχή, προκάλεσαν έλλειψη οξυγόνου στον αέρα. Οι επιστήμονες του Εθνικού Πυρηνικού Κέντρου του Καζακστάν επιβεβαίωσαν αυτή την εξήγηση. Μετά την ανάλυση των αποτελεσμάτων των ιατρικών εξετάσεων όλων των κατοίκων, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η ασθένεια του ύπνου προκλήθηκε από αυξημένα επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα και υδρογονανθράκων στον αέρα.

Το μονοξείδιο του άνθρακα του αερίου αλληλεπιδρά με το αίμα αποτελεσματικότερα από το οξυγόνο – 200 φορές περισσότερο – πράγμα που σημαίνει ότι όταν τα επίπεδα γίνονται πολύ υψηλά, μπορεί να προκαλέσει ασφυξία στον εγκέφαλο, εξού και το ανεξέλεγκτο συναίσθημα της κόπωσης.

Τα ορυχεία ουρανίου όπως ανέφερε ο αναπληρωτής πρωθυπουργός του Καζακστάν, Μπερντίμπεκ Σαπαρβάεφ το καλοκαίρι του 2015, έκλεισαν μεν σε κάποιο σημείο, παρ’ όλα αυτά μερικές φορές εμφανίζεται συγκέντρωση μονοξειδίου του άνθρακα. Το οξυγόνο στον αέρα μειώνεται αναλόγως, πράγμα που είναι ο πραγματικός λόγος για την ασθένεια του ύπνου σε αυτές τις περιοχές.

Οι κάτοικοι άρχισαν να εγκαταλείπουν τις εστίες τους αλλά δεν ήταν όλοι πεπεισμένοι από τη θεωρία του μονοξειδίου του άνθρακα, κυρίως επειδή τα ορυχεία δεν ήταν ενεργά από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και το μονοξείδιο του άνθρακα είναι συνήθως προϊόν καύσης. Γιατί η νάρκωση αυτή επηρεάζει τους κατοίκους για δύο δεκαετίες; Εκείνη την εποχή, ο Claude Piantadosi, πνευμονολόγος στο ιατρικό κέντρο του πανεπιστημίου του Duke των ΗΠΑ, δήλωσε ότι μπορεί να εμπλέκονται και άλλα αέρια (συμπεριλαμβανομένου του διοξειδίου του άνθρακα). Η εξήγηση που δόθηκε έδωσε τη λύση του μυστηρίου, αν και φαίνεται ότι υπάρχουν πολλά ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα.

Συντάκτης: Εύα Αρβανίτη,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.