Ιστορίες που εμπνέουν: Ιρένα Σέντλερ

Ήταν γνωστή με το ψευδώνυμο «Γιολάντα». Είχε θάψει την λίστα με τα ονόματα όλων των παιδιών που έσωσε κάτω από μια μηλιά. Σκοπός της; Να επανενωθούν κάποια στιγμή με τις οικογένειες τους. 

Η ιστορία της

Η Irena Sendler ή Irena Sendlerowa ήταν Πολωνή και καθολική. Γεννήθηκε στη Βαρσοβία το 1910 και πέθανε το 2008. Ο πατέρας της ήταν γιατρός κι ένας από τους πρώτους πολωνούς σοσιαλιστές, ο οποίος συνήθως προσέφερε τις υπηρεσίες του ανιδιοτελώς σε φτωχούς ασθενείς και κυρίως Εβραίους.

Η Ιρένα εργαζόταν ως κοινωνική λειτουργός και όταν το 1939 οι ναζί κατέλαβαν την Πολωνία ήταν Ανώτερη Διαχειρίστρια στον Τομέα Κοινωνικής Πρόνοιας της Βαρσοβίας, που οργάνωνε συσσίτια σε κάθε γειτονιά της πόλης. Εκτός όμως από τα γεύματα που παρέχονταν, ο φορέας αυτός βοηθούσε και χρηματικά τους οικονομικά αδύναμους, αλλά παρείχε και άλλες υπηρεσίες σε ορφανά, ηλικιωμένους, φτωχούς και όλους όσους είχαν ανάγκη.

Το έργο της

Παράλληλα με τη γερμανική εισβολή, ξεκινούν και οι διωγμοί των Εβραίων. Χάρη στην Ιρένα, στις καντίνες εκείνες που στήνονται στο δρόμο, παρέχεται πλέον και σημαντική βοήθεια στους Εβραίους, όπως ρουχισμός, φάρμακα και χρήματα. Το σημαντικότερο δε είναι, η καταγραφή των Εβραίων με πλαστά χριστιανικά ονόματα και η ψευδής αναφορά για πολλές εβραϊκές οικογένειες ότι έχουν προσβληθεί από τύφο και φυματίωση, προκειμένου να αποτραπούν επιθεωρήσεις και έρευνες από τους Γερμανούς.

Μαζί με την Πρόνοια, οργάνωνε συσσίτια για αρχή σε κάθε γειτονιά της πόλης και στήριζε οικονομικά αδυνάμους, ορφανά και ηλικιωμένους. Μετά την γερμανική εισβολή, χάρη στην ίδια πολλοί Εβραίοι αποκτούν πλαστά χριστιανικά ονόματα. Επίσης, προφασίζεται ότι πολλές εβραϊκές οικογένειες έχουν προσβληθεί από τύφο ή φυματίωση προκειμένου να αποφευχθεί ο έλεγχος από τις γερμανικές αρχές.

Με την κάλυψη που της παρείχε η στολή της νοσοκόμας, έμπαινε στο γκέτο της Βαρσοβίας προσπαθώντας να διασώσει τα παιδιά, καθώς έβλεπε ότι τα περιθώρια επιβίωσης συνεχώς στένευαν.Κι όμως, η λίστα της Σέντλερ μεγάλωνε. Μερικές φορές τα μικρά αγγελούδια μεταφέρονταν σε φέρετρα ως θύματα του τύφου με σφραγισμένα τα στόματα για να μην κλάψουν. Άλλα φυγαδεύτηκαν κρυμμένα μέσα σε σακιά με πατάτες.

Όσα παιδιά κατάφεραν να διασωθούν, είχαν μάθει να προσεύχονται κάνοντας το σχήμα του σταυρού ενώ διδάσκονταν παράλληλα, αποσπάσματα της Αγίας Γραφής για να μην κινήσουν τις υποψίες. Το έργο ωστόσο, κάποιες φορές γινόταν πιο δύσκολο από τους ίδιους τους γονείς που δυσκολεύονταν να τα αποχωριστούν.

Τα παιδιά πηγαίνουν σε πολωνικές οικογένειες, σε ορφανοτροφεία και μοναστήρια όπου εκεί τα φροντίζουν καλόγριες.

Το 1942, οι ναζί καταφέρνουν να συγκεντρώσουν και να απομονώσουν όλο τον εβραϊκό πληθυσμό της πόλης μέσα σε δεκαέξι οικοδομικά τετράγωνα. Πρόκειται για το λεγόμενο γκέτο της Βαρσοβίας, όπου θα συγκεντρωθούν τελικά περίπου 400.000 άνθρωποι, από τους οποίους, όσοι δεν πεθάνουν από ασθένειες και ασιτία, θα μεταφερθούν σταδιακά στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως Τρεμπλίνκα.

Η κατάσταση στο γκέτο είναι τόσο φρικτή και επηρεάζει τόσο δραματικά την Ιρένα, ώστε, χωρίς να λογαριάσει κανέναν κίνδυνο, έγινε από τα πρώτα μέλη της Zegota, του Συμβουλίου Βοήθειας προς τους Εβραίους, που οργάνωσε η Υπόγεια Πολωνική Αντίσταση (η οποία δούλευε κυρίως στο υπόγειο δίκτυο υπονόμων, κάτω από την πόλη). Η Ιρένα, με το κωδικό όνομα Γιολάντα, διευθύνει τις προσπάθειες διάσωσης Εβραιόπουλων.

Πώς κατάφερε να μπει στο γκέτο

Προκειμένου να μπαινοβγαίνει ελεύθερα στο γκέτο άλλωστε, η απίστευτη αυτή γυναίκα καταφέρνει να αποκτήσει πάσο από τον Τομέα Πρόληψης Επιδημιών της Βαρσοβίας και έτσι μπαίνει καθημερινά στο κολασμένο αυτό μέρος, κάνοντας επαφές για λογαριασμό της Αντίστασης και προμηθεύοντας τους δύστυχους Εβραίους με τρόφιμα, ρουχισμό και φάρμακα. Όμως, βλέποντας ότι περίπου πέντε χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μήνα από τις κακουχίες, κύριο μέλημά της γίνεται πλέον η φυγάδευση των παιδιών από το γκέτο. Ωστόσο, πριν δραπετεύσουν, τα παιδιά διδάσκονται κάποια αποσπάσματα από την Αγία Γραφή και μαθαίνουν να προσεύχονται κάνοντας το σχήμα του σταυρού. Έτσι, δεν θα κινήσουν υποψίες.

Η λίστα

Επρόκειτο για μία ατελείωτη λίστα παιδιών για τα οποία η Ιρένα μετά τον πόλεμο , τον Ιανουάριου του 1945, όταν απελευθερώθηκε η Βαρσοβία ξεκίνησε αγώνα για να τα παραδώσει πίσω στις οικογένειές τους, όσες είχαν βέβαια επιζήσει. Τα προσωπικά στοιχεία κάθε παιδιού είχαν φυλαχτεί μέσα σε μικρά βάζα τα οποία επιμελώς έθαβε στη γη για να μη βρεθούν από τα Ες-Ες ή την Γκεστάπο.

Η σύλληψή της

Κάποια στιγμή, η ηρωίδα συνελήφθη, βασανίστηκε από τους Γερμανούς και τυχαία γλίτωσε την εκτέλεση. Η σύλληψη γίνεται μετά από την αποκάλυψη του ονόματός της από έναν συνεργάτη της. Παρά τα άγρια βασανιστήρια που δέχεται, η ίδια αρνείται να αποκαλύψει όσα ονόματα είχε διασώσει με αποτέλεσμα να υποστεί βίαιους ξυλοδαρμούς σε σημείο να της σπάσουν και τα δύο πόδια.

Μέσα στη φυλακή ορίζεται αργότερα η ημερομηνία εκτέλεσής της η οποία τελικά δεν έγινε λίγα λεπτά πριν το απόσπασμα έπειτα από τη δωροδοκία φρουρού από τη Ζεγκότα.

Από το 2008 που πέθανε μέχρι και σήμερα, τα παιδιά που είχε διασώσει δεν έπαψαν να διαδίδουν το μεγαλειώδες έργο της. «Διέσωσε όχι μόνα εμάς αλλά τα παιδιά και τα εγγόνια μας, τις γενεές που θα ακολουθήσουν» έλεγε χαρακτηριστικά ένας επιζών.

Συντάκτης: Ευαγγελία Μποζαντζόγλου,

Influence:

Αρθρογράφος του flowmagazine.gr.