Ιούδας του Άμος Οζ
Ο Ιούδας είναι το πιο πρόσφατο μυθιστόρημα του διάσημου συγγραφέα του Ισραήλ Άμος Οζ, που έζησε αρκετά χρόνια σε κιμπούτς, συχνά υποψήφιου του βραβείου Νόμπελ. Μεταφράστηκε με άριστο τρόπο από την Μάγκυ Κοέν. Ο συγγραφέας το έχει αφιερώσει στον εξαίρετο μεταφραστή και λόγιο Ανταίο Χρυσοστομίδη, που απεβίωσε πρόπερσι.
Ας πάρουμε μιαν ιδέα για το περιεχόμενο του βιβλίου, ας ρίξουμε μια ματιά στο οπισθόφυλλο:
Ιερουσαλήμ, 1959. Ο νεαρός φοιτητής Σμούελ Ας αναγκάζεται να διακόψει τις σπουδές του και βρίσκει καταφύγιο σε ένα πέτρινο σπίτι με παράξενους ένοικους. Εκεί κερδίζει τα προς το ζην κρατώντας συντροφιά σε έναν εβδομηντάχρονο άνδρα, μορφωμένο όσο και εκκεντρικό, τον Γκέρσομ Βαλντ. Οι συζητήσεις τους για την ιστορία, την πολιτική, τη θρησκεία, την ανθρώπινη φύση, είναι παθιασμένες. Όμως κάτω από την ίδια στέγη, μένει η σαγηνευτική και μυστηριώδης Ατάλια Αμπραβανέλ. Η ίδια συνδέεται με μια παραγνωρισμένη φυσιογνωμία του σιωνιστικού κινήματος, με κάποιον που προσπάθησε να αλλάξει την ίδια τη συγκρότηση του κράτους του Ισραήλ. Ο ντροπαλός και ευαίσθητος Σμούελ αναστατώνεται από την παρουσία της και αρχίζει να ερωτεύεται τη μεγαλύτερή του γυναίκα. Ο Ιούδας, το τελευταίο αριστούργημα του Άμος Οζ, είναι ένα προκλητικό μυθιστόρημα ιδεών και συγχρόνως η αφήγηση μιας απεγνωσμένης αγάπης, με υποβλητικό σκηνικό τα χειμωνιάτικα τοπία μιας διχοτομημένης πόλης. Ένα σπουδαίο έργο αναφοράς για να κατανοήσουμε την ψυχή μιας ολόκληρης χώρας, τη σχέση ανάμεσα στον ιουδαϊσμό και τον χριστιανισμό, καθώς και μια συναρπαστική σπουδή πάνω στις μορφές του «προδότη».
Ο συγγραφέας δημιουργεί με μεγάλη μαεστρία και περιγραφική δεινότητα μιαν ατμόσφαιρα σχεδόν καταθλιπτική. Η υπόθεση εξελίσσεται κυρίως σε ένα σπίτι όπου η δράση περιορίζεται σε τρεις χώρους: στη σοφίτα όπου φιλοξενείται ο φοιτητής, στη κουζίνα και στο δωμάτιο όπου ζει ο ανάπηρος και εκκεντρικός Βαλντ. Προς το τέλος, ανοίγει και το κλειστό έως τότε δωμάτιο όπου ζούσε στο παρελθόν ο πατέρας της Ατάλια. Έξω μια ασταμάτητη βροχή, σαν σε ταινία του Αγγελόπουλου.
Οι μοναχικοί περίπατοι του φοιτητή στους ερημικούς δρόμους της Ιερουσαλήμ του 1959, όπως και οι επαναλαμβανόμενες κινήσεις του (όπως ταλκ στα γένια, καθημερινή κατανάλωση μεγάλων φετών ψωμιού με μαρμελάδα, χυλού πασπαλισμένου με ζάχαρη κα κανέλλα, εισπνοές φαρμάκου για το άσθμα) ταιριάζουν θαυμάσια με την ατμόσφαιρα και την επιτείνουν.
Μέσα σε αυτό το σκηνικό ο συγγραφέας κινεί τους ήρωές του και αναπτύσσει το κεντρικό θέμα που ήδη αποκαλύπτεται από τον τίτλο, Ιούδας. Η προσωποποίηση του προδότη. Ο συγγραφέας όμως βλέπει το θέμα της προδοσίας από μια διαφορετική οπτική γωνία. Επιχειρηματολογεί στη βάση ότι ο Ιούδας δεν πρόδωσε τον Ιησού, σύμφωνα με την παράδοση, αφού η αγοραστική δύναμη των τριάντα αργυρίων της εποχής κάλυπτε την αξία ενός δούλου, ποσό ασήμαντο συγκρινόμενο με την προσωπική περιουσία του Ιούδα. Ένας άλλος θεωρούμενος από τους συμπατριώτες του προδότης ήταν ο Αμπραβανέλ, ο πατέρας της Ατάλια. Ένας τρίτος ο ίδιος ο φοιτητής που θεωρείται ότι πρόδωσε τους γονείς του εγκαταλείποντας τις σπουδές του. Πίσω από αυτούς κρύβεται ο ίδιος ο συγγραφέας, γνωστός για τους αγώνες του υπέρ της ειρήνης στη Μέση Ανατολή, θεωρούμενος και αυτός προδότης από κάποιους.
Το βιβλίο παρουσιάζει ακόμη ιστορικά στοιχεία για την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, το 1948, μεταξύ των οποίων την σχέση των Ισραηλινών με τους Άραβες και τον ρόλο του Μπεν-Γκουριόν. Οι πληροφορίες αυτές βοηθούν τον αναγνώστη να αντιληφθεί περισσότερο την πορεία του Ισραήλ μέχρι σήμερα. Ο αναγνώστης θα ανακαλύψει ακόμη περιστατικά που θυμίζουν την πρόσφατη ελληνική ιστορία.
Το βιβλίο διατρέχει από την αρχή ένας ερωτισμός ανάμεσα στον φοιτητή και στη Ατάλια, την ολοκλήρωση του οποίου ο συγγραφέας περιγράφει με μοναδική αβρότητα.
Ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο. Εκδόσεις Καστανιώτη 2016, σελίδες 368.
«Ο συνεργάτης μας κ. Άρης Γαβριηλίδης είναι συγγραφέας και εικαστικός. Περισσότερα για αυτόν και το έργο του εδώ.»
